Alexandre Gendebien
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Alexandre J.C. Gendebien (Bergen, 4 mei 1789 - Brussel, 6 december 1869) was een advocaat in het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden en in het latere België, waar hij ook minister van justitie was. Gendebien staat geboekstaafd in de Belgische geschiedenis als de "Vader des Vaderlands".
Inhoud |
[bewerk] Biografie
[bewerk] Vormingsjaren
Gendebiens welgestelde familie verdiende een fortuin in de mijnbouw. Hij deed zijn middelbare studies in Doornik, studeerde rechten, en werd advocaat aan de balie van Brussel. In die hoedanigheid verdedigde hij de politieke activisten Louis De Potter en François Claes voor het hof van assisen. Hij was een van de felste tegenstanders van koning Willem I. Alexandre Gendebien, zelfverklaarde democraat en republikein zag de Zuidelijke Nederlanden liefst een deel van Frankrijk worden.
[bewerk] Politieke situatie tijdens het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden
Tot 1830 was het huidige grondgebied België (met Nederlands-Limburg en het huidige Groothertogdom Luxemburg zonder de Duitstalige Oostkantons) nooit een zelfstandige natie geweest en zat opgezadeld met wisselende bezettingen van de toenmalige grootmachten. Het zogeheten monsterverbond van katholieken en liberalen eiste geen onafhankelijkheid maar tevergeefs meer burgerlijke vrijheden van koning Willem I. De idee ontstond om het koninkrijk te federaliseren. Na een koninklijke weigering was de afscheuring van België de enige oplossing.
[bewerk] Gendebiens rol in de Belgische Revolutie van 1830
De Bergense advocaat Gendebien speelde een belangrijke rol bij de geheimgehouden voorbereiding van de Belgische Revolutie van 1830. Onder zijn leiding en samen met zijn Brusselse collega Sylvain Van de Weyer, ging er een zorgvuldige planning aan veraf. Vaderlandslievende jongelui komen in augustus 1830 in de Brusselse Muntschouwburg in de ban van een gloedvolle aria "L'amour sacrée pour la patrie" uit de opera De stomme van Portici. Daaruit ontstaan er door ingehuurde knokploegen veroorzaakte straatincidenten die het door Gendebien afgesproken signaal waren voor georganiseerd verzet tegen de Nederlandse gezagsdragers. Koning Willem I trachtte de revolutie te breken door een klein fortuin in te zetten om de Belgische officieren, ambtenaren en politici om te kopen. Het staand Nederlandse leger kon de straatincidenten van 25 augustus niet doen luwen. Dan zette de Brusselse burgerij een eigen privé-militie op. De revolutionairen infiltreerden echter in deze Burgerwacht en kregen alzo de gewapende macht in handen. De wachters herstelden de rust, haalden de koninklijke oranje vlaggen uit het straatbeeld en verviengen deze door het zwart-geel-rood of de kleuren van het vroegere Hertogdom Brabant.
Na de start van de revolutie, onder de bewuste regie van Gendebien en Van de Weyer, komen beiden daadwerkelijk in situ in actie. In de nacht van 24 op 25 augustus komt Gendebien vanuit Frankrijk met een groep medestanders naar Brussel en wordt hij lid van het veiligheidscomité dat zich later op 26 september aandient als het Voorlopig Bewind. Als uitvalsbasis gold de de redactie van de liberale oppositiekrant Le Courrier des Pays-Bas met de vrijmetselaarsloge "L'Espérance", die toen ook katholieken als leden telde. Om zoveel mogelijk notabelen aan hun kant te houden letten zij er wel op om zoveel als mogelijk de schijn van legaliteit op te houden.
Als lid van het "Voorlopig Bewind" gaat Gendebien weer naar Frankrijk om steun te zoeken. De Fransen zorgden direct voor een koude douche door te verklaren dat aansluiten bij Frankrijk geen optie was. Immers de grootmachten, inclusief Groot-Brittannië zouden dit geenszins steunen. Bij de verkiezing van het Nationaal Congres wordt hij vertegenwoordiger van Bergen en Brussel. Alhoewel hij liberaal en republikein is stemt hij voor de monarchie en hij gaat mee de troon aanbieden aan de Franse prins Louis d'Orléans. Onder het regime van regent Surlet de Chokier wordt hij justitieminister in de regering van Étienne de Gerlache. Hij sticht de extreme, Fransgezinde Association nationale om de orangisten te bestrijden, ook zij die de Belgische troon willen aanbieden aan de zoon van de Nederlandse koning. Hij is een uitgesproken aanhanger van het rattachisme. Het verslag van de ministerraad van 19 maart 1831 onthult dat zijn eerste gedachte altijd uitgegaan is naar een aansluiting bij Frankrijk, dat hij nog steeds gelooft dat dat de enige manier is om een (Nederlandse) restauratie te vermijden, maar dat het thans zijn plicht is om mee te werken aan de onafhankelijkheid. Hij dient ook als vrijwilliger tijdens de Tiendaagse Veldtocht, toen de Belgische secessie door een Franse troepenmacht gered werd. Hij zorgde ervoor dat het jonge België vers geld los kreeg van Franse banken ten behoeven van een eigen ambtenarij en staand leger.
Naarmate de revolutie vorderde nam de politieke concurrentie echter toe. De Luikse advocaat Charles Rogier won aan politiek gewicht dankzij zijn militaire achterban. De adel en de vrijgevochten burgerij onderkenden geleidelijk de voordelen van het jonge onafhankelijke België, bevrijd van het Nederlandse juk, en zetten de revolutie naar hun hand. De gematigden en de centristen wonnen het pleit en Gendebiens rol was uitgespeeld.
In 1839 is Gendebiens politieke rol uitgespeeld. De regering benoemt hem tot procureur-generaal bij het Hof van Cassatie, maar hij oefent die functie niet uit. Hij wordt verkozen in de Kamer van Volksvertegenwoordigers maar wordt geen minister meer. Hij verzet zich fel tegen toegevingen aan Willem I, onder meer tegen het "teruggeven" van de oostelijke delen van Limburg en Luxemburg. Als het Belgische parlement in 1839 toch het verdrag van Londen ratificeert, verlaat hij de zaal, roepend: Non, 380.000 fois non, pour les 380.000 Belges, que vous sacrifie à la peur (Neen, 380.000 maal neen, voor de 380.000 Belgen die u opoffert aan de angst). Hij neemt ontslag maar blijft nog gemeenteraadslid van Brussel (1830-1848), waar hij de verfransingspolitiek verderzet. Op hoge leeftijd werd Gendebien nog blind. Hij heeft een standbeeld op het Gerechtsplein in Brussel.
[bewerk] Bibliografie
- Helmut Gaus, Alexandre Gendebien en de organisatie van de Belgische revolutie van 1830, Academia Press, Gent, 80 blz.
| Voorganger: nieuw ministerie |
Minister van Justitie 1831 |
Opvolger: Antoine Barthélemy |
