AJS
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Stevens is de merknaam van de inbouwmotoren en motorfietsen van de gebroeders Stevens. Deze naam veranderde later in AJS en weer terug in Stevens. Ook werden motorblokken onder de naam Ajax geproduceerd. Het bedrijf produceerde ook zijspannen, auto's, autobussen en radio's.
Inhoud |
[bewerk] Stevens Motor Manufacturing Company
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
Stevens Motor Manufacturing Company, Stevens Brothers Ltd., Wolverhampton (1899-1909).
Joseph Stevens Sr. werkte vanaf 1874 als zelfstandig smid in Cross Street in Wolverhampton. Zijn bedrijf heette J. Stevens Co. Zijn oudste zoon Harry kwam in latere jaren in het bedrijf helpen, dat naar Tempest Street (dichter bij het centrum van Wolverhampton) verhuisde. Ook derde zoon Joseph Jr. voegde zich bij hen. Joseph kocht een Mitchell-viertaktmotortje om machines in het bedrijf aan te drijven. Dit blok was echter zeer onbetrouwbaar. Harry verbeterde in 1897 de motor en al snel kwam er een eigen productie van motorblokjes. In 1899 bouwde Harry zo'n motortje in een BSA-fietsframe. In hetzelfde jaar richtten de beide broers Stevens Motor Mfg. Co. op. William Clarke van de firma Wearwell Motor Carriage Co. Ltd. raakte geïnteresseerd. Hij had in Pountney Street zijn eigen bedrijf opgericht. Voor de Wearwell-fietsen werden door J. Stevens Co. al spaken, bouten en moeren geleverd. Clarke sloot een contract met de gebroeders Stevens voor de levering van een vast aantal inbouwmotoren per week. Zo ontstond het merk Wearwell-Stevens..
In 1903 produceerden de Stevens-broers zelf hun eerste complete motorfiets, die door hun zus Lily door de straten van Wolverhampton werd gereden. Ook verscheen de "Motette" tricycle. In 1904 verhuisde Stevens MMC naar Pelham Street. Er ontstond een grote productie van motorblokken, onder andere van hulpmotoren voor Wearwell-Stevens.
In 1905 liep de verkoop van motorfietsen sterk terug, maar dankzij de productie van bouten en moeren bij de Stevens Screw Co. overleefde het bedrijf. De gebroeders gebruikten deze periode om nieuwe motorblokken te ontwikkelen, maar drie van hen moesten er toch banen bij nemen om de schuldeisers te kunnen betalen. De verkopen bij Wearwell liepen gelukkig nog redelijk met de productie van de Wolf-motorfietsen. Er werden nu ook frames voor Wearwell-Stevens geproduceerd en ook het merk Clyno bestelde Stevens-motorblokken. In 1909 was Stevens weer uit het pand gegroeid. Men verhuisde naar Retreat Street en Clyno trok in het oude Stevens-pand. Het pand in Retreat Street lag tegenover Stevens Screw Company Limited. Intussen was de leiding van de motorfietsenfabriek uitgebreid met de broers George en Jack. De initialen van Jack (de enige met twee christelijke voornamen: Albert John) werden voor de naam van de firma gebruikt: AJS. Met ging nu op grotere schaal motorfietsen produceren.
[bewerk] A.J.Stevens & Co (AJS)
 |
 |
A. J. Stevens & Co., Wolverhampton (1909-1931) Vanaf 14 november 1909 heette het bedrijf officieel AJS. De directeuren waren de vier gebroeders Stevens: Albert John (Jack), George, Joe jr. en Harry. De naam AJS werd gebruikt omdat Albert John de enige was met drie initialen... De frames werden nog in Pelham Street gemaakt, maar toen Clyno daar zijn intrek nam verhuisde de hele productie naar Retreat Street. In hetzelfde jaar ging Wearwell failliet, wat het verlies van een belangrijke klant betekende. Jack ontwierp de eerste motorfiets voor Sunbeam en gebruikte het geld voor de ontwikkeling van twee AJS-modellen: model A en B. In 1912 volgde het model D, een 5 pk V-twin.
Na successen in de TT van Man in 1914 werden ook sportieve modellen in grote aantallen verkocht en ook de vraag naar AJS-zijspannen was nauwelijks bij te benen. Het beginkapitaal van 1000 Pond was in 1914 al gestegen naar 50.000 Pond. Om geld voor nieuwe ontwikkelingen te vergaren was het nu een "Public Company" geworden met de naam "A.J. Stevens & Co. (1914) Limited". De directie werd uitgebreid met E. E. Lamb en E. L. Morcom. AJS begon aan een mooie toekomst. Al in 1914 werd een stuk grond gekocht op Graiseley Hill, waar een grote nieuwe fabriek zou worden neergezet. De Eerste Wereldoorlog gooide echter roet in het eten. Er werd oorlogsproductie gedraaid, maar desondanks werden bestaande modellen verbeterd en nieuwe ontwikkeld. Er was echter schaarste aan materialen waardoor het model B tot na de oorlog uit productie ging. Ook werd de benzine schaars en dus duur. Op de testbanken draaiden de motoren nu op stadsgas. Productie voor burgerdoeleinden werd verboden, maar AJS kreeg een order voor 1100 militaire machines voor het Russische leger. Men verhuisde in 1916 toch naar Graiseley Hill. In 1920 ontwierp Harry Stevens een nieuw model met een kopklepmotor met de bedoeling het TT-succes uit 1914 te herhalen. In de jaren twintig werden met veel succes machines doorontwikkeld en nieuwe geïntroduceerd. 1929 Was door de grote beurskrach ook een slecht jaar voor AJS. In februari ging Clyno failliet. AJS had auto-carrosserieën voor dit bedrijf gemaakt. Om de productielijn gaande te houden besloot men zelf auto's te gaan maken. Ook in de eerste jaren dertig bleven de verkopen van motorfietsen laag, maar AJS presenteerde in 1931 toch vijf nieuwe modellen. Aan het eind van dat jaar was er een verlies van bijna 90.000 Pond geleden. Een faillissement stond voor de deur.
[bewerk] AJS-Matchless
In 1931 werd AJS door de gebroeders Collier overgenomen en naar Londen verplaatst, waar ook hun eigen merk Matchless gebouwd werd. Matchless- en AJS-modellen werden grotendeels identiek (zie ook Badge engineering). Een nieuwe overname in 1967 door Dennis Poore van de Manganeze Bronze Holdings bracht AJS en Matchless in het AMC-pakket en de productie ging naar Andover (Hampshire). Intussen werden er nog slechts 250 cc tweetakten voor trial en cross gemaakt. Hoewel er op dit moment geen AJS-en gemaakt worden, is de naam nog steeds eigendom van NVT.
[bewerk] A.J.S.Motorcycles Ltd, Goodworth Clatford
In 1974 kocht Fluff Brown de rechten voor de productie van de AJS Stormer-serie. Dit waren lichte terreinmotoren. Hij vestigde zich in Goodworth Clatford en produceert deze klassieke crossmotoren tot op de dag van vandaag. Brown levert ook nog onderdelen voor de bekende Villiers Starmaker motorblokken. Men importeert Chinese motorfietsen en ATV's en verkoopt ze onder de merknaam AJS.
[bewerk] Stevens Brothers Ltd. en Ajax
De fabriek in Retreat Street was na de overname door Matchless nog in het bezit van de gebroeders Stevens. De Stevens Screw Company was namelijk de straat overgestoken en had de oude AJS-fabriek overgenomen. In mei 1932 begonnen George, Jack, Harry, Joe jr. en jongste broer William (Billy) met een groep onbetaalde vrijwilligers hier opnieuw te produceren. Het eerste product was een driewielige bestelauto, de 'Stevens Light Commercial Vehicle'. Onder de naam Ajax werden ook motorblokken gemaakt voor E. C. Humphries van OK Supreme en voor AJW. Joe jr. en Jack verlieten het nieuwe bedrijfje echter al snel, want men kon er geen vijf directeuren mee onderhouden. In 1934 ging men opnieuw motorfietsen produceren. Er waren nog wat AJS-onderdelen en machines door Matchless achtergelaten, maar de naam AJS mocht niet meer gebruikt worden. Harry ontwikkelde een 250 cc kopklepper. Deze werd verkocht als Stevens D.S. 1 en Stevens U.S. 2. Er werd geproduceerd in kleine series: de bestelauto's in series van 6 en de motorfietsen in series van 12. Men moest eerst een serie verkocht hebben om geld te hebben voor de productie van de volgende serie. In ongeveer vier jaar werden 1000 machines geproduceerd. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden vliegtuigonderdelen gemaakt. Het bedrijf Stevens Brothers bestond tot 1956, toen Jack overleed. Stevens Screw Company sloot pas in 1992 de poorten.
[bewerk] Hayward en Graiseley zijspannen
 |
In 1913 kwam het AJS Model D met zijspan uit. Dit zijspan was geproduceerd door Charles William Hayward. Deze produceerde al zijspannen voor onder andere Sunbeam. Ze stonden goed bekend en ook AJS ging deze zijspannen gebruiken. Het Model D met zijspan werd een groot succes. In 1915 volgde de "Sociable", met twee zitplaatsen in het zijspan. De persoon die het dichtst bij de motor zat kon deze vanuit het zijspan besturen.
Joe Stevens Jr.'s vrouw Sarah Ann stierf in 1906. Later trouwde hij met Hayward's moeder, zodat Charles William Hayward zijn stiefzoon werd. In 1920 nam AJS het bedrijf van Hayward over, hoewel de firmanaam C. W. Hayward bleef. De zijspanafdeling was aanvankelijk gevestigd in de voormalige Briton-autofabriek in Stewart Street. Toen Briton - intussen in Lower Walsall Street gevestigd - failliet ging nam Hayward ook dit pand over. Tot de kleine auto's rond 1925 op de markt kwamen liep de zijspan-verkoop uitstekend. In 1928 verliet Hayward het bedrijf, maar de zijspannen bleven zijn naam dragen. Joe Stevens Jr. werd directeur van de zijspanfabriek. In 1930 veranderde de naam van de zijspannen in "Graiseley", naar de AJS-fabriek. Met het faillissement van AJS in 1931 eindigde ook de productie van zijspannen. De merknaam Graiseley werd door Diamond in Sedgley Street overgenomen. Deze firma gebruikte de naam voor hun zijspannen, trailers en caravanchassis.
[bewerk] AJS auto's
In de zomer van 1927 sloot AJS een contract met Clyno voor de productie van carrosserieën. Dit was precies op het moment dat de motorverkopen waren ingestort. Toen Clyno echter de concurrentie aanging met de Morris Minor en de Austin Seven ging het mis. De Clyno Century gaf het merk een slechte naam en kreeg zelfs de bijnaam "Cemetry" (kerkhof). Clyno ging in 1929 failliet. Dat kwam hard aan bij AJS: de motorfietsen en de radio's verkochten ook al slecht. Arthur G. Booth (bijgenaamd 'The General" en ontwerper van de Clyno Nine-auto) ontwierp de kleine AJS Nine-auto die werd voorzien van een Coventry-Climax viercilinder motor. De auto werd in november 1930 gepresenteerd in drie versies en werd aanvankelijk goed verkocht maar was aan de dure kant.Daarom ging men in 1931 zelf motorblokken produceren. Eind 1931 sloeg de depressie ook bij AJS toe. In 1932 werd het ontwerp verkocht aan Willys-Overland Crossley Ltd. of Heaton Chapel. Deze firma produceerde de auto verder als "New AJS Nine". Ook Willys-Overland ging echter al snel failliet.
[bewerk] AJS bussen
Het eerste AJS bus-chassis, de "Pilot" werd in februari 1929 geproduceerd, toen het carrossie-contract met Clyno werd beëindigd. Met een enkele uitzondering werd de productie van buscarrosserieën uitbesteed aan gespecialiseerde bedrijven. In 1930 werd het Pilot-chassis aangepast aan de nieuwe Road Traffic Act, een wet die onder andere minimum ruimte tussen de stoelen voorschreef. Er volgde nog een ander model, de "Commodore", maar toen AJS in 1931 failliet ging eindigde uiteraard ook de productie van bussen.
[bewerk] AJS radio's
 |
Harry Stevens was al voor de Eerste Wereldoorlog een enthousiast radio-amateur. Tijdens de oorlog moest hij zijn apparatuur inleveren, maar hij bouwde zijn eigen apparatuur waarmee hij met zijn broer Joe Jr. (aan het andere einde van de straat) communiceerde. In de vroege jaren twintig besloot hij radio's te gaan produceren. Op 27 april 1922 werd er vanuit de AJS-fabriek een concert en radio-demonstratie gegeven. In Lower Walsall Street werden gebouwen bijgebouwd voor de radioproductie. Men produceerde vele modellen, waaronder ook radiomeubels en koptelefoons. Omdat de radio-verkopen seizoensgebonden waren produceerde men ook een straalkacheltje dat men achterover kon kantelen om er een kooktoestel van te maken. Rond 1926 begonnen de prijzen van radio's te dalen en AJS moest overschakelen op massaproductie. Er werden vooral vrouwen voor dit werk gebruikt, omdat men er van uit ging dat ze preciezer werkten dan mannen.
De droom van Harry Stevens zou niet bewaarheid worden. De recessie kwam er aan, en Stevens produceerde geen radio's voor het lichtnet, maar alleen batterij-apparaten. Er zouden grote investeringen nodig zijn om de concurrentie het hoofd te bieden. In 1928 werd de radiofabriek verkocht aan de Symphony Gramophone and Radio Company.
[bewerk] Spot- en bijnamen voor het merk AJS
- AJS (algemeen): Alle Jesus Snel, Ajay (naar de naamgever, A.J. Stevens)
- AJS 350- en 500 cc modellen: Plumstead Stamper (sinds AJS net als Matchless bij het AMC-concern in Plumstead hoorde)
- AJS E 90 500 cc racemotor: Porcupine (Stekelvarken) (deze machine, ontworpen door Joe Craig in 1947, werd gebouwd om de Norton Manx en Velocettes te veslaan. Hij werd Porcupine genoemd naar de kleine stekel-achtige koelribben op de cilinderkop.)
