सेतुराम
नेपाली विकिपीडियाबाट
आदिगायक सेतुराम प्रधान संवत् १९४० सालमा काठमाडौँको असन, कमलाक्षीमा जन्मेका थिए । कृष्णधर र हरिदेवीका तीन सन्तानमध्ये सेतुराम कान्छा थिए । सेतुराम सानैमा 'हुने बिरुवाको चिल्लो पात' देखिन्थे । सेतुराम बाल्यकालदेखि नै गीत गुनगुनाउने गर्थे । उनी आफ्ना बाबु कृष्णधरको पछि लागेर कहीँ कतै पुग्दा हार्मोनियम भेटे भने त्यहीँ पनि पलेँटी कसेर बजाउन थालिहाल्थे र आफूलाई गीतमा डुबाउँथे । सेतुराम प्रधानको घरपरिवार नै सङ्गीतमय थियो । त्यस घरमा जोकोही पुगे पनि सङ्गीतको पारख गरेर मात्र र्फकने गथ्यो । सेतुरामका दाजु कृष्णदासलगायत घरपरिवारका प्रायः सबै सदस्य सङ्गीतमा झुकाउ राख्थे । त्यसै गरी सेतुरामकी दिदी राममाया पनि गायनमा रुचि राख्थिन् । सेतुरामचाहिँ गायनकलामा बाल्यकालदेखि नै मन, वचन र कर्मले समर्पित थिए । कृष्णधरले आफ्ना छोराको गायनयात्राका लागि प्रशिक्षकलगायत आवश्यक सामग्री पनि जुटाइदिएका थिए । त्यतिखेर पढ्न-लेख्नभन्दा गीत गाउनैमा सेतुराम चाख राख्थे । उनले पढ्न पनि जानेका थिए । पढाइचाहिँ उनको स्वाध्ययन थियो । उनी स्कुले शिक्षाका नभएर वैयक्तिक ज्ञानका उपज थिए । उनी सबैसँग मिलेरै कुरा गर्थे, मिलेरै व्यवहार गर्थे र मिलेरै आफ्नो कामधन्दा गर्थे । मिलनसारिता उनको गुण थियो । सेतुरामले आफ्ना बुबाआमा, दाजु र दिदीहरूबाट गीत गाउन प्रोत्साहन पाए । वास्तवमा त्यस बेला एकोहोरो सङ्गीतमा लाग्ने मान्छे समाजका लागि इज्जतदार हुँदैनथ्यो । तैपनि सेतुरामले चाहिँ त्यस क्षेत्रमा पनि राम्रो सम्मान पाए । सेतुराम आठ-नौ वर्षकै उमेरमा काठमाडौँ उपत्यकामा गीतगायनका जुनसुकै कार्यक्रममा पुग्थे । उनी गीत गाउन पुगेका जुनसुकै टोलमा मान्छेको घुइँचो लाग्थ्यो । सेतुराम सानोमा गोर्हो अनुहारका थिए । सेता भएकैले उनलाई सेतुराम भन्ने गरिएको थियो । किशोरावस्थाले डाँडो काट्ता-नकाट्तै सेतुराम हेर्दा खाइलाग्दा देखिन्थे । साथै उनी बोल्दा सबै मक्ख पर्थे । त्यति मात्र होइन, उनको रहनसहन, लगाइखवाइ, बोलीचाली, हिँडाइडुलाइ पनि आकर्षक देखिन्थ्यो । उनी मध्यमवर्गीय परिवारका थिए उनका अविभावकको पेसा भाँडाकुँडाको व्यापार थियो । सेतुरामले संवत् १९६५ मा कोलकातामा पुगेर गीत रेकर्डिङ गराए । त्यतिखेर उनलाई काठमाडौँबाट त्यहाँसम्म हिँडेर जान २४ दिन लागेको थियो । त्यति मात्र होइन, त्यति बेला कोलकाता पुग्न जङ्गलको बाट हिँड्नुपथ्र्यो । त्यहाँ बाघभालुको खुबै डर थियो । तर पनि उनी नडराई कोलकाता पुगे । उनलाई त्यहाँ पुर्याउने जनकलाल श्रेष्ठ थिए । श्रेष्ठचाहिँ त्यस बेला भद्रकाली हाउस स्थापना गरेर नेपालमा ग्रामोफोनको चक्का बेच्ने गर्थे । त्यस बेला सेतुरामले आफ्ना स्वरमा नेपाली भाषाको गीत रेकर्डिङ गरेर सबैभन्दा पहिलो गायक हुने मौका पाए । उनले पहिलो गीत नै राष्ट्रिय विभूति मोतीराम भट्टद्वारा रचित 'नजरमा राम प्यारा छन्' बोलको गजल गाएका थिए ।
तपाँईसँग यो विषयको राम्रो जानकारी छ भने यसलाई बिस्तार गरेर विकिपीडियालाई मद्दत गर्न सक्नुहुन्छ।
