Pëtr Il'ič Čajkovskij

Minn Wikipedija, l-enċiklopedija ħielsa.

Pëtr Il'ič Čajkovskij ^[1] (bir-Russu, Пётр Ильи́ч Чайко́вский) (twieled 7 ta’ Mejju, 1840 – miet 6 ta’ Novembru 1893) kien kompożitur Russu ta’ l-età romantika.

Werrej 1 Bijografija 2 L-istil 3 Kompożizzjonijiet Prinċipali 3.1 Balletti 3.2 Sinfoniji 3.3 Ouvertures u xogħlijiet oħra għall-orkestra 3.4 Kunċerti u biċċiet konċertanti 3.5 Suites 3.6 Mużika da camera 3.7 Biċċiet għall-pjanu 3.8 Mużika di scena 3.9 Opri 4 Gallerija 5 Noti 6 Ħoloq esterni

[editja] Bijografija

Čajkovskij twieled Kamsko-Votkinsk, ir-Russja, minn Il’ja Petrovič Čajkovskij, inġenier minerarju Ukren u mit-tieni mara tiegħu, Aleksandra Andreevna Assier, li kienet ta’ oriġni Franċiża. Beda jieħu l-lezzjonijiet tal-pjanuforte meta kellu seba’ snin. Mill-1861 sa l-1865 studja fil-Konservatorju ta’ San Pietruburgu, fejn ħa d-diploma bil-kompożizzjoni "Għanja lill-ferħ" fuq versi ta’ Schiller. Fl-1866 inħatar professur tat-teorija u armonija fil-Konservatorju ta’ Moska, imwaqqaf dik is-sena. Din il-kattedra offrihilu Nikolaj Rubinstein fuq rakkomandazzjoni ta’ Anton Rubinstein, ħu Nikolaj u l-ewwel għalliem ta’ Čajkovskij f’San Pietruburgu. Żamm dik il-pożizzjoni sa l-1876.

Disagħt ijiem biss wara l-ewwel kunċert tas-Sitt Sinfonija tiegħu, (Pathétique), fl-1893 f’San Pietruburgu, Čajkovskij miet. Hemm opinjoni mifruxa li kien qatel ruħu b’idejh, allavolja l-mod u ċ-ċirkustanzi għadhom mhux ċerti: isemmiet ukoll il-kolera, li seta’ ħa mill-ilma mniġġeż li kien xorob ftit jiem qabel. Imma hu iżjed probabbli li kien avvelenament bl-arseniku billi nafu li fil-funeral Rimskij-Korsakov u xi wħud minn sħabu warajh resqu lejn il-mejjet u biesuh foq ġbinu. Hemm xniha oħra li xi ħbieb tiegħu u xi nies li kien studja magħhom inkuraġġewh biex joqtol ruħu b’idejh biex jevita skandlu mħabba xi relazzjoni li kellu ma’ neputi ta’ membru ta’ l-aristokrazija Russa.

Minkejja l-omosesswalità tiegħu, fit-18 ta’ Lulju 1877, iżżewweġ, għalkemm kontra qalbu, lil Antonina Miljukova, studenta fil-konservatorju li kienet tammirah ħafna. Kien iddeċieda li jiżżewweġ ‘il min jieħdu. Il-konsegwenzi fuq il-psike ta’ Čajkovskij kienu tal-biża': ġranet biss wara ż-żwieġ beda jiddispjaċieh u ġimgħatejn wara waqa’ fl-ilma ngazzat tax-xmara Moskova u kien ħa jmut l-aħħar (jgħidu li kien attentat bla grazzja ta' suwiċidju); darba li kien għaddielu l-effett ta’ l-inċident, telaq lejn San Pietruburgu b’għeja nervuża kbira.

Matul ħajtu kellu appoġġ ekonomiku u morali ġeneruż mill-armla għanja Nadežda von Meck. Din kienet intlaqtet ħafna mill-mużika ta’ Čajkovskij u saret il- finanzjatriċi prinċipali tal-kompożitur. Bis-somom kbar ta’ flus li tagħtu sar possibbli li jitlaq il-kattedra fil-konservatorju biex jiddedika ruħu kompletament għall-kompożizzjoni. Kienet ukoll konfidenti privileġġjata għaliex kella korrispondenza kontinwa miegħu li damet mill-1877 sa’ l-1890, b’total ta’ l-fuq minn 1200 ittra; huma, bi ftehim bejniethom, qatt ma ltaqgħu. Ma’ dan kollu wara 13-il sena, il-korrispondenza waqfet f’daqa, uffiċjalment mħabba li l-benefattriċi falliet, allavolja ħafna (fosthom Berberova fil-bijografija tagħha) sostnew li l-kawża kienet l-iskoperta ta’ l-omosesswalità ta’ Pëtr Il'ič.

Forsi l-iżjed bijografija interessanti ta’ Čajkovskij hi dik li kitbet Nina N. Berberova, li tagħmel iżjed emfasi fuq l-istudju psikoloġiku tal-personalità tal-Mużiċista milli fuq l-analisi tax-xogħol artistiku tiegħu. Din il-bijografija għandha t-titlu evokattiv It-tifel tal-ħġieġ, kif kienet issejjaħlu il-maħbuba governanti Fanny. F’dal-ktieb l-awtriċi tpinġi ritratt interessanti ta’ l-artista, li jibda mill-fraġiltà żagħżuħa tat-tifel, marbut morbożament ma’ ommu, ta’ oriġni Franċiża, li mietet f’età żgħira bil-kolera. Matul is-snin ta’ l-adolexxenza, immarkati b’ħbiberiji mħawdin ma’ ħbieb fil-konservatorju, kellu rabta ta’ mħabba profonda mal-kuġin tiegħu Davydov, li għalih iddedika l-aħħar xogħol tiegħu, is-sitt sinfonija, li bla dubju tista’ titqies bħala t-testment spiritwali ta’ Čajkovskij. Fil-bijografija tagħha Berberova ċaħdet kategorikament l-ipoteżi tas-suwiċidju u twaħħal fix-xorb ta’ l-ilma mniġġeż bħala l-kawża tad-diżgrazzja tal-mewt tiegħu.

Il-ħajja tiegħu hi rakkontata fil-film ta’ Ken Russell The music lovers (1970).

Il-qabar tiegħu qiegħed fiċ-Ċimiterju Tixvin ta’ San Pietruburgu.

[editja] L-istil

Čajkovskij kulturament kien imbiegħed ħafna mill-kompożituri Russi kontemporanji miegħu (dawn saru jissejħu l-Grupp tal-Ħamsa) li kienu ispirati min-nazzjonaliżmu, waqt li hu, fil-mużika kellu spirtu kożmopolita. Però, il-partituri tiegħu, mimlijin sensibbiltà u eleganza naturali, xorta juru tratti li huma distintament Russi, fl-għażla spissa tal-mod minuri u fuq kollox fil-melodiji li sikwit huma meħudin mill-kant tradizzjonali jew mill-liturġija ortodossa.

Għall-kontra tal-kollegi Russi, Čajkovskij f’ħajtu kollha kien jistudja l-mużika tal-punent - minn Mozart sa l-operisti Taljani u mir- romantiċi Ġermaniżi għall-iskola ġdida Franċiża ta’ Bizet u Massenet. (Ta’ min jinnota li Beethoven ma tantx kien jogħġbu, l-iżjed Beethoven tal-maturità, u ‘l Schumann kien jippreferih mir-"rival" Brahms.) Hekk irnexxilu jagħti l-mużika tiegħu xeħta veru internazzjonali.

F’dan is-sens, il-figura tiegħu ta’ mużiċista kapaċi li jassorbi u jirrielabora kwalunkwe lingwaġġ u kull forma mużikali, hi fundamentali fl-ambitu romantiku kif ukoll biex nifhmu l-vjaġġ artistiku li kien ħa jagħmel fil-futur Stravinskij.

Fost il-ħafna aspetti tal-figura tiegħu b’ħafna faċċati, ta’ kompożitur instintiv u appassjonat u fl-istess ħin attent ħafna għall-irfinar formali, tispikka s-sensibbiltà timbrika straordinarja. Čajkovskij kien jaf jesperimenta bil-possibiltajiet espressivi ta’ l-istrumenti tradizzjonali, b’mod partikulari bin-nifsijiet, u joħroġ minhom ħoss u taħwir oriġinali, raffinatissmu u inkonfondibbli. L-importanza li ta ‘ill-kuluri ta’ l-orkestra tirrelega l-mużika pjanistika għat-tieni pjan, minkejja l-fama straordinarja li kiseb bl-ewwel kunċert għall-pjanu u l-orkestra.

[editja] Kompożizzjonijiet Prinċipali

[editja] Balletti

Čajkovskij jaf il-popolarità tiegħu l-iżjed lill-mużika għall-balletti.

• Il-Lag tac-Ċinji, op. 20 (1875-76) Kien l-ewwel ballett ta’ Čaikovskij, irrappreżentat, b’xi qtugħ fit-Teatru Bol'šoj ta’ Moska, fl-1877. Kien apprezzat sħieħ biss wara l-mewt tal-mużiċista minkejja it-tnaqqix drammaturġiku finissmu u fantasjuż.
• Is-Sbejħa Rieqda, op. 66 (1888-89) Čaikovskij kien iqies dan ix-xogħol bħala wieħed mill-iżjed li rnexxa. L-ewwel rappreżentazzjoni tiegħu kienet fl-1890, fit-Teatru Mariinskij f’San Pietruburgu.
• Il-Kissiera tal-Lewż, op. 71 (1891-92) Dan hu wieħed mix-xogħlijiet l-iżjed popolari. Il-faxxinu qiegħed fis-sentiment pekuljari ta’ maġija u ta’ seher flimkien mal-ħolm u r-ritorn għat-tfulija. Čajkovskij ġabar fi suite Op. 71a (1892) tmien biċċiet estratti minn dan il-ballett.

[editja] Sinfoniji

• Sinfonija n^u 1 fuq Sol minuri (Ħolm tax-xitwa), op. 13 (1866)
• Sinfonija n^u 2 fuq Do minuri (Russja Żgħira), op. 17 (1872)
• Sinfonija n^u 3 fuq Re maġġuri (Pollakka), op. 29 (1875)
• Sinfonija n^u 4 fuq Fa minuri, op. 36 (1877)
• Manfred, op. 58 (1885)
• Sinfonija n^u 5 fuq Mi minuri, op. 64 (1888)
• Sinfonija n^u 6 fuq Si minuri (Pathétique), op. 74 (1893)

• Sinfonija fuq Mi bemoll maġġuri (1891-1892, abbandunata)

[editja] Ouvertures u xogħlijiet oħra għall-orkestra

• Il-Buraxka, op. 76 (1864)
• Ouverture fuq fa maġġuri (1865, rev. 1866)
• Ouverture solenni fuq l-innu nazzjonali Daniż, op. 15 (1866, rev. 1892)
• Id-Destin, op. 77 (1868)
• Romeo u Ġuljetta (1869, rev. 1870, 1880)
• It-Tempesta, op. 18 (1873)
• Marċ Slav, op. 31 (1876)
• Francesca da Rimini, op. 32 (1876)
• Kapriċċ Taljan, op. 45 (1880)
• Serenata għall-kordi, op. 48 (1880)
• L-1812, op. 49 (1880)
• Amletu, op. 67 (1888)
• Voevoda, op. 78 (1890-91)

[editja] Kunċerti u biċċiet konċertanti

• Kunċert għall-pjanu n^u 1 fuq Si bemoll minuri, op. 23 (1874-75, rev. 1879 et 1889)
• Sérenade mélancolique, op. 26 (1875)
• Varjazzjonijiet fuq tema rokoko, op. 33 (1876)
• Valz-Scherzo, op. 34 (1877)
• Kunċert għall-vjolin fuq Re maġġuri, op. 35 (1878)
• Kunċert għall-pjanu n^u 2 fuq Sol maġġuri, op. 44 (1879-80)
• Concert fantaisie, op. 56 (1884)
• Pezzo Capriccioso, op. 62 (1887)
• Kunċert għall-pjanu n^u 3 fuq Mi bemoll maġġuri, op. 75 (1893)
• Kunċert għall-pjanu n^u 3, Andante u Finale, op. 79 (1893)

[editja] Suites

• Suite n^u 1 fuq Re minuri, op. 43 (1878-1879)
• Suite n^u 2 fuq Do maġġuri, op. 53 (1883)
• Suite n^u 3 fuq Sol maġġuri, op. 55 (1884)
• Suite n^u 4 fuq Sol maġġuri, Mozartiana, op. 61 (1887)

Čajkovskij ġabar fi suite għall-ballett, Op. 71a (1892) tmien biċċiet estratti mill-ballett tiegħu Il-Kissiera tal-Lewż. Jeżistu wkoll xi suites għall-balletti il-Lag taċ-Ċinji (suite 20a) u is-Sbejħa Rieqda (suite 66a), imma dawn m’humiex awtentiċi, għaliex ma nġabrux mill-kompożitur innifsu (għalkemm kellu f’rasu li jagħmel hekk) u kienu ippublikati wara mewtu.

[editja] Mużika da camera

• Kwartett għall-kordi fuq Si bemoll maġġuri (1865)
• Kwartett għall-kordi n^u 1 fuq Re maġġuri, op. 11 (1871)
• Kwartett għall-kordi n^u 2 fuq Fa maġġuri, op. 22 (1873-74)
• Kwartett għall-kordi n^u 3 fuq Mi bemoll minuri, op. 30 (1876)
• Tifkira ta’ post għażiż, op. 42 (1878)
• Trio għall-pjanu fuq La minuri, op. 50 (1881-82)
• Tifkira ta’ Firenze, op. 70 (1890)

[editja] Biċċiet għall-pjanu

Čajkovskij kiteb xi mitt biċċa għall-pjanu. Fosthom l-iżjed famużi huma L-iStaġuni op. 37a.

[editja] Mużika di scena

• Sneguročka, op. 12 (1873)

[editja] Opri

Čajkovskij ikkompona għaxar opri. Fosthom it-tnejn l-iżjed famużi huma Ewġenju Onegin u r-Reġina tal-Piki li jinstemgħu spiss fir-repertorju liriku modern. L-opri l-oħra, għalkemm magħrufin ħafna inqas (u barra mir-Russja rari li jindaqqu) għadhom interessanti.

f’ordni kronoloġika

Titlu bil-Malti	Titlu oriġinali (bir-Russu)	Librett	Première (data)	Première (post)
Voevoda[2]	Воевода	Aleksandr Ostrovskij u l-kompożitur	11 ta’ Frar 1869	Moska, Teatru Bol'šoj
Undina	Ундина	Vladimir Sologub	Qatt ma ndaqqet[3]	Qatt ma ndaqqet
Opriċnik	Опричник	il-kompożitur	24 ta’ April 1874	San Pietruburgu, Teatru Mariinskij
Vakula l-Ħaddied	Кузнец Вакула	J. P. Polonski	6 ta’ Diċembru 1876	San Pietruburgu, Teatru Mariinskij
Ewġenju Onegin	Евгений Онегин	il-kompożitur, fuq storja ta’ Puškin	29 ta’ Marzu 1879	Moska, Teatru Malyj
Ix-Xebba t’Orléans	Орлеанская дева	il-kompożitur, fuq it-traġedja ta’ Schiller	25 ta’ Frar 1881	San Pietruburgu, Teatru Mariinskij
Mażepa	Мазепа	Viktor Burenin u l-kompożitur, fuq storja ta’ Puškin	15 ta’ Frar 1884	Moska, Teatru Bol'šoj
Ċereviċki[4]	Черевички	J. P. Polonski	31 ta’ Jannar 1887	Moska, Teatru Bol'šoj
Is-Saħħara	Чародейка	Ippolit Špažinskij	1 ta’ Novembru 1887	San Pietruburgu, Teatru Mariinskij
Ir-Reġina tal-Piki	Пиковая дама	Modest Čajkovskij u l-kompożitur, fuq storja ta’ Puškin	19 ta’ Diċembru 1890	San Pietruburgu, Teatru Mariinskij
Iolanta	Иоланта	Modest Čajkovskij, fuq storja ta’ Henrik Hertz	18 Diċembru 1892	San Pietruburgu, Teatru Mariinskij

[editja] Gallerija

Čajkovskij fl-1866 meta kien professur fil-Konservatorju ta’ Moska	Čajkovskij fl-1875	Aleksandr Ziloti u Čajkovskij	Čajkovskij u martu Antonina Miljukova fl-1887
Brandukov u Čajkovskij fit-18 ta’ Mejju, 1888	L-aħħar ritratt ta’ Čajkovskij fl-1893	Id-dar ta’ Čajkovskij fi Klin, li saret mużew	Idem
Statwa ta’ Čajkovskij f’Votkinsk	Plakka ġo Venezja fl-unur ta’ Čajkovskij[5]	Il-qabar ta’ Čajkovskij f’San Pietruburgu

[editja] Noti

[editja] Ħoloq esterni

• Għal lista sħieħa tax-xogħlijiet ta’ Čajkovskij, ara [1].
• Għal iżjed dettalji fuq il-kompożizzjonijiet, ara [2].
• Sit bit-Taljan dedikat lil Čajkovskij.
• Sit bl-Ingliż dedikat lil Čajkovskij.
• Il-balletti ta’ Čajkovskij ikkoreografati minn Rudolf Nureyev