पांडुरंगाष्टकम्
विकिपीडिया, मुक्‍त ज्ञानकोशातून
| हिंदू धर्मग्रंथावरील लेखमालेचा भाग | |
 |
|
| वेद | |
|---|---|
| ऋग्वेद · यजुर्वेद | |
| सामवेद · अथर्ववेद | |
| वेद-विभाग | |
| संहिता · ब्राह्मणे | |
| आरण्यके · उपनिषदे | |
| उपनिषदे | |
| ऐतरेय · बृहदारण्यक | |
| ईश · तैत्तरिय · छांदोग्य | |
| केन · मुंडक | |
| मांडुक्य ·प्रश्न | |
| श्वेतश्वतार ·नारायण | |
| वेदांग | |
| शिक्षा · चंड | |
| व्याकरण · निरुक्त | |
| ज्योतिष · कल्प | |
| इतिहास | |
| रामायण · महाभारत | |
| इतर ग्रंथ | |
| स्मृती · पुराणे | |
| भगवद्गीता · ज्ञानेश्वरी · गीताई | |
| पंचतंत्र · तंत्र | |
| स्तोत्रे | |
| मनाचे श्लोक · रामचरितमानस | |
| शिक्षापत्री · वचनामृत | |
श्रीपांडुरंगाष्ठकम्‌
महायोगपीठे तटे भीमरथ्या वरं पुंडरीकाय दातुं मुनीन्द्रै । समागत्य तिष्टंतमानंदकंदं परब्रंह्मलिंगं भजे पांडुरंगम्‌ ॥ १ ॥
भीमा नदीच्या तीरावर महायोगाचे अधिष्टान असलेल्या पंढरपूर श्रेत्रात, पुंडलीकास वर देण्याकरता श्रेष्ठ श्रेष्ठ मुनींसह येऊन राहणार्‍या आनन्दकन्द परब्रह्मरूप पाण्डुरंगास मी भजतों. ॥ १ ॥
तडीद्वाससं नीलमेघावभासंरमामंदिरं सुंदरं चित्प्रकाशम्‌ । वरं त्विष्टिकायां समन्यस्तपादंपरब्रंह्मलिंगं भजे पांडुरंगम्‌ ॥ २ ॥
ज्याची वस्त्रे विद्युल्लतेप्रमाणे पिवळ्या रंगाची आहेत. ज्याची अंगकान्तीनीलवर्ण मेघाप्रमाणे शोभत आहे, जो लक्ष्मीचे निवासस्थान आहे, जो परम सुन्दर चित्प्रकाश आहे, जो सर्वश्रेष्ठ व जणुं काय भक्तांना दर्शन देण्यासाठी विटेवरसारखी पाऊलें ठेवून उभा आहे अशा त्या परब्रह्मरूपी पांडुंरंगाला मी नमस्कार करतो. ॥ २ ॥
प्रमाणं भवाब्धेरिदं मामकानांनितंबः कराभ्यां धृतो येन तस्मात । विधातुर्वसत्यै धृतो नाभिकोशः परब्रंह्मलिंगं भजे पांडुरंगम्‌ ॥ ३ ॥
मला अनन्यप्रेमाने शरण येणार्‍या भक्तांना भवसागर हा फक्त कमरेइतकाचखोल आहे. तो सहज पार करता येतो हे सांगण्याकरतां ज्याने कमरेवर हात ठेवलेले आहेत, माझ्या भक्तांसाठी, ब्रहादेवाचा सत्यलोक हा कमरेपासूननाभिस्थान जितके उंच आहे त्यापेक्षां अधिक दूर नाही हे दाखविण्यासाठी ज्याने आपली बोटें नाभिस्थानाकडे वळवली आहेत अशा परब्रह्मरूपी पांडुरंगाला मीनमस्कार करतो. ॥ ३ ॥
स्फुरत्कौस्तुभालंकृतं कंठदेशे श्रिया जुष्टकेयूरकं श्रीनिवासम्‌ । शिवं शान्तमीड्यं वरं लोकपालंपरब्रंह्मलिंगं भजे पांडुरंगम्‌ ॥ ४ ॥
आपल्या गळ्यात देदीप्यमान कौस्तुभमणी धारण केल्याने जो अतिशय शोभायमान आहे, ज्याच्या बाहूंवर केयूर म्हणजे बाजुबंद शोभत आहेत, ज्याच्याजवळ श्री म्हणजे लक्ष्मी निवास करीत आहे, जो लोकांचा पालनकर्ताआहे अशा त्या परमशान्त मंगलमय, शिवस्वरुप, सर्वश्रेष्ठ व स्तुति करण्यास योग्य आसलेल्या परब्रह्मरूप पांडुरंगाला मी भक्तिपूर्वक भजतों. ॥ ४ ॥
शरच्चंद्रबिंबाननं चारुहासंलसत्कुंडलक्रान्तगंडस्थलांगम्‌ । जपारागबिंबाधरं कंजनेत्रम्‌ परब्रंह्मलिंगं भजे पांडुरंगम्‌ ॥ ५ ॥
शरदऋतूतील चंद्रबिंम्बाप्रमाणे अत्यन्त रमणीय मुख असलेल्या, मुखावरसुन्दर हास्य विलसत आहे, कानात कुण्डलें शोभत आहेत, त्या कुण्डलांची कान्ति गालावर झळकते आहे, ज्याचे ओठ जास्वंदीच्या फुलाप्रमाणे आरक्त वर्ण आहेत, नेत्र कमलाप्रमाणें सुन्दर आहेत अशा त्या परब्रह्मरूपी पांडुरंगाला मी भक्तिपुर्वक भजतो. ॥ ५ ॥
किरिटोज्ज्वलत्सर्वदिक्‌ प्रान्तभागं सुरैरर्चितं दिव्यरत्नैरनर्घ्यैः । त्रिभंगाकृतिं बर्हमाल्यावतंसं परब्रंह्मलिंगं भजे पांडुरंगम्‌ ॥ ६ ॥
ज्याच्या मस्तकावर असलेल्या मुकुटाच्या कान्तीने मुखाभोवतालच्या सर्व दिशा उजळून निघाल्या सारख्या वाटतात, दिव्य व अमुल्य रत्नें अर्पण करून देव ज्याची पूजा करतात, बालकृष्णरूपाने जो तीन ठिकाणी (पाय, कंबर, वमान) वाकून उभा आहे, ज्याच्या गळ्यात वनमाला व मस्तकावर मोरपिसांचा तुरा शोभत आहे अशा त्या परब्रह्मरूपी पांडुरंगाला मी भक्तिपूर्वक भजतो. ॥ ६ ॥
विभुं वेणुनादं चरन्तं दुरन्तं स्वयं लीलया गोपवेषं दधानम्‌ । गवां वृन्दकानन्दनं चारुहासं परब्रंह्मलिंगं भजे पांडुरंगम्‌ ॥ ७ ॥
विभु म्हणजे सर्व विश्व व्यापून राहणार्‍या, वेणू वाजवीत वृन्दावनात फिरणार्‍या, जो दुरन्त आहे ज्याचा कोणालाही अन्त लागत नाही, लीलेने गोपवेष धारण केलेल्या, गायींच्या कळपाला आनन्द देणार्‍या, मधुर हास्यकरणार्‍या अशा परब्रह्मरूपी पांडुरंगाला मी भक्तिपूर्वक भजतो. ॥७॥
अजं रुक्मिणीप्राणसंजीवनं तं परं धाम कैवल्यमेकं तुरीयम्‌ । प्रसन्नं प्रपन्नार्तिहं देवदेवं परब्रंह्मलिंगं भजे पांडुरंगम्‌ ॥ ८ ॥
ज्याला जन्म नाही असा, रुक्मिणींचा प्राणाधार असलेल्या, भक्तांचा परमविश्रामधाम, शुध्द कैवल्य असलेल्या, जागृति, स्वप्न व सुषुप्ति (अथवा बाल्य, तारूण्य व वार्धक्य) ह्या तिनही अवस्थांच्या पलीकडचा, निरन्तर प्रसन्न,शरणागतांचे दुःख हरण करणारा व देवांचाही देव असलेल्या अशा परब्रह्मरूप पांडुरंगाला मी भक्तिपूर्वक भजतो. ॥ ८ ॥
स्तवं पांडुरंगस्य वै पुण्यदं येपठन्त्येकचित्तेन भक्त्या च नित्यम्‌ । भवांभोनिधिं तेऽपि तीर्त्वाऽन्तकालेहरेरालयं शाश्वतं प्राप्नुवन्ति ॥ ९ ॥
अत्यन्त पुण्यदायक असलेले, पांडुरंगाचे हें स्तोस्त्र जे कोणी एकाग्र चित्तानेप्रेमपूर्वक नित्य पठण करतील ते सर्वजण अन्तकाळीं भवसागर सहजपणे तरून जातील आणि त्यांना परब्रह्मस्वरूप श्रीहरीच्या-पांडुरंगाच्या शाश्वत स्वरूपाचीप्राप्ति होईल. ॥ ९ ॥
