Матеја Матевски
Од Википедија, слободна енциклопедија
Матеја Матевски (роден на 13 март 1929 година во Истанбул) е поет, литературен и театарски критичар, есеист, преведувач. Завршил Филолошки факултет во Скопје. Работел во Македонската радиотелевизија како новинар, уредник на културните и литературните програми, потоа како главен уредник и директор на Телевизија и генерален директор на Радиотелевизија Скопје. Ја вршел функцијата претседател на Републичката комисија за културни врски со странство и член на Претседателството на СР Македонија. Бил уредник во книгоиздателството „Кочо Рацин“. Предавал Историја на светската драма и театар на факултетот за драмска уметност во Скопје. Бил уредник на литературните списанија Млада литература и Разгледи. Од 1956 година е член на Друштвото на писателите на Македонија и одреден период ја вршел функцијата негов претседател. Бил претседател и на Советот на СВП, на Рациновите средби и на Македонската книжевна фондација, како и почесен потпретседател на Македонскиот ПЕН центар. Дописен член е на северноамериканска Академија на шпански јазик.
Матевски е член на МАНУ и беше негов претседател во периодот 2001 - 2004 година.
Содржина |
[уреди] Биографија на Матеја Матевски
[уреди] Резиме
Поет, литературен и театарски критичар и преведувач, Матеја Матевски и припаѓа на средната генерација македонски писатели појавени по Втората светска војна. Тој се појавува во литературата на почетокот од педесеттите години и досега има објавено повеќе книги поезија, литература и театарска критика и есеистика, како и преводи на поезија и драма од неколку јазици. Исто така Матеја Матевски се сретнува како уредник на литературните списанија .Добитник е на многу награди за поезија, меѓу кои се издвојува “Нобеловата награда за литература”. (7)
[уреди] Основни биографски податоци
Матеја Матевски е роден 13 март 1929 година во Истамбул, Турција во печалбарско семејство. Своето детство го поминува во Гостивар од чија околина потекнуваат неговите родители. Во Гостивар завршува основно учлилиште и два класа во тоа време познато “Граѓанско училиште”. Неговото школување било прекинато за време на војната, но по завршување на војнта своет ошколување го продулжува во гимназија во Тетово, а подоцна во гимназија во Скопје. Во 1949 година заминува за Белград каде своето школување го продолжил на Високата новинарско-дипломатска школа. По извесен прекин стуиите ги продолжува во Скопје каде дипломирал на Филозовскиот факултет на групата македоснски јазик и југословенска литература. (1) По завршување на студиите тој работел како средношколски проферсор(1),подоцна се вработил како новинар во Македонската радио телевизија,бил продуцент на литературно културната програма а подоцна станува главен продуцент и директор на Радио телевизија Скопје,исто така ја извршувал функцијата претседател на комисијата за културна реализација,бил уредник на книгоиздавачката куќа “Кочо Рацин”.Како гимназијалец (1951-1958) бил уредник на списаснието “Млада литература”, а потоа повеќе година на “Разгледи”,бил професор по Драмска историја на Драмскиот факултет во Скопје. (6) Матеја Матевски членувал во многу литературни друштва и различни литературни асоцијации.Тој бил прецедател на Асоцијација на писатели на Македонија,прецедател на “Струшките денови на поезијата”,”Рацинови средби”,Македонската литературна фондација,член на Македонската академија на науките и уметностите,и вице прецедател на МПЕН,член на Македонската асоцијација на писатели од 1956,истотака тој бил и дописнички член од Северна Америка на шпански јазик. (6) Матеја Матевски бил член на претседателството на Сојузна Република Македонија.
[уреди] Дејноста на Mатеја Mатевски
Со пишување стихови почнува да се занимава уште во гимназијата. Првата своја песна ја објавува во 1959 година во списанието “Млада литература” , во 1956 година ја објавува својата прва стихозбирка.Некои негови стихозбирки се преведени и на други јазици (“Дождови”). Освен со поезија Матевски се занивама со театарски критики и преводна литература. Преведува претежно од албански , словенечки , србско-хрватски , француски јазик , ги преведе книгите “Приказна за шивачката и ножиците” од Драготин Кете 1961 година , “Очилата на тетка Бајаваја” во 1961 година од Ела Пероци , “Децата на Герника” од Херман Кестен од 1962 година , “Момина солза” од 1962-1965 година од Прежихов Воранц , Иван Минати “Се бега во облаците и со птиците” 1966 година и “Во мрачното стебло” 1970 година од Андре Френо. Застапен е и во антологиите на Иван В.Лалиќ и Јосип Пупачиќ ”Вратата на времето. Повоените Југословенски поети”(Загреб 1958) , на Зоран Мишиќ “Современа Југословенска поезија” (на француски јазик , Париз , 1959) , На Димитар Митрев “Повоени македонски поети”(Скопје , 1960) , на Танасие Младеновиќ , Новак Симиќ и Драго Шега ”Југословенска лирика”(на полски јазик , Варшава , 1960) , на Александар Спасов , Милан Ѓурчинов и Димитар Солев ”Современа македонска поезија и проза”(на српско-хрватски јазик , Белград , 1961) , на Иван Ивањи ”Млада југословенска лирика”(на германски јазик , Франкфурт на Мајна , 1961-62) , на Димитар Митрев , Фран Петре , Владимир Поповиќ и Шиме Вучетиќ “Понова југословенска поезија”(Загреб , 1962 , 1966) , на група автори на “Светска поезија”(на француски јазик , УНЕСКО , Париз , 1963) , на Александар Спасов “Современа македонска поезија”(на словенечки јазик , Љубљана , 1963) , на Херберт Готшалк ”Современа југословенска лирика”(на германски јазик , Гитерслоу , 1964) , на Аурел Гаврилов и Раду Флора “Современа југословенска поезија”(на романски јазик , Панчево , 1964) , на Јанко Лаврин ”Антологија на современата југословенска поезија”(на англиски јазик , Лондон , 1964) , на Ѓакомо Скоти ”Антологија на македонската поезија”(на италијански јазик , Сиена , 1965) , на Карољ Ач ”Песна на нашите денови.Антологија на модерната југословенска поезија”(на унгарски јазик , Нови Сад , 1965) , на Лилјана Ацева и Николај Јанков”Балкански писатели.зборник со дела од учесниците во првата средба на балканските писатели”(на бугарски јазик , Софија , 1965) , на Кирил Злобец , Славко Михалиќ и Александар Спасов ”Нова југословенска поезија”(на италијански јазик , Парма , 1966) , на Влатко Павлетиќ ”100 дела од литературите на на југословенските народи”(на српско-хрватски јазик , Загреб , 1966) , на Ирена Венигова и Душан Карпатски ”Снимци на пејсажите на поезијата.Мал избор од југословенските поети од XX век”(на чешки јазик , Прага , 1966) , на Александар Спасов ”Современа македонска поезија”(на српско-хрватски јазик , Белград , 1967) , на Милан Ѓурчинов ”Антологија на македонската поезија”(на Српско-хрватски јазик , Белград , 1968) , на Никола Милечевиќ ”Антологија на свеската љубовна поезија”(на српско-хрватски јазик , Загреб , 1968) , на Илхан Берк ”Светска поезија.Од најстарите времиња до денес”(на турски јазик , Истамбул , 1969) , на Золтан Чука ”Раѓање на зборот.Современи македонски поети”(на унгарски јазик , Будимпешта , 1969),на Неџати Зекерија ”Десет македонски поети”(на турски јазик , Истамбул , 1971) и на Костас Асимапокулос ”Современи југословенски поети.Мала антологија”(на грчки јазик , Атина , 1971), (1)
[уреди] "Дождови" на Матевски е темел на модерниот поетски израз
Во МАНУ со Свечен собир бил одбележан половина век од стихозбирката „Дождови“ на академик Матеја Матевски. „Овој ден ми е драг и почестен сум што колегите од Одделението за лингвистика и литературна наука од Академијата дадоа иницијатива да се одбележи јубилејот-половина век од објавувањето на стихозбирката „Дождови“ во контекст на македонската Модерна, ни изјави академик Матеја Матевски по повод свечениот собир кој бил организиран во МАНУ во негова чест и продолжил, Тоа е прилика за да се потсетиме кога бевме млади и влегувавме во литературата. „Дождови“ за мене беше своевидно отварање и моја дефинитивна определба за поезијата. Бевме млади, љубопитни, истражувавме во литературата и во јазикот и знаевме што не сакаме во литературата. Генерацијата на која и припаѓам, средната генерација писатели во тоа време објави неколку книги и се определи за она што го сака во литературата. Тој период ми е многу драг и секогаш со задоволство се навраќам на него.“ – изјавил Матеја Матевски.(3)
[уреди] Делата на Матеја Матевски
Преземено од (8)
година жанр име на делото
1956 Поезија “Дождови”
1963 Поезија “Рамноденица”
1976 Поезија “Перуника”
1977 Поезија “Круг”
1980 Поезија “Липа”
1985 Поезија “Раѓање на трагедијата”
1987 критика и есеистика “Од традицијата кон иднината”
1987 театарска критика и есеистика “Драма и театар” 1990 поезија “Оддалечување”
1992 поезија “Црна кула”
1996 поезија “Завевање”
/ критика и есеистика “Светлината на зборот”
1999 поезија “Мртвица”
2000 поезија “Внатрешен предел”
[уреди] Награди
- Матеја Матевски има добиено повеќе награди меѓу кои попознати му се:наградата на Друштво на писателите на Македонија за 1956 година, за стихозбирката ”Дождови”,на “Браќа Миладиновци” на Струшките вечери на поезијата за 1963 година и на највисоката национална награда “11 Октомври” за 1963 година за стихозбирката “Рамноденица”. (1)
- Академик Матеја Матевски ја доби престижната меѓународна награда за поетски опус на Академијата "Мајкл Мадхуседан" од Калкута - Индија. Наградата, како и Академијата го носи името на индискиот поет од 19 век кој пишувал на бенгалски и на англиски јазик, а се доделува 28 години за достигнувањата во областа на литературата, уметноста, науката и филантропијата.
Наградата, дипломата и златениот медал, на лауреатот му се врачени во Калкута. Академик Матевски е поранешен добитник на уште едно индиско признание кое му беше доделено по повод 40 години од смртта на нобеловецот Рабиндранат Тагоре. (4)
- Академик Матеја Матевски е единствениот добитник на највисокото признание за литература "Премио медитерано пер литература 2005". Награда секоја година ја доделува Медитеранската Академија со седиште во Неапол- Италија која со своите активности ги поврзува земјите од Средоземјето. Ова високо признание го добиваат личности и институции за нивните особени заслуги во политичката и општествената активност и уметничкото и научно творештво. Добитници на наградата во другите области се: Председателот на Владата на Турција- Реџеп Ердоган и министерот за надворешни работи на Шпанија- Мигел Анфел Моратинос. "Премио медитерано..." им беше доделена и постхумно на палестинскиот водач Јасер Арафат и шпанскиот писател Мануел Васкес Монталбан. Во Неапол беше представено и италијанското издание на романот "Времето на козите" на академик Луан Старова. Доделувањето на наградата и промоцијата на романот беа дел од активностите посветени на медитеранската култура и уметност, превземени од Галаксија Гутенберг и Културниот центар и саем во Неапол. (5)
[уреди] Литература
1. Стихозбирка “Рамноденица”
2. Стихозбирка “Дождови”
3. Утрински весник (Брoj 2253 четврток, 07 декември 2006) http://www.utrinskivesnik.com.mk/defaultmk.asp?ItemID=186EAB8A0B53394A9CE11A78D0CAA782&arc=1
4. ДневенпечатВест( Година:5 Број:1282 Четврток 10/7/2004)http://www.vest.com.mk/default.asp?id=92789&rubrika=Kultura&idg=5&idb=1404
5. ДневенпечатВест( Година:5 Број:1404 Петок 3/4/2005) http://www.vest.com.mk/default.asp?id=84912&rubrika=Kultura&idg=5&idb=1282
6. http://www.blesok.com.mk/avtor.asp?lang=eng&id=135
7. http://www.e-books.com.mk/01poetry/matevski/hu/bio.asp?lang=mac
8. http://www.kultura-struga.com.mk/tekst.asp?lang=mac&tekst=75
