Taqbaylit
Seg Wikipedia
|
||||
---|---|---|---|---|
Parlé en | Lezzayer, communautés immigrées en Franca notamment | |||
Tamnatt | Tamurt n leqbayel | |||
Amḍan n amsiwel | 5,5 imelyan di Lezzayer, nnig 7 imelyan di ddunit ( Salem Chaker (Inalco deg L'Encyclopédie berbère 2004). | |||
Classement | ||||
Tawanesnit | VSO | |||
Tutlayt seg tawacult | ||||
- Tutlayin tifrusyawiyin
(Abellez SIL - afrari)
|
||||
Statut officiel et codes de langue | ||||
Tutlayt tunṣibt n | ||||
Régi par | ||||
ISO 639-1 | ||||
ISO 639-2 | kab | |||
ISO/DIS 639-3 |
kab (en) | |||
SIL | KYL | |||
|
||||
Talemt | Amezwaru amagrad n tiserriht tagraɣlant n izerfan n wemdan(zer aḍris s tefransist) Imdanen, akken ma llan ttlalen d ilelliyen msawan di lherma d yizerfan- ɣur-sen tamsakwit d lâquel u yessefk ad-tili tegmatt gar asen. |
Taqbaylit d tutlayt i ttmeslayen iqbayliyen. Taqbaylit tettikki deg tutlayin timaziɣin. Ma ɣas tutlayt tamaziɣt, zik, tettwaru s isekkilen n tifinaɣ akken tettwaru tmaceɣt ar wass-a, tamaziɣt tazwawt neɣ taqbaylit tettwaru nettat s isekkilen ilatiniyen.
Adlis amenzu i d-yeffɣen s teqbaylit d win yura Adolphe Hanoteau af tuɣac n ǧerǧer (1867); deffir-es d Auguste Mouliéras i yuran sin yidlisen af tmucuha n Tmurt n leqbayel (1891, 1893-95), ak d Bulifa i yuran taktabt ɣef isefra n Si Muḥend (1904). Imir-en, uran Ifransiwen kra n yedlisen ɣef tmucuha d isefra n Iqbayliyen. Ungal amenzu ittwarun s teqbaylit d win yura Belɛid at Ɛli deg iseggasen 1940. Adlis i s-yefkan ilugan iressan n tjerrumt i teqbaylit d win yura Dda Lmulud Mɛemri. Kamel Ait Zerrad netta yerna-d ɣef umahil n Dda Lmulud i wakken ad iressi ugar ilugan n tjerrumt n tutlayt-ayi. Iseggasen-a ineggura ffɣen-d azal n 400 idlisen s tmaziɣt, gar ammuden n isefra, tullisin akk d ungalen.
Taqbaylit ass mi i d-kecmen ifransiwen ar tmura n tefriqt ugafa tella tettwameslay deg yiwet n temnaṭ meqqren azal n snat n tikkwal tamnaṭ n leqbayel n wass-a. Seg tudrin i d-yezzin i Mila, terreḍ ar tid n idurar n Lḥuḍna, izuɣar n Ṣṭif, idurar n Jijel, Msila, tuɣaleḍ-d ar tmurt n leqbayel n wass-a, At Wertiran, At Yaɛla, akk d iderma n temnaṭ n Bgayet, n Tubirett akk d wid n Tizi d Bumerdas.
Imir ifransiwen tekkan ɣef lquyyad akk d Bacaɣat akken ad qehren agdud. Kksen akal i wid yellan zedɣen anda yella wakal yelhan i tyerza, kra snegren-t, kra snejlan-t. Fkan akal nni i Lquyyad. Lquyyad-agi akk d Bacaɣat d wid yeɣran taɛrabt, ifransiwen llan lemmden taɛrabt akken ad ttemyarun d lquyyad-a, imezdaɣ yeqqimen d aklan deg tmurt nsen yeqqim-asen-d kan ad ḍefren almi i d-ufan iman nsen ttun tutlayt nsen, akken i sen-iruḥ wakal nsen, ǧǧan iman nsen tuɣ fell-asen taɛrabt am akken werǧin mmeslayen taqbaylit. Ihi akka i teqqurmeḍ tjumma anda tettwameslay teqbaylit ass-a.
I izemren a tt-iḥadden ɣef wengar d tira akk d tayri d wazal ad as-fken warraw-is. Ma tenger teqbaylit ad negren iqbayliyen, a d-qqimen imdanen war idles, a sen-teḍru am tebrikt yettun tikli n tyaziṭ, tin n tsekkurt ur as-tewwiḍ ara. Ttbut ɣef aya, ad iẓer kan yiwen amek d-gran wid akken yettun tutlayt nsen uɣen tutlayt nniḍen anda yewweḍ wazal nsen. Win i d-yusan a ten-yenher am ulli.
Agbur |
[beddel] Tamsertit
[beddel] Tajerrumt
[beddel] Iluɣma
[beddel] Agemmay n tmaziɣt (alatini)
NB: Zik nesseqdac "ṛ", "ț", "ʐ", maca mači tura (Kamal naït zerrad, tajerrumt tatrart n teqbaylit).
A | Ɛ | B | C | Č | D | Ḍ | E | F | G | Ǧ | H | Ḥ |
I | J | K | L | M | N | O | P | Q | Ɣ | R | S | Ṣ |
T | Ṭ | U | V | W | X | Y | Z | Ẓ |
a | ɛ | b | c | č | d | ḍ | e | f | g | ǧ | h | ḥ |
i | j | k | l | m | n | o | p | q | ɣ | r | s | ṣ |
t | ṭ | u | v | w | x | y | z | ẓ |
[beddel] Tamselyut
- http://www.kabylia.info/radio/
- http://www.imyura.net
- Radio Numidia
[beddel] Adelsumuɣ
- Si Amar ou Saïd Boulifa, Recueil de poésies kabyles . Texte zouaoua traduit, annoté et précédé d'une étude sur la femme kabyle et d'une notice sur le chant kabyle (airs de musique), Alger 1904, 555 is. (taẓrigt tis 2 Alger-Paris 1990 ISBN 2-906659-00-04 )
- Adolphe Hanoteau, Poésies Populaires de la Kabylie du Jurjura, Paris, Imp. impériale, 1867 (aḍris s pdf)
- Auguste Mouliéras, Les Fourberies de Si Djeh'a, Wehran, Perrier, 1891
- Auguste Mouliéras, Légendes et contes merveilleux de la Grande Kabylie, Paris 1893-1895 (aḍris s pdf)
Tamaziɣt |
---|
Mauritanie : zenaga - Merruk : tarifit | tamaziɣt | tacelḥit | Senhaja n Srair | Figuig - Ledzayer : taqbaylit | tacawit | tumẓabt | teggargrent | tacenwit | qsur n Wehran | Gurara - Tunes : tasendit | tajerbit | Tamaẓret | Dwiret - Lybie : tanfusit | Zwara | Ghadames | Ghat | tasoknit | El-Fogaha | Augila - Lmaṣer : tasiwit - Ṣṣeḥra : tamahaq - Tigzirin Tiknariyin : † tagančit |