Premio Crafoord

De Wikipedia, le encyclopedia libere

Le Premio Crafoord es un premio create in 1980 per Holger Crafoord, le inventor del ren artificial, e su sposa Anna-Greta Crafoord. Illo es administrate per le Academia Svedese Regal de Scientias.

[modificar] Ganiatores del Premio Crafoord

1982 Mathematica: Vladimir Arnold e Louis Nirenberg
1983 Geoscientia: Edward Lorenz
1984 Bioscientia: Daniel Janzen
1985 Astronomia: Lyman Spitzer, Jr.
1986 Geoscientia: Claude J. Allègre e Gerald Wasserburg
1987 Bioscientia: Eugene P. Odum e Howard T. Odum
1988 Mathematica: Pierre Deligne (le premio ha essite offerite insimul con Alexander Grothendieck, que lo ha declinate)
1989 Geoscientia: James A. Van Allen
1990 Bioscientia: Paul R. Ehrlich e Edward O. Wilson
1991 Astronomia: Allan R. Sandage
1992 Geoscientia: Adolf Seilacher
1993 Bioscientia: William D. Hamilton e Seymour Benzer
1994 Mathematica: Simon Donaldson e Shing-Tung Yau
1995 Geoscientia: Willi Dansgaard e Nicholas John Shackleton
1996 Bioscientia: Robert May
1997 Astronomia: Fred Hoyle e Edwin E. Salpeter
1998 Geoscientia: Don L. Anderson e Adam M. Dziewonski
1999 Bioscientia: Ernst Mayr, John Maynard Smith, e George C. Williams
2000 Polyarthrite: Marc Feldmann e Ravinder N. Maini
2001 Mathematica: Alain Connes
2002 Geoscientia: Dan McKenzie
2003 Bioscientia: Carl Woese
2004 Polyarthrite: Eugene Butcher e Timothy Springer
2005 Astronomia: James E. Gunn, James Peebles, e Martin Rees
2006 Geoscientia: Wallace S. Broecker
2007 Bioscientia: Robert L. Trivers

[modificar] Premio Crafoord de 2005

Tres cosmologistas - James Gunn, James Peebles e Martin Rees -- ha dividite le “Crafoord Prize 2005” per lors "contributiones verso comprendente le structura in grande-scala del universo". Le premio es adjudicate per le Academia Royal Svedese de Sciencias que recognosce recercas in areas non coperite per le Premio Nobel. Le tres scientistas recipera le premio, in le valor de US$500,000, del Rege de Svedia in Septembre de 2005 in Stockholm.

In le modello standard del cosmologia, le big bang esseva sequite per un periodo extrememente breve de expansion exponential, appelate inflation, post lo que le universe continuate a expander a un taxa plus lente. Durante inflation, fluctuationes quantic in le universo, ancora multe juvene, esseva extendite in le variationes de densitate que eventualmente levava al gruppo de galaxias e altere structuras que nos vide in le universe hodie.

Le prime tracios de iste structura pote esser vidite in le minuscule variationes in le temperatura del micreunda cosmic de fundo, le radiation restate del big bang. Mappas del fundo cosmic, que provide un pictura del universo como illo esseva 380000 annos post le big bang, etiam da supporto al modello in le qual 5% del universe es facite de materia baryonic ordinari, 25% es materia obscur e 70% es energia obscur. Le natura del materia obscur e energia obscur remane un misterio. Peebles, ancora in le Universitate de Princeton, prediceva alicun del plus importante proprietates del fundo cosmic in le annso 1960. Ille etiam ha quantificate como le galaxias agruppava insimul pro formar structuras de grande-scala trans tempore e jocava un papel fundamental in developpar le theories del "materia obscur frigide ".

Gunn, etiam in Princeton, studiava aspectos theoretic de formation de galaxias e proponeva testes observational importante pro candidatos al materia obscur in galaxias. Ille ha etiam essite intimemente involvite in le “Sloan Digital Sky Survey”, que es le plus extensive mappa 3D del universo usque al presente.

In 1968 Rees, qui ha passate multo de su carriera in le Universitate de Cambridge, esseva le prime a predicer, con Dennis Sciama, que fluctuationes in le micreunda de fundo esseva debite al distribution inequal de materia in le universo. E con Simon White, ille esseva le prime a identificar le papel central del materia obscur in le formation del structura de grande-scala del universo. Plus recentemente, ille ha disveloppate theorias in re le formation del prime stellas e galaxias. Ille ha etiam scripte plure libros popular de sciencia.