Tetãvore Ka'asapa

Vikipetãmegua

Estadísticas
Capital:	Ka'asapa
Superficie:	9,496 km²
Habitantes:	150,532 (2008)
Densidad:	16 hab./km²
ISO 3166-2:	PY-6
Mapa

Ka'asapa ha’e peteĩ tavapy Paraguay-pe. Itavaguasu ha’e Ka'asapa. Héra ou “ka´a jehasapágui”, he’iséva “ka’aguy ruguaite guive”.

Tembikuaa'aty rechaukaha 1 Distritos 2 Tembiasakue 3 Táva rembe'ýre oiméva 4 Clima 5 Yvyty, ysyry ha yvy 6 Ysyry reheguáva 7 Tekoha ha Ñemitỹ 8 Jeguatarã 9 Economía 10 Tekombo’e 11 Tesãi

(jehaijey) Distritos

Ko távaguasu oreko ipype 10 distrito:

1. Ava'i
2. Buena Vista
3. Ka'asapa
4. Doctor Moisés S. Bertoni
5. Fulgencio Yegros
6. General Higinio Morínigo
7. Maciel
8. San Juan Nepomuceno
9. Tava'i

(jehaijey) Tembiasakue

Hembiasakue ojoaju umi misionero franciscano ñepyrũmby oúva Paraguay-pe, ha’ekuéra omopyenda upe tendápe hetaiterei reducción upépe omoakãity avakuérape umi servicio de encomienda pa ary pukukue. Kóva ha’e peteĩha misión franciscana – guaraní Río de la Plata-pe oúva oiko Paraguáipe.

Ko tenda oiméva tetã mbytépe, ha’eháicha Ka'asapa ha’e peteĩ región oipytyvõvéva omopyenda haguã ohaívo tetã rembiasa. Ko’ã franciscano upe reducciones ymaite guive oĩva Yuty ha Ka’asapápe, oñepyrũvo 1607 ha heta jey siglo XVII ha XVIII-peve. Ary 1786 ojehovasa Misión San Juan Nepomuceno, ombojoajúva ambue táva ndive ñemba’apópe ha omoheñói ñemitỹ upe yvýpe ha omoñemoña mymba.

Ary 1906, léi rupive, oñemopyenda VI departamento Ka’asapa, itávaguasu, ogueraháva upe téra jey. Oñepyrũ guive 1973 noñemoambuéi mba’evedoo se realizaron umi táva rembe’ýre oĩva, ko’ágã peve ooiméva.

Ko’ape ou oiko umi colono australiano amo siglo XIX paha rupi, omoiñepyrũvo peteĩ colonia socialista. Ko’ágã peve oime umi colono ypykuéra pehẽngue ha’eháicha pe haihára pukarã ohaíva Robín Wood. Umi ka’asapeño herakuãitéva avei techapyrõ ojeguereko ko’ãvape:

• Dr. Pedro N. Ciancio, pediatra Paraguay-pe oguerúva omoñepyrũ omomba’apo soha, ra’ỹi, ñemitỹrã.
• Dr. Pedro Duarte Ortellado, ministro peteĩha de salud Paraguay-pe, ha’e omoheñói upe ministerio.
• Dr. Félix Paiva, abogado ha presidente de la república ary 1937 ha 1939 peve.
• Maria Concepción Leyes de Chávez, ñe’ẽpapára-ha’ihára.
• Dr. Miguel Ángel Pangrazio, abogado ha haihára.
• Ana Iris Chávez de Ferreiro, ñe’ẽpapára-haihára.
• Felipe Sosa, concertista mbarakápe.
• Padre José de Jesús Aguirre, haihára ha psicólogo
• Monseñor Saro Vera, haihára.

(jehaijey) Táva rembe'ýre oiméva

Oime yvy gotyo – kuarahy resẽ gotyo Región Oriental Paraguay-pe, umi paralelos 25º 30´hay 26º 45´ latitud yvy gotyo ha meridiano 55º 15´hay 56º 45´ orekóva longitud kuarahy reikévo.

• Yvate gotyo: ojoaju tavaguasu Guaira ha Ka'aguasu ndive.
• Yvy gotyo: ojoaju tavaguasu Itapúa ndive.
• Kuarahy resẽ gotyo: ojoaju távaguasu Alto Parana ndive.
• rahy reike gotyo: ojoaju távaguasue Misiones ha Paraguari ndive.

(jehaijey) Clima

Árapytu oguahẽ 37º C ha oguejývo oguahẽ 1ºC, media 21ºC, kóva ha’e peteĩ tavaguasu oguahẽva katuete ama py’ỹiete.

(jehaijey) Yvyty, ysyry ha yvy

Ojejuhu ko'ápe hetaiterei yvyku’i ha pe ojeheróva “areniscas ha tilitas Carbonífero “ reheguáva, oúva fluvial ha glaciar ñepyrũgui. Kóva planicie ojehecháva oñembojopyrúva lomada vevúi ha ndohasáiva 200 metros ha ojupíva Cordillera del Yvyturusu, gotyo.

Cordillera Ka'aguasu, ramal, Yvytyrusu, Monte Rosario ha San Rafael, ohasáva kuarahy resẽ gotyo ha kuarahy reikévo tavaguasu pukukue, umi yvyty yvatéỹva ndive ha’eháicha Mbatovi, Ñu kañy, Pakurí ha Morotĩ. Péicha ohaíva territorio yvyty ko’ã mokõiha tendáre ojoavýva ojuehegui, yvate ha kuarahy reikévo, umi korapy guasu ndaijyvatéi, ikarugua ha umi ñu oreko ñemitỹ ha kapi’ipe; yvy gotyo, avei ojupi ha oguejy yvyty, oñemo’ãva ka’aguýre..

(jehaijey) Ysyry reheguáva

Kuarahy resẽ ha oikévo gotyo, oime Rio Tevikuary osyrýva yvy gotyo tavaguasu ppukukue ha ohaí ojoajuhápe departamento Itapúa yvy. Péichal Río Tevikuary – mi ojoaju táva Paraguarí ndive.

Río Pirapo oguejy Río Tevikuary gotyo, ko departamento ñe’ãitépe. Ka’asapápe heñói ysyry guasu Kapi’ivary ha Ypetỹ avei umi arroyo Iñarõ, Guasu ha Chararã.

(jehaijey) Tekoha ha Ñemitỹ

Tekoha porã, Cordillera Ka’aguasu pukukue ohechauka ijyvy ipor0Òha ñemitỹrã, ko’ã tendáre.

Ko tavaguasúpe oĩ pe ojeheróva Ecorregión de la Selva Central. Ijyvy ka’aguy ojeporu mymba okaru ha oikundaha haguã upe tendáre, avei ojeporueterei tecnología noñangarekóiva yvy jeporúre, omoapañuãi ko departamento-pe, ombyaígui.

Umi mymba mimi ipokãma ohóvo ha avei umi yvyramáta ha’eháicha ygary (cedro),l yvyra paje (incienso), yvyra asy, l nandypa; mymbakuéra mbovýma ha oiko upe tendáre tiririka, margay, aguarape ha aira'y.

Umi tenda oñeñangarekóva ko ‘ã tendáre ha’e:

• Parque Nacional Ka’aguasu, 16.000 hectárea orekóva
• Reserva Privada Golondrina, 24.077 hectárea orekóva

(jehaijey) Jeguatarã

Ka’asapápe ojeguereko Museo Franciscano mayma turista ohóva. Ykua Bolaños, oñemombe’uháicha mombe’upy peteĩ itágui heñói yvu, péva pa’i Luis de Bolaños oinupã ohechaukaségui umi te’ỹinguérape Tupã pokatu, ko’ãva ndogueroviapáiva ichupekuri..

Yma guare ferrocarril estación opytáva Maciel-pe.

Yvyty Mbatovi, Ñu Kañy, Pakuri ha Serranía de Rosario, mayma pytaguáva opytáva ijurujái ohechávo ko’ã mba’e oguerohoryetereíva hikuái táva Ka’asapápe.

Ysyryguasu Tevikuary, Tevikuary- mi, Pirapo ha Kapi’ivary, oikuave’ẽva tenda jehasa porã ha ojepytu’u haguã orekógui ysyry ojejahu haguã.

(jehaijey) Economía

Ka’asapa omomba’apo mandyju, soha, takuare’ẽ, avati ha mandi’o. Ganadería ndaha’ei tetã economía-pe oñemomba’eguasuetereíva. Oñemomba’eguasu soha producción. Oñehenói “el granero de la Región Oriental”, hetaiterei mba’e ra’ỹi heñói ko’ã yvy porãme.

Oiméne 30 ary rupi ko tendáre tembiapo iporãva ñane económia-pe ha’eva’ekue explotación forestal, ko’ã árape mbovyetereíma.

Industria rupive, mbovy planta industrial oñemopyenda ko’ã región gotyo. Péicha omba’apóve hikuái hi’upyrãre ohepyme’ẽ haguã, eirete, takuare’ẽ, aramirõ.

Marandúha ha Tekotevẽmby-Comunicación y Servicios [editar]

Ruta VIII “Dr. Blas Garay”, ojoajúva ruta II ha VII ndive Coronel Oviedo-pe, ha’e via de comunicacion oñemomba’eguasuvéva ombojoajúguyi Ka’asapa ambue tendáre. Péva ramal Ñumí – Ka’asapa, ruta VIII oguahẽva Villarrica peve.

Ferrocarril Carlos Antonio López ohasáva távaguasu yvate ha yvy gotyo, 96 km pukukue, oikéva ramal San Salvador – Ava’i.

Iporã umi ygarata michĩme guarã ohasávo umi ysyryguasu oñehe’ẽva upe táva rehe, omombe’u orekóha avei, peteĩ pista oguejy haguã aviõ térã ambue mba’yru veve ombojoajúva umi centro urbano, ha’éva umi aviõ michĩ ha imediano-va.

Tavaguasu Ka’asapa oreko peteĩ canal de televisión ha umi radioemisora AM ha FM; péicha AM: Hechizo SRL; umi FM ha’e: Yerutĩ Comunicaciones, Itakuru SRL, La Voz de Bolaños, Ka’asapa Poty, Kapi’ivary, FM 94.3, Tupã Renda, La Victoria S.A, Aguai Poty. Péicha umi 28.276 ógagui upe departamento-pe, 5.765 oime zona urbana-pe, 22.511 ha’ea zona rural,oreko hikuãi ko’ã servicio:

• Energía Eléctrica, 16,1%
• Agua Corriente, 5,8%
• Baño con pozo ciego, 5,2%
• Recolección de basura, 0,3%

(jehaijey) Tekombo’e

Ñemoãrandu ha mo’epy nivel inicial 205 instituciones-pe; educación primaria 402 mbo’ehaópe ha 51 institución oñembokatupyýha educación media. Ko’ápe tekombo’e oñeme’ẽva ha’e avei umi te’ỹnguérape avei (educación indígena).

(jehaijey) Tesãi

Ojeguereko 48 institución de salud tasyo róga, centro ha puestos de salud. Ndoikéi ko’ápe umi intitución privada, clínica, mbo’ehao ha consultorio privado-kuéra.

	Tetãvore Paraguái
Alto Paraguái | Alto Parana | Amambai | Asunción | Boquerón | Ka'aguasu | Ka'asapa | Kanindeju | Central | Concepción | Cordillera | Guaira | Itapúa | Misiones | Ñe'embuku | Paraguari | Presidente Hayes | San Pedro