Leopoldo Alas

Na Galipedia, a wikipedia en galego.

Leopoldo Alas
Nacemento:	25 de abril de 1852 Zamora, Castela e León
Falecemento:	13 de xuño de 1901 Oviedo, Asturias

Leopoldo Alas "Clarín" (25 de abril de 1852 — 13 de xuño de 1901) Célebre escritor español.

Índice 1 Biografía 1.1 Bacharelato e Universidade 1.2 Chegada a Madrid 1.3 O Solfexo 1.4 Revista de Asturias 1.5 Doutoramento e cátedra 1.6 Clarín como profesor 1.7 Caciquismo literario 1.8 Obra literaria 1.9 Enfermidade e morte 2 A súa obra cumio: A Rexenta (1884-1885) 3 Anécdotas 4 Citas 5 Obras 5.1 Ensaios 5.2 Novelas 5.3 Contos 6 Véxase tamén 7 Ligazóns externas

[editar] Biografía

Naceu o 25 de abril de 1852 en Zamora, onde se trasladara a súa familia dende Oviedo, ao ser nomeado o seu pai, Jenaro García Alas, gobernador da cidade leonesa. Leopoldo foi o terceiro fillo do matrimonio.

Na casa falábase continuamente de Asturias e a súa nai, con certa nostalxia, contaba relatos daquela terra dos seus deavnceiros. Este ambiente influíu en gran medida no espírito do neno Leopoldo que desde sempre se sentiu máis asturiano que castelán-leonés, aínda que ao longo da súa vida conservou un agarimo especial polas terras que lle viron nacer.

Aos sete anos entrou a estudar no colexio dos xesuítas situado na cidade de León no edificio de San Marcos (actual parador de turismo). Dende o principio soubo adaptarse ás normas e á disciplina do centro de tal xeito que aos poucos meses era considerado como un alumno modelo. Os seus compañeiros coñecíanlle co mote de o Gobernador, por alusión á profesión do seu pai. Os seus biógrafos aseguran que esta etapa estudantil procreou en Leopoldo o sentimentalismo relixioso e o principio de gran disciplina moral que foron a base do seu carácter. Neste primeiro ano escolar gañou unha banda azul como premio e trofeo literario. Conservouna toda a súa vida e atopábase entre os obxectos máis queridos do museo familiar.

No verán de 1859 toda a súa familia voltou a Asturias. Leopoldo descubriu cos seus propios ollos a xeografía asturiana da que tanto oíra falar á súa nai. Durante os anos seguintes Leopoldo atópase en liberdade polas terras de Guimarán, propiedade do seu pai, onde aprenderá directamente da Natureza e dos libros que atopa na vella biblioteca familiar onde entra en contacto por primeira vez con dous autores que serán os seus mestres: Cervantes e frei Luis de León.

O 4 de outubro de 1863, á idade de once anos, Leopoldo ingresa na Universidade de Oviedo no que se chamaban estudos preparatorios, matriculándose nas materias de Latín, Aritmética e Doutrina Cristiá. O curso terminouno coa nota de sobresaliente e coa adquisición de tres bos amigos: Armando Palacio Valdés, Tomás Tuero (que foi tamén escritor, tradutor e crítico literario) e Pío Rubín (escritor).

[editar] Bacharelato e Universidade

Desde 1864 a 1869 efectuou os seus estudos de Bacharelato na cidade de Oviedo. O 8 de maio recibiu grao de bacharel en Artes coa cualificación de sobresaliente, á idade de dezasete anos. O día 21 de outubro de 1869, saíu un decreto declarando o ensino libre, que lle serviu a Clarín para facer a súa licenciatura en Dereito en tan só dous anos. En xuño de 1871 obtivo o grao de licenciado en Dereito Civil e Dereito Canónico, coa cualificación de aprobado, que era a única nota que existía (suprimíronse as outras cualificacións superiores). Por esta época espertáronse nel as súas afeccións xornalísticas. Os comezos foron cun xornal artesanal, titulado Juan Ruiz, cuxo director, redactor e amanuense foi o propio Leopoldo. O xornal chegou a mans de case toda a sociedade de Oviedo e tivo grande éxito entre os estudantes.

[editar] Chegada a Madrid

Logo de finalizar os seus estudos na Universidade, trasladouse a Madrid para facer o doutoramento, aloxándose nunha pousada da rúa de Capeláns. Alí atopou aos seus amigos de Oviedo, Tuero, Palacio Valdés e Rubín. O grupo foi pronto coñecido como os de Oviedo. Os primeiros tempos na capital non foron satisfactorios para Leopoldo quen botaba en falta a súa terra asturiana, as montañas e as nevoas.

Anos atrás entrara en España a teoría do krausismo, da man do xurista e filósofo español Julián Sanz del Río que fora discípulo en Alemaña de Karl Krause. Sanz del Río foi profesor de Filosofía do Dereito exercendo tal influencia entre os seus alumnos que estes aplicarían o krausismo pondo en marcha un movemento ideolóxico intelectual que culminou cunha gran reforma na educación libre, coa creación da Institución Libre de Ensino, non só en España senón tamén en Hispanoamérica, e en cambios relativos á sociedade e á política. Pero foi expulsado da cátedra a instancias de Sabela II e algún dos seus ministros por considerares tal doutrina como perigosa para a seguridade do réxime. Este feito ocasionou un gran balbordo entre os mozos seguidores de Sanz del Río que seguiron transmitindo os seus ensinos aos seguintes discípulos. Krausistas destacados foron Joaquín Costa, Francisco Pi i Margall, Nicolás Salmerón, Rafael María de Labra Emilio Castelar e Adolfo Camus. Foi na cátedra do derradeiro e de Nicolás Salmerón onde Leopoldo empapouse das ideas krausistas que fixeron nacer nel aos poucos, a dúbida relixiosa e o escepticismo filosófico.

Na Cervexería Inglesa de Madrid reuníanse en faladoiro os de Oviedo. Aos poucos o grupo foise incrementando con mozos intelectuais apaixoados como eles pola liberdade e as novas ideas. Un destes novos interlocutores foi Leopoldo Cano (futuro escritor e autor de "A Pasionaria"). Durante aquel curso, Clarín viuse en constante loita interior non só co krausismo senón co naturalismo literario e o liberalismo laico. Aínda tiña certas reservas, pero ao rematares o ano, o mesmo Clarín comenta que o seu espírito fortaleceuse e capitulara todo, non sen antes empregar e pór a súa capacidade de crítico á defensiva, actitude que ha de acompañarlle o resto da súa vida.

[editar] O Solfexo

En decembro de 1874 remata a Primeira República coa caída deEmilio Castelar grazas ao golpe de Manuel Pavía. Pouco despois o golpe de Martínez Campos fara comezar a Restauración monárquica na figura de Afonso XII, fillo da destronada Sabela II.

En marzo de 1875, Antonio Sánchez Pérez (non se coñece a súa biografía) fundou un xornal co nome de O Solfexo. O 5 de xullo entraron na súa redacción uns cantos novos, entre eles Leopoldo Alas. O xornal pasou totalmente desapercibido e nin sequera foi nomeado polos cronistas da época. O seu director quixo que os seus colaboradores tomasen como pseudónimo o nome dun instrumento musical e así foi como Leopoldo elixiu o clarín que a partir de aí sería o alias con que asinaría todos os seus artigos. A columna onde escribía tiña o título de «Azotacalles de Madrid» (Apuntes na parede). O día 2 de outubro de 1875, o escritor asinou por primeira vez como Clarín, inaugurando o espazo co verso que o lector pode ver a continuación. Desta forma Leopoldo Ás entrou na vida literaria da época e desde a súa columna empezou a lanzar duras críticas cheas de ironía contra a clase política da Restauración.

Vou inaugurar en verso

as miñas revistas de Madrid,

cun modesto romance

que teña o seu retintín;

e vou dicir a vostedes

o que lles quero dicir,

mediante Deus, e mediante

o gobernador civil.

Clarín empeza a gozar de popularidade ao mesmo tempo que lle chegan abundantes desgustos e bastantes inimigos. Cada novo artigo convértese nun novo escándalo, criticado ou encomiado nos faladoiros da Cervexería Inglesa ou do Ateneo da rúa de Areal. Clarín segue adiante no seu estilo asegurando que o crítico que di a verdade non medra e que o poeta aínda que sexa malo chega de redondilla en redondilla a xefe de negociado. Xunto con esta actividade literaria, segue cos seus estudos, preparando o doutoramento.

[editar] Revista de Asturias

Aparte do xénero xornalístico, Clarín sente a necesidade de cultivar outros xéneros literarios. Félix Aramburu (poeta e notable escritor de Dereito penal), amigo de Leopoldo era o director e editor en Oviedo dunha revista chamada Revista de Asturias. Este amigo non só lle animou a escribir outro tipo de narracións senón que lle ofreceu un lugar na súa propia edición. No verán de 1876, Clarín escribe os seus primeiros contos e algunhas poesías que meses despois iranse editando na Revista ovetense. Con estas colaboracións o grande escritor foi dándose a coñecer.

[editar] Doutoramento e cátedra

O 1 de xullo de 1878 Leopoldo Alas obtén o título de doutor en Dereito civil e canónico, coa cualificación de sobresaliente. Presentou a súa tese doutoral sobre o tema "O dereito e a moralidade" en cuxa edición pode verse a dedicatoria A don Francisco Giner delos Ríos, o seu bo amigo e recoñecido discípulo. É o primeiro libro de Leopoldo que sae dunha imprenta e o único en que non aparece o seu pseudónimo Clarín.

Logo dunhas longas vacacións nas terras de Guimerán, Alas regresa a Madrid para preparar brevemente a súa presentación ás oposicións que no mes de novembro celebraríanse en Salamanca para cubrires a praza vacante da cátedra de Economía Política e Estatística na Universidade. Os sucesivos exercicios foron un continuo éxito para Leopoldo e ata obtivo o primeiro lugar na terna de opositores. Destes éxitos ocupáronse os xornais de Madrid e a noticia deuse tamén na Revista de Asturias, (Oviedo, nº 40, 5.XII.1878, sección «Ecos e rumores»). Pero houbo un obstáculo grave para o éxito definitivo: o conde de Toreno (Queipo de Llano) era por entón ministro de Instrución Pública e gozaba dun dereito de elección final do candidato. O conde de Toreno fora branco das terribles sátiras de Clarín en O Solfexo, cousa que nunca esqueceu e desposuíu a Clarín da cátedra gañada, en beneficio do número dous da terna de opositores, o señor Mantecón. Leopoldo Alas escribiu unha carta aberta de protesta ao ministro e anos despois recordaría con amargura estes sucesos escribindo: Eu aprendín deles (Salmerón e Giner) a respectar convicións, e a maior ultraxe que me fixo, talvez sen sabelo, o conde de Toreno, ao negarme unha cátedra que era miña, foi a implícita sospeita de que fose eu un libre pensador como o boticario Homais de Flaubert, capaz de apedrear e despedazar coas herexías que a min se me ocorresen, o fanal en que gardasen a súa fe os meus discípulos.

Catro anos máis tarde, a "Revista de Lexislación e Xurisprudencia" publicou en desagravio e con todas as honras o traballo que Clarín presentara nas oposicións de Salamanca baixo o título de "Programa analítico de Economía política e Estatística".

O ano 1882 foi para Clarín un ano de sorte. O 12 de xullo poido ler na Gaceta Oficial o seu nomeamento para a cátedra de Economía Política e Estatística, concedida para a Universidade de Zaragoza, e o 29 de agosto tivo lugar a súa voda con Onofre García Argüelles, na localidade asturiana da Laguna (val de Langreo), no palacio da familia García Argüelles. Ao ano seguinte voltou a Oviedo como catedrático de Dereito Romano e máis tarde ocupouse tamén da cátedra de Dereito Natural na Universidade de Oviedo.

[editar] Clarín como profesor

Dicíase entre os seus contemporáneos que para coñecer a Clarín cumpría asistires á súa cátedra de Dereito Natural. Segundo as súas propias palabras, era partidario de suxerir aos seus alumnos un hábito de reflexión mellor que ensinar unha ciencia a secas e non se conformaba con ensinar unha serie de preceptos a aplicar no futuro. As súas leccións adoitaban comezar cun precepto de Justiniano e continuaba con citas do Quixote ou de Santa Teresa, para rematar con Tolstoi, Renan ou San Francisco de Asis. Moitos dos seus alumnos non chegaban a entender este sistema e acusaban a Clarín de ser un óso (serio, estrito, esixente e polo xeral con fama de suspender). Clarín estimaba aos seus alumnos cando eran capaces de entender o espírito dos seus ensinos antes que a letra. Tiña un sentido da xustiza moi severo á hora de cualificar e nunca aceptou nin subornos nin recomendacións; acusábaselle de carecer de ningún tipo de benevolencia. A cátedra foi para Clarín unha gran responsabilidade e unha preocupación constante (segundo as súas propias palabras) e entregábase a ela con toda honestidade.

[editar] Caciquismo literario

Case todos os biógrafos de Clarín veñen estar de acordo neste punto: o seu caciquismo literario, algo tiránico. Dende o seu retiro de Oviedo chega a facerse temer e respectar en Madrid e dáse a coñecer en Europa e en América. Foi un provinciano universal, aínda que a súa cidade, Oviedo, nunca comprendeu a súa universalidade. Considerábaselle como un homiño nervoso e miope, que daba clases na Universidade e que polas tardes xogaba ao tresillo no Casino. Os estudantes temíanlle pola súa severidade e a sociedade consideráballe un ateo liberal.

[editar] Obra literaria

Durante os intres libres que lle deixase a cátedra da Universidade, Clarín escribía artigos para os xornais El Globo, La Ilustración e Madrid Cómico. Envía aos xornais de El Imparcial e Madrid cómico os seus «Paliques» satíricos e mordaces que lle proporcionarán algúns inimigos adicionais.

En 1881 publicouse o libro Sós de Clarín (Solos de Clarín) que recolleu os artigos de crítica literaria. O prólogo é de Echegaray. Ese mesmo ano, no mes de outubro publicou en A Ilustración Galega e Asturiana (La Ilustración Gallega y Asturiana) o artigo «A Universidade de Oviedo», no que fai un eloxio ao claustro restaurado e formado polos profesores Buylla, Aramburu, Díaz Ordóñez, entre outros.

Aos 31 anos de idade escribe Clarín a súa obra mestra A Rexenta (La Regenta). En xuño de 1885 saíu á rúa o segundo volume desta composición da arte literaria. En 1886 edítase o seu primeiro libro de contos co título de Pipá. En 1889 remata un ensaio biográfico sobre Galdós, dentro dunha serie titulada "Celebridades españolas contemporáneas". A finais de xuño de 1891, o editor Fernando Fe saca á luz a segunda novela longa de Clarín: O seu único fillo (Su único hijo).

En 1892 Clarín pasa por unha crise de personalidade e relixiosa en que, segundo as súas palabras, trata de atopar á súa eu e a Deus. Pouco despois deixou reflectir devandita crise no seu conto Cambio de Luz, cuxo protagonista Jorge Arial representa ao autor e as súas preocupacións, as súas dúbidas relixiosas e o seu escepticismo filosófico. Clarín define a este personaxe como "místico vergonzante".

En 1894 espertouse a súa afección polo teatro por influencia dos seus amigos a actriz María Guerrero e o dramaturgo Echegaray. Os biógrafos din que é un contrasenso nun home amante da realidade e inimigo da farsa. Por iso a súa primeira obra teatral Teresa (ensaio dramático nun acto e en prosa) é unha páxina real da súa propia vida. Publicouse e estreouse o 20 de marzo, no teatro Español de Madrid, en homenaxe que se daba á actriz María Guerreiro. A obra resultou un rotundo fracaso, argumentando os críticos que carecía de arquitectura escénica e que tiña todos os defectos dun escritor novato.

Durante os derradeiros anos da súa vida, Clarín recibe gran cantidade de ofertas para colaboracións así como peticións de autorización para traducir a súa obra en novas edicións. En 1900, a Casa Maucci de Barcelona, encárgalle a tradución da novela de Émile Zola Traballo. A retribución é boa e Clarín pensa que unha tradución non lle dará tanto traballo como escribir. Pero os tecnicismos e palabras difíciles do escritor francés, unido ao perfeccionismo de Clarín fan que o traballo alárguese durante meses, esgotando a pouca saúde que tiña naqueles anos. Traduce día e noite para cumprir coa data indicada pola editorial, esgotado pero contento de poder contribuír en dar a coñecer ao pensador máis ultraxado de todo o século XIX (Pensador más ultrajado de todo el siglo XIX).

[editar] Enfermidade e morte

Clarín viña arrastrando a súa enfermidade dende anos atrás e nos primeiros meses de 1901 sentíase xa exhausto. No mes de maio viaxou a León, invitado polo seu curmán Ureña, con motivo dos festexos que se celebraron por terse rematado a reconstrución da catedral. Nesta cidade reviviu a súa infancia e foi agasallado e querido por moitas personalidades. Á súa volta comentou: En León pasei horas verdadeiramente felices.

Unha vez de volta a Oviedo sentiu de novo e moi próxima a súa enfermidade. Alí foi acompañado constantemente polo seu sobriño o mozo médico Alfredo Martínez, que lle diagnosticou unha tuberculose intestinal no seu derradeiro grao, enfermidade incurable naquela época.

O 13 de xuño de 1901, ás sete da mañá, morreu Leopoldo Alas, á idade de corenta e nove anos. O cadaleito foi velado no claustro da Universidade onde acudiron profesores, amigos e familiares do escritor. Ao día seguinte foi soterrado no cemiterio do Salvador.

En Madrid, o escritor Bonafoux (mediocre escritor segundo Clarín e outros colegas da época), fiel inimigo ata a morte, preparou o artigo necrolóxico no que engadiu estas palabras: Eu fun o primeiro en alegrarme da morte de Clarín. [...] No seu enterro escoitouse o silencio que se escoita nos enterros dos tiranos.

[editar] A súa obra cumio: A Rexenta (1884-1885)

Obra de grande extensión, aseméllase a Madame Bovary de Gustave Flaubert, e (Ana Karenina) influencia á que habería que engadir a do naturalismo e a do krausismo (corrente filosófica que pretendía a rexeneración cultural e moral de España).

A Rexenta destacou pola súa gran riqueza de personaxes e planos secundarios,así como o uso da técnica do fluír dos recordos, mentres que o retrato da protagonista queda delicadamente desenfocado e preguizoso. Por outra banda, aquí a caída da señora provinciana ten lugar entre dous cortexadores moi diversos: o máis sedutor galán da cidade, que acaba triunfando, e un cóengo da catedral. O retrato deste cóengo é peza crave do libro.

Para a descrición do ambiente provinciano e do armazón da vida colectiva ?o máis naturalista da novela? Clarín utiliza técnicas como o monólogo interiorizado (o monólogo interior nace máis tarde con James Joyce e Fiódor Dostoievski) e o estilo indirecto libre, que fan que a historia sexa narrada polos personaxes a travès dos seus pensieros e que permiten penetrar nas súas interioridades.grazas a estas tècnicas e un minucioso estudo do personaxe no medio (é dicir a sociedade na que vive) os personaxes adquiren unha certa profundidade psicolóxica.

[editar] Anécdotas

Parece ser que o pesadelo de todos os amigos e coñecidos de Clarín era a súa letra inintelixible. Por iso recibía bastante a miúdo críticas construtivas, algunha mofa ou algunha queixa:

• Benito Pérez Galdós: Nunha carta dirixida a Clarín dille, "¡Cuán máis fermoso recibir un papel cheo de garabatos e prepararse a gózalos puros da adiviñación! Ir conquistando sílaba a sílaba o reino misterioso da súa escritura caldea."

• Emilia Pardo Bazán: "Xa tiña ganas de ver os seus deliciosos garabatiños".

Clarín recibía continuamente cartas tanto para eloxiarlle, para insultarlle ou para pedir consello e beneplácito sobre outras novelas. Nunha ocasión Clarín escribira nas súas Paliques que en España naqueles anos non había máis que dous poetas e medio: Campoamor, Núñez de Arce e Manuel del Palacio (que se supuña era o "medio"). O derradeiro, sentíndose ofendido e humillado, enviou á leira de Guimerán onde se atopaba Clarín de vacacións unha longa epístola escrita en tercetos e chea de insultos. A resposta foi dura e irresistible. Compuxo outra epístola cun número de versos aproximado aos de Palacio que titulou "A 0,50 poeta (epístola en versos con notas en prosa clara)". Toda España leuna e toda España falou de Manuel do Palacio como o "medio poeta". Foi o xúbilo dos faladoiros madrileños. O aludido non replicou e aí terminou o asunto.

En 1891, Clarín foi elixido para concelleiro republicano do Concello de Oviedo en sufraxio universal. Durante a reunión do acto de nomeamento, Clarín permaneceu calado, pero os seus nervios disparáronse ao escoitar de boca doutro concelleiro que lía o acta, un "haixa". O profesor botouse sobre el con tanta furia dialéctica que o concelleiro, avergoñado polas risas dos seus compañeiros e do público asistente, presentou inmediatamente a súa demisión. Clarín interveu de novo e conseguiu que retirase a renuncia.

[editar] Citas

Este é unha pequena escolma dalgunhas frases escritas por Clarín nas súas críticas ou na súa correspondencia.

• O eclecticismo de Balmes é orixinariamente infecundo, xa que soña con alianzas imposibles entre as súas crenzas e as correntes do século.
• Eu era entón un idealista de cátedra...
• ¡Que de famas irritantes, de escritores goros, necios, vulgarísimos non houbo que combater como quen apaga un incendio, durante estes 20 anos!
• A boa crianza esíxenos que non falemos ás persoas do que non entenden, do que non lles interesa; que non aburramos ao próximo coas preocupacións do noso egoísmo facéndolle prestar atención ás nosas grazas, aventuras e milagres.
• A boa crianza pide tamén que non escandalicemos a quen nos oe con desvergoñas, blasfemias, chistes demasiado verdes, etc., etc. A boa crianza pide que non deamos latas a ninguén (usando unha palabra que me desgusta, pero hoxe moi corrente).

[editar] Obras

[editar] Ensaios

• Sós de Clarín (Solos de Clarín) (1881)
• A literatura en 1881 (La literatura en 1881) (1882)
• Sermón perdido (1885)
• Nova campaña (Nueva campaña) (1887)
• Ensaios e revistas (Ensayos y paliques) (1892)
• Palique (1894)

[editar] Novelas

• A Rexenta (La Regenta) (1884-85)
• O seu único fillo (Su único hijo) (1890)

[editar] Contos

Qizais a faceta da que menos se fala é o seu papel como gran cultivador da novela curta, de relatos e de contos, formas que se desenvolven de forma extraordinaria na literatura europea a partir da metade do Século XIX. Entre as obras máis destacadas de Clarín podemos sinalar cronoloxicamente as novelas curtas Pipá, Dona Berta (Doña Berta), Corvo (Cuervo), Andrómena, dos contos e relatos O Señor e o demais son contos (El señor y lo demás son cuentos), Contos Morais (Cuentos morales), O galo de Sócrates (El gallo de Sócrates), obra póstuma, e Doutor Sutilis (Doctor Sutilis).

• Dous sabios (Dos sabios)
• O dúo da tose (El dúo de la tos)
• O galo de Sócrates (El gallo de Sócrates)
• No tren (En el tren)
• Na droguería (En la droguería)
• Un voto
• Adeus, Cordeira (Adios, Cordera)
• Boroña
• Contos morais (Cuentos morales)
• Corvo (Cuervo)
• Da Comisión (De la Comisión)
• Dobre vía (Doble vía)
• Doutor Angelicus
• Don Paco do empaquetado (Don Paco del empaquetado)
• Dona Berta (Doña Berta)
• O Señor e o demais son contos (El Señor y lo demás son cuentos)
• O doutor Pértinax (El doctor Pértinax)
• O libro e a viúva (El libro y la viuda)
• O oso maior (El oso mayor)
• O chapeu do cura (El sombrero del cura)
• Medalla -- de can mozo (Medalla de perro chico)
• Pipá
• Speraindeo
• Andrómena
• Tambor e gaita (Tambor y gaita)
• Un candidato
• Un repatriado

[editar] Véxase tamén

• Realismo: Visión xeral do movemento.

[editar] Ligazóns externas

• Leopoldo Alas Clarín no Centro Virtual Cervantes
• Páxina sobre o autor na Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes
• Obras de Clarín en versión e-book en classicistranieri.com