Chéad Phoblacht na Spáinne
Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
Tháinig Chéad Phoblacht na Spáinne i bhfeidhm nuair a d'éirigh Amadeo I as, mar Rí na Spáinne ar an 10 Feabhra, 1873. An lá dár gcionn, 11 Feabhra, d'fhogair poblachtánaigh agus daonlathaigh sa phairlimint an Phoblacht. Mhair sé fiche-trí mígo dtí 29 Nollaig 1874 agus bhí cúigear uachtaráin aici: Estanislao Figueras, Pi i Margall, Nicolás Salmerón, Emilio Castelar agus Francisco Serrano.
Bhí na Poblachtánaigh ag súil le rialtas feidearálach ach bhí na radacaithe ag súil le poblacht aontaithe, agus comh lua agus a raibh an poblacht fógraithe thosaigh na dhá pairtí ag troid lena chéile; ar dtús báire chuireadh na radacaithe as cumhacht, agus chuaigh siad leis na daoine a bhí cuirthe amach de bhárr an réabhlóid sa bhliain 1868 agus an Cogadh Carlach.
Chuir treascairt san airm, cúpla Éirí amach áitiúla, éagobhsaíocht i mBarcelona, teipeadh Éirí Amach frith-feidearálaigh, Cuman Fir oibre Idirnáisiúnta ag iarraidh réabhlóid, easpa dlisteanacht phoiliticiúl, agus troideann pearsanta i measc ceannairí an phoblacht, le meath an Poblacht.
Chuireadh deireadh leis an Phoblacht ar an 3 Eanáir, 1874, nuair a d'iafraigh an Chaptaen Ginearál de Maidrid, Manuel Pavía, ar gach pairtí, ach amhain na Carlaityhe agus Feidearálaigh, rialtas náisiúnta a bhúnú. Dhiúltaigh na Monartaigh agus poblachtánaigh, a d'fhág na aontachtaithe radacach agus na bunreachtaithe mar an t-aon grúpa abhí sásta rialú; arís búnrialtas cúng. Bhúnaigh Ginearál Francisco Serrano rialtas nua agus bhí sé mar uachtaráin ar an poblacht cé nach raibh sé ach mar foirmiúlacht toisc go raibh an Cortes imithe.
Bhí an méid a bhí ag forsaí na Carlaithe ag an pointe is mó sa bhliain 1874, do bheag nár chríochnaigh an cogadh go lua, briseadh airm tuaisceart na poblachtánaigh cúpla uaire ach lean an cogadh de bhárr droch aimsir. Thug na Morcaigh a chuid tacaíocht do Alfonso, mar an Ban Rí Éilís, agus d'eagraigh Cánovas del Castillo iad.
Lean an tréimhse seo den Phoblacht go dtí gur thug an oifigeach Martínez Campos tacaíocht do Alfonso i Sagunto ar an 29 Nollaig 1874, agus dhiúltaigh an chuid eile den airm dul ina aigheadh. Thit an rialtas as a céile, agus chríochnaigh an Phoblacht. Athgairmíodh an Monarcacht Bourbon le fórógra Alfonso XII mar Rí.
