چندجمله‌ای

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

در ریاضیات، چندجمله‌ای (Polynomial) به عبارت متغیری اطلاق می‌شود که از ترکیب خطی تک جمله‌ای‌ها تشکیل گردیده است. توان‌ متغیرها در چندجمله‌ای باید اعداد صحیح غیر منفی باشد. به عنوان مثال $x^2 - 4x + 7\,$ یک چندجمله‌ای است.

چندجمله‌ای ها در تمام بحث‌های ریاضیات مهم بوده و نقش بسیار اساسی دارند. از چندجمله‌ای‌ها برای تقریب توابع در آنالیز عددی و حسابی استفاده می‌شود و در خارج از ریاضیات معادلات اساسی اقتصاد و علم فیزیک براساس چندجمله‌ای‌ها بیان می‌گردد.

[ویرایش] مرور

چندجمله‌ای ها از عبارت‌هایی بنام تک‌جمله‌ای تشکیل شده است. این عبارات از ضرب یک عدد ثابت (بنام ضریب) در یک یا چند متغیر ایجاد می‌شوند. هر متغیر باید یک توان ثابت عددی داشته باشد. با توجه به $x = x 1$ درجه یک متغیر که نوشته نشده است برابر ۱ است. یک تک‌جمله‌ای بدون متغیر تک‌جمله‌ای ثابت یا به تنهایی ثابت خوانده می‌شود. ضریب یک تک‌جمله‌ای می‌تواند یک عدد صحیح، کسری، مختلط و یا منفی تشکیل می‌شود. درجه یک جمله ثابت برابر ۰ است. یک تکجمله‌ای که از یک متغیر تشکیل شده است یک چندجمله‌ای تک‌متغیره نامیده می‌شود.

به عنوان مثال:

$-5x^2y\,$

یک تک‌جمله‌ای است. ضریب آن ۵- است. متغیرها x و y هستند و درجه x برابر ۲ و درجه y برابر ۱ هستند.

درجه یک تک‌جمله‌ای برابر با مجموع تمام درجات متغیرهاست. در مثال بالا درجه برابر با ۳ است.

یک چندجمله‌ای مجموع یک یا چند تک‌جمله‌ای است. در زیر یک چندجمله‌ای نشان داده شده است.

$3x^2 - 5x + 4\,.$

این عبارت دارای سه تک‌جمله‌ای است که درجه جمله اول ۲ و درجه جمله دوم برابر ۱ و جمله سوم درجه‌ای برابر با ۰ دارد.

بصورت معمول هنگام نوشتن یک چندجمله‌ای عبارت به ترتیب درجه جملات آن نوشته می‌شود که از بزرگ‌تر به کوچک‌تر مرتب می‌شوند. در جمله اول ضریب ۳، متغیر x، و توان ۲ است. در جمله دوم ضریب ۵، متغیر x، توان ۱ است. جمله سوم یک ثات است. درجه یک چندجمله‌ای برابر با بزرگ‌ترین درجه بین جملات آن است. درجه این چندجمله‌ای ۲ است.

چندجمله‌ای با درجه یک خطی با درجه ۲ مربعی و با درجه ۳ مکعبی نامیده می‌شود.

چندجمله‌ای با یک جمله تک‌جمله‌ای، با دو جمله دوجمله‌ای، و با سه جمله سه‌جمله‌ای خوانده می‌شود.

عبارت‌های ریاضی که با استفاده از قانون‌های توزیع‌پذیری، جابجایی، و شرکت‌پذیری به چندجمله‌ای تبدیل می‌شوند را نیز چندجمله‌ای در نظر می‌گیرند.

به عنوان مثال:

$\frac{x^3}{12}$

یک چندجمله‌ای است چرا که می‌توان آن را بصورت $\tfrac{1}{12}x^3$ نوشت. ضریب آن برابر است با: $\tfrac{1}{12}$ .

به طور معمول تقسیم بر یک عبارت شامل متغیرها چندجمله‌ای در نظر گرفته نمی‌شود. به عنوان مثال:

${1 \over x^2 + 1} \,$

یک چندجمله‌ای نیست زیرا که بر یک متغیر تقسیم شده است. بطور مشابه:

$( 5 + y ) ^ x ,\,$

یک چندجمله‌ای است چرا که توان متغیر دارد.

با توجه به این که می‌توان تفاضل را بصورت حالت خاص جمع و توان را می‌توان بصورت ضرب پی در پی در نظر گرفت. پس در نتیجه چندجمله‌ای‌ها را می‌توان با دو عمل جمع و ضرب ساخت.

یک تابع چندجمله‌ای تابعی است که از ارزیابی یک چندجمله‌ای حاصل می‌گردد. به عنوان مثال f تعریف شده توسط

$f(x) = x^3 - x \,$

یک تابع چندجمله‌ای است.

یک معادله چندجمله‌ای معادله‌ای است که از مساوی قرار دادن دو چندجمله‌ای حاصل می‌گردد.

$3x^2 + 4x -5 = 0 \,$

یک تابع چندجمله‌ایست.

[ویرایش] خواص پایه چندجمله‌ای‌ها

مجموع دو چندجمله‌ای یک چندجمله‌ای است.
ضرب دو چندجمله‌ای یک چندجمله‌ای است.
مشتق یک چندجمله‌ای یک چندجمله‌ایست.
پادمشتق یک چندجمله‌ای یک چندجمله‌ایست.

از چندجمله‌ای‌ها برای تقریب زدن سایر تابع‌ها مانند سینوس و کسینوس و تابع نمایی استفاده می‌شود.

تمام چندجمله‌ای‌ها را می‌توان به گونه‌ای نوشت که در آنها پارانتز حذف شده باشد و همچنین چندجمله‌ای‌ها را می‌توان بصورت ضرب دو یا چند چندجمله‌ای خطی نوشت.

$x^2 - 2x - 3 \,$

را می‌توان بصورت زیر نوشت:

$(x - 3)(x + 1)\,$

توجه شود که ثوابت در بعضی حالات می‌توانند بصورت اعداد مختلط باشند.

هر چندجمله‌ای با یک متغیر بصورت زیر می‌باشد:

$a_n x^n + a_{n-1}x^{n-1} + \cdots + a_2 x^2 + a_1 x + a_0$

صورت بالا را می‌توان برای تعریف چندجمله‌ای‌های تک‌متغیره بکار برد.

ارزیابی چندجمله‌ای‌ها با قرار دادن مقدار متغیر و اعمال جمع و ضرب صورت می‌گیرد. البته استفاده از فرمول هرنر می‌تواند مفید باشد.

$((\ldots(a_n x + a_{n-1})x + ... + a_2)x + a_1)x + a_0\,$

در جبر مقدماتی راه‌حل‌هایی برای معادلات از درجه یک و دو ارائه می‌شود. تعداد پاسخ‌ها نمی‌تواند از درجه معادله بیشتر باشد که به آن قضیه اساسی جبر گفته می‌شود.

سیستم چندجمله‌ای‌ها به تعدادی از معادلات گفته می‌شود که در آنها یک متغیر باید مقداری یکسان در تمام آنها داشته باشد. اگر در یک سیستم تعداد متغیرها کمتر از تعداد معادلات باشد سیستم بیش از حد تعیین گشته است که در عمل این گونه سیستم‌ها بسیار دیده می‌شود. به عنوان مثال آمریکا برای یک مطالعه نقشه برداری با استفاده از رایانه به حل ۲.۵ میلیون معادله با ۴۰۰۰۰۰ مجهول اقدام نمود. اگر تعداد معادلات از تعداد مجهول‌ها بیشتر باشد سیستم غیرمشخص است و جواب یکتایی ممکن است برای آن وجود نداشته باشد.

[ویرایش] مثال‌های پیشرفته‌تری از چندجمله‌ای‌ها

در جبر خطی از چندجمله‌ای‌ها برای معادلات مشخصه ماتریس‌ها به کار گرفته می‌شود.

در نظریه گراف چندجمله‌ای‌های رنگ تعیین می‌نماید که چگونه گراف را با استفاده از تعدادی معین رنگ رنگ‌آمیزی نمود.

[ویرایش] تاریخچه

چندجمله‌ای‌ها از زمان‌های بسیار دور بکار گرفته شده‌اند. شکل فعلی چندجمله‌ای از قرن ۱۵ بوجود آمد. در قرون پیشین معادلات بصورت تشریحی نوشته می‌شدند که نمونه آنها در کارهای دانشمندان ایرانی مانند خوارزمی و نوشته‌های چینی دیده شده است.

[ویرایش] منابع

ویکی‌پدیای انگلیسی [1]

See also ebooksgratis.com: no banners, no cookies, totally FREE.

چندجمله‌ای

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

فهرست مندرجات

[ویرایش] مرور

[ویرایش] خواص پایه چندجمله‌ای‌ها

[ویرایش] مثال‌های پیشرفته‌تری از چندجمله‌ای‌ها

[ویرایش] تاریخچه

[ویرایش] منابع

[ویرایش] جستارهای وابسته

Views

گشتن

جستجو

زبان‌های دیگر