پالمیرا

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

چشم انداز صبحدم در پالمیرا

پالمیرا (به عربی: تدمر) در گذشته یکی از شهرهای بسیار مهم در مرکز سوریه بوده‌است که در یک واحه در ۲۱۵ کیلومتری شمال شرق دمشق و ۱۲۰ کیلومتری جنوب غرب رود فرات واقع شده‌است. این شهر به عنوان یک کاروانسرا برای افرادی که از صحرای سوریه عبور می‌کرده‌اند بسیار با اهمیت بوده و به همین دلیل «عروس کویر» خوانده می‌شده‌است. عنوان این شهر در زبان یونانی (Παλμυρα) است که ترجمه نام آن در زبان آرامی یعنی "Tadmor" است که به معنای «درخت نخل» است. Tadmor که در زبان عربی تدمر خوانده می‌شود نام شهر کوچکی است که در نزدیکی خرابه‌های پالیمرا واقع شده‌است و صنعت گردشگری در آن رونق بسیاری دارد.

نمای نزدیک از پالمیرای باستان

[ویرایش] تاریخچه

[ویرایش] دوران باستان

نمای كلی منطقه

اولین بار نام این شهر در آرشیو ماری سوری از هزاره دوم پس از میلاد عنوان شد. این شهر تجاری بین النهرین را به شمال سوریه متصل می‌کرد. این شهر در کتاب مقدس عبری‌ها (کتابهای وقایع نگاری) به عنوان یک شهر کویری معرفی شده که توسط سلیمان بنا نهاده شده‌است. شهر تمر نیز طبق کتب پادشاهان توسط سلیمان بنا شده‌است. از گذشته این شهر را «تدمر» می‌خوانده‌اند (رجوع کنید به قریس) اما ممکن است به شهری در نزدیکی دریای راکد اشاره کند.

معبد بل

همچنین در فلاویوس جوزفوس کتاب هشتم یهودیان از شهر تدمر به عنوان شهری که ساخته سلیمان است معرفی شده‌است و نام یونانی آن نیز ذکر شده‌است.

«تدمر» در عبری مدرن معادل پالمیرا است. ریشه واقعی کلمه «پالمیرا نامعلوم است اما برخی از صاحب نظران معتقدند که این نام به نخلهای موجود در منطقه اشاره دارد. عده‌ای هم در این مورد شک دارند و آن را ترجمه ناصحیح نام»تدمر" می‌نامند که از میان این صاحبنظران می‌توان به کولج، سیریگ، استارکی اشاره کرد.

[ویرایش] دوره یونانی – رومی

تصویری از سالن تئاتر

دكومانوس باستان

وقتی سلوکیان در سال ۳۲۳ پس از میلاد کنترل سوریه را در دست گرفتند، شهر به حال خودش رها شد و بنابراین مستقل شد. در قرن اول پس از میلاد این شهر به عنوان یک کاروانسرای بزرگ مطرح شد. در سال ۴۱ پس از میلاد، رومی‌ها به فرماندهی مارک آنتونی تلاش کردند که شهر را تصرف کنند اما تلاششان بی نتیجه ماند چرا که ساکنان پالمیرا به سمت دیگر یوفرات فرار کردند. پالمیرایی‌ها از حمله رومی‌ها باخبر شده و بنابراین چاره اندیشی کرده بودند. این مساله نشان می‌دهد که در آن زمان پالمیرا اقامتگاه عشایر بوده‌است و عشایر به سرعت می‌توانستند لوازم خود را جمع آوری کرده و کوچ کنند. در زمان حکومت تیبریوس (از ۱۴ تا ۳۷)، پالمیرا بخشی از ایالت رومی سوریه شد. این شهر به عنوان پل ارتباطی بین پریشا (ایران باستان)، هند، چین و امپراطوری روم رونق پیدا کرد. در سال ۱۲۹، آدریان از شهر دیدن کرد و آنقدر از شهر خوشش آمد که آن را منطقه آزاد اعلام کرد و نام آنم را به "پالمیرا آدریاناً تغییر داد.

تصویر تنه یك زن، پالمیرا. اواخر قرن دوم. موزه بریتانیا

خدایان پالمیرا، از چپ به راست: آلگیبول خدای ماه، بیلشامن خدای مقدس، مالاکبل خدای خورشید، مربوط به قرن اول پس از میلاد که در موزه لوور نگهداری می‌شود

با تصرف تگریس و یوفارات توسط ساسانیان در سال ۲۱۲، رونق تجاری پالمیرا رو به زوال رفت. سپتیمیوس اوداناتوس یکی از شاهزادگان پالمیرا، توسط والرین به عنوان استاندار استان سوریه منصوب شد. پس از آنکه ساسانیان والرین را دستگیر کرده و وی را به قتل رساندند، اوداناتوس برای گرفتن انتقام خون والرین دو بار به شهر تیسفون (نزدیکی بغداد امروزی]] حمله کرد. ماکینوس، برادر زاده اوداناتوس، وی را به قتل رساند و همسر اوداناتوس سپتیمیا زنوبیا قدرت را بدست گرفت و پالمیرا را به نیابت از پسرش وابالاتوس اداره کرد. زنوبیا به کمک کاسیوس دیونیسوس لانگینوس علیه امپراطوری روم شورش کرد و بصره و سرزمین‌های غربی تا سرزمین مصر را به تصرف درآورد. سپس وی تلاش کرد تا با لشکرکشی به شمال آنتیکوک را به تصرف درآورد. در سال ۲۷۲، اورلین امپراطور روم وی را دستگیر کرد و وی را به روم بازگرداند. اورلین او را به زنجیر کشید و وی را در شهر گرداند و سپس به روستایی به نام تیوولی/ ایتالیا تبعید کرد. وی در این شهر به فعالیت‌های ضد رومی خود ادامه داد. شورش در پالمیرا امپراطوری روم را به شدت به زحمت انداخته بود و بنابراین آنها تصمیم گرفتند که این شهر را به یک پایگاه نظامی تبدیل کنند. دیوکلیتان شهر را تا اسکله گسترش داد و به دور آن دیوار کشید تا از حمله ساسانیان درامان بماند. در دوران امپراطوری بیزانس تعدادی کلیسا در شهر ساخته شد، اما اغلب نقاط شهر به ویرانه تبدیل شد.

[ویرایش] دوره اسلامی

كلات ابن مان در شب هنگام

شهر توسط مسلمانان عرب به فرماندهی خالد بن ولید به تصرف درآمد. در قرن ۱۶، قلعه فخرالدین مانی بر روی کوهی ساخته شد که مشرف به همه واحد بود. دسترسی به قله تنها از طریق یک گذرگاه امکان پذیر بود.

[ویرایش] کاوش‌های جدید

کاوشگران و باستان شناسان از کشورهای مختلف این منطقه را مورد بررسی قرار داده‌اند. در می‌۲۰۰۵ یک تیم لهستانی که در حال کاوش در معبد لات بود یک مجسمه سنگی بالدار بسیار ظریف مربوط به الهه پیروزی نایک پالمیرا را کشف کردند.