مقطع‌نگاری رایانه‌ای
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
مقطع‌نگاری (توموگرافی) رایانه‌ای (به انگلیسی: Computed Tomography) روشی نوین است که در علوم تشخیصی در فیزیک پزشکی کاربرد تحقیقاتی و درمانی فراوانی دارد.
امروزه فناوری سی تی اسکن در بیمارستانها و مراکز پژوهشی در سرتاسر دنیا (از جمله در ایران) کاربرد وسیع دارند[۱]
فهرست مندرجات |
[ویرایش] پیشینه
پایه های ریاضی مقطع نگاری کامپیوتری به اوایل قرن بیستم باز میگردد. کاربرد عملی این روش در دهه ۶۰ میلادی بنیان گذارده شد. در سال ۱۹۶۳، آلن کرماک از دانشگاه تافتز از افرادی بود که نخستین بار نظریه یک سیستم سی تی اسکن را مطرح کرد. اما عملا اولین اسکن در سال ۱۹۷۲ توسط گودفری هاونسفیلد از آزمایشگاه EMI در انگلستان انجام گردید.[۲][۳]
یکای هاونسفیلد به افتخار هاونسفیلد نامگذاری گردید و در نهایت جایزه نوبل پزشکی سال ۱۹۷۹ به کرماک و هاونسفیلد جهت ابداع این سیستم اعطا گردید.
[ویرایش] ساختار و طرز کار
دستگاه متداولی که این روش را جهت تصویر برداری به کار می برد سی تی اسکن نام دارد و متشکل از تعداد انبوهی آشکار ساز کوچک از نوع شمارنده درخششی (Scintillator) است که بصورت چندین ردیف در یک حلقه (gantry) درون دستگاه قرار داده شده اند. اینها پرتوهای ایکس عبوری از درون بدن بیمار را آشکار سازی میکنند. سپس سیگنالهای دریافت شده بتوسط الگوریتم های مخصوصی همانند از نوع بازتابی (backprojection) تصویر را باز سازی میکنند. سیر تکاملی این دستگاهها اغلب در هفت نسل توسعه (generation) بررسی میشود.
امروزه سی تی اسکن ها از لحاظ کاری غالبا بر دو نوعند:
[ویرایش] مقطع‌نگاری رایانه‌ای با پرتو الکترون
نوشتار اصلی را بخوانید: مقطع‌نگاری رایانه‌ای با پرتو الکترون
در این نوع مقطع‌نگاری رایانه‌ای (EBCT)، از حرکت غیر مکانیکی منبع پرتوهای ایکس استفاده میشود. به مقطع‌نگاری رایانه‌ای مقطع‌نگاری رایانه‌ای با پرتو الکترون گویند.[۴]
[ویرایش] مقطع‌نگاری رایانه‌ای با آشکارسازهای چند-ردیفی
در قسم دیگر، منبع پرتوهای ایکس و میز (یا تخت بیمار) همزمان حرکت میکنند که به اخذ داده ها بصورت مارپیچ گونه (helical) می انجامد. این مد از مقطع‌نگاری رایانه‌ای امروزه بیشتر رایج است و مقطع‌نگاری رایانه‌ای با آشکارسازهای چند-ردیفی (MDCT) نام دارد.
اخیرا این دستگاهها با پت اسکن بصورت ترکیبی (پت-سی تی) وارد بازار شده‌اند. اما ترکیبات مشابه دیگر نیز، همانند سیستنهای SPECT/CT نیز وجود دارند.[۵]
[ویرایش] مقطع‌نگاری رایانه‌ای با اشعه مخروطی
- نوشتار اصلی را بخوانید: مقطع‌نگاری رایانه‌ای با اشعه مخروطی
| ویژگی | EBCT | MDCT |
| منبع پرتو ایکس | یک هدف پرتو الکترونی | یک تیوب پرتو ایکس چرخنده |
| آشکارساز | یک آشکارساز | ۴ ردیف آشکارساز |
| scan geometry | هدف و آشکارساز هر دو ثابت | دهانه چرخنده |
| وضوح زمانی[۶] | ۱۰۰ میلی ثانیه | ۲۵۰ میلی ثانیه |
| وضوح فضایی[۷] | (0.8) (0.8) (2.5) میلیمتر مکعب | (0.5) (0.5) (1.0) میلیمتر مکعب |
| Exposure | ۱٫۵ میلی سیورت | ۹ میلی سیورت |
[ویرایش] نگارخانه
 شماتیک چگونگی اخذ تصویر در نسل ششم[۸] این دستگاهها که در آن از روش پیچشی (helical) استفاده میشود |
 نمایی از حلقه (gantry) و چگونگی قرار گرفتن بیمار در درون دستگاه |
 نتیجهٔ ترکیب سیستمهای پت اسکن و سی تی اسکن تصویر آناتومی + متابولیکی بالا میباشد. |
 نمونه ی تصویر برشی سی تی اسکن از دستگاه گوارش |
[ویرایش] کاربرد های غیر پزشکی
از سی تی اسکن ها برای کاربرد های غیر پزشکی نیز استفاده می شود. بطور نمونه در تحقیقات باستان شناسی و یا علم مواد، سی تی اسکن ها نقش قابل توجهی را ایفا میکنند.
اخیرا حتی یک فسیل دایناسور مومیایی شده توسط بزرگ‌ترین سی تی اسکن جهان متعلق به شرکت بویینگ آمریکا، اسکن شد.[۹][۱۰]
[ویرایش] جُستارهای وابسته
[ویرایش] منابع
- ↑ فنون تخصصی: رادیولوژی، سی تی اسکن، ام آر آی، و پزشکی هسته ای. فضل اله تورچیان. انتشارات نور دانش. ۱۳۸۲
- ↑ اصول سیستمهای تصویرگر پزشکی. ترجمه دکتر منصور وفادوست. انتشارات دانشگاه صنعتی امیر کبیر. ص۶۰
- ↑ http://www.providence.org/alaska/imaging/ct.htm
- ↑ Valentin Fuster, Zahi A. Fayad, et al. Atherothrombosis and High-Risk Plaque. J Am Coll Cardiol 2005;46;7; p.1210
- ↑ http://www.radiologytoday.net/archive/rt_112204p30.shtml
- ↑ Fayad Z, Fuster V, Nikolau K. Computed Tomography and Magnetic Resonance Imaging for Noninvasive Coronary Angiography and Plaque Imaging. Circulation 2002;106;2026-2034.
- ↑ Fayad Z, Fuster V, Nikolau K. Computed Tomography and Magnetic Resonance Imaging for Noninvasive Coronary Angiography and Plaque Imaging. Circulation 2002;106;2026-2034.
- ↑ Bushberg, et al. The Essential Physics of Medical Imaging, 2002, p.336-7
- ↑ http://www.wired.com/science/discoveries/news/2007/12/dino_mummy
- ↑ http://www.sciencedaily.com/releases/2007/12/071203103349.htm
