سید محمد تدین

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

سید محمد تدین بیرجندی (۱۲۶۰ - ۱۳۳۰) در بیرجند زاده شد. وی رئیس و استاد برجسته ادبیات عرب دانشگاه تهران و از جمله شخصیت های برجسته و مهم سیاسی، علمی دوران قاجار و پهلوی است که نقش اصلی را در انقراض سلسله قاجار و آغاز دوران پهلوی داشت، به طوریکه از وی به عنوان بنیانگذار سلطنت پهلوی نام برده می شود. ^[۱]

وی در دوران مشروطه جزو مجاهدینی بود که در زمان به توپ بسته شدن مجلس شورای ملی، توسط محمدعلی شاه ، به طور مسلحانه از مجلس دفاع می نمودند. تدین پس از خلع محمدعلی شاه قاجار از قدرت، به حزب دموکرات پیوست ^[۱] و رهبری حزب را به عهده گرفت. این حزب که بعدها به حزب تجدد تغییر نام داد، در انتخابات پنجم مجلس شورای ملی شرکت نمود و سیدمحمد تدین به عنوان نماینده بیرجند به مجلس راه یافت. ^[۲] وی که عالم برجسته ای در زمینه فلسفه، کلام و ادبیات عرب بود، از جمله نمایندگان روحانی مجلس شورای ملی بود که لباس روحانیت را کنار گذاشتند. ^[۳]

تدين که از هواداران رضا پهلوی بود پس از اینکه نایب رئیس مجلس شورای ملی گردید، در تاریخ ۹ آبان ۱۳۰۴، لایحه ای را به مجلس ارائه نمود که بر مبنای آن خاندان قاجار از سلطنت خلع گردیده و رضاخان سردار سپه به ریاست حکومت موقت می رسید. با تصویب این لایحه توسط نمایندگان، حکومت دویست ساله سلسله قاجار بر ایران به پایان رسید.^[۴]

سیدمحمد تدین پس از این واقعه به ریاست مجلس شورای ملی رسید. در سال ۱۳۰۵ در کابینه مستوفی الممالک ، وزیر معارف گردید.^[۵] تدین در اواخر حکومت رضاشاه در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران ، به تدریس مشغول شد. وی همچنین در این دوران مدتی نیز وزیر خواروبار بود.

تدین در سال ۱۳۲۰ در کاخ دادگستری تهران، به اتهام دخالت در انتخابات و سواستفاده از خواربار محاکمه گردید که محاکمه وی ار مهمترین محاکمات تاریخ دادگستری است.^[۶]

تدين که استاد ادبیات عرب دانشگاه تازه التاسیس تهران بود، در ۱۳ آذر ۱۳۲۰، به عنوان چهارمین رئیس دانشگاه تهران ، منصوب گردید. ^[۷] وی در سال ۱۳۲۱ در کابینه سعید سهیلی ، وزیر مشاور شد.^[۸]

سيدمحمد تدين، همچنین از اعضای اولیه و پیوسته فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی بود که در سال ۱۳۱۴ تشکیل شد.^[۹]

سید محمد تدین سرانجام در سال ۱۳۳۰ خورشیدی و در سن ۷۰ سالگی در تهران درگذشت.