زباله
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
گُمان میرود حق تکثیر محتویات این صفحه با سیاستهای ویکیپدیا در مورد حق تکثیر سازگاری ندارد. لطفاً اطلاعات بیشتری در این مورد بیفزایید و یا وضعیت حق تکثیر منبع اصلی این مقاله را بررسی کنید. |
زُباله یعنی پسمانده و باقیمانده از تولید یا تغییر شکل چیزهای دیگر و نیز آنچه که قبلا استفاده شده و دیگر به آن احتیاجی نیست.
از آغاز قرن حاضر در کشورهای عضو اتحادیه اروپا، مقرر شده که زبالهها باید بازیافت شوند.[نیازمند منبع]
فهرست مندرجات |
[ویرایش] انواع زباله
زباله به مجموعه مواد ناشي از فعاليتهاي انسان و حيوان كه معمولاً جامد بوده و به صورت ناخواسته و يا غير قابل استفاده دور ريخته ميشوند اطلاق ميگردد. اين تعريف به صورت كلي در برگيرنده همه منابع، انواع طبقه بنديها، تركيب و خصوصيات مواد زايد بوده و به سه دسته كلي زباله هاي شهري، زباله هاي صنعتي و زباله هاي خطرناك تقسيم ميگردند
[ویرایش] زباله هاي شهري
در نشريات و كتب از تعاريف و طبقه بنديهاي مختلفي براي توضيح اجزاء مواد زايد جامد شهري استفاده شده است. تعاريف ارائه شده در زير ميتواند به عنوان يك راهنما براي شناسايي اجزاء مواد زايد شهري مورد استفاده قرار گيرد.
- زايدات غذايي به قسمت فسادپذير زباله كه معمولاً از زايدات گياهي، تهيه و طبخ و يا انبار كردن مواد غذايي به دست ميآيد، اطلاق ميشود. كمّيت پس مانده هاي غذايي در طول سال متغير بوده و در ماه هاي تابستان، كه مصرف ميوه و سبزي بيشتر است، به حداكثر ميرسد. پس مانده هاي غذايي مهمترين قسمت زباله است، چرا كه از يك سو به دليل تخمير و فساد سريع، بوهاي نامطبوع توليد كرده و محل مناسبي براي رشد و تكثير مگس و ساير حشرات و جوندگان است و از سوي ديگر به دليل قابليت تهيه كود از آن (كمپوست) حائز اهميت است. قابل ذكر است كه ميزان پس مانده هاي فسادپذير در زباله هاي شهري ايران بين 35 تا 76 درصد گزارش شده است.
- آشغال به قسمت فساد ناپذير زباله به جز خاكستر گفته ميشود. آشغال در زباله معمولاً شامل كاغذ، پلاستيك ، قطعات فلزي، شيشه ، چوب و موادي از اين قبيل ميشود. آشغال را ميتوان به دو بخش قابل اشتعال و غيرقابل اشتعال تقسيم كرد.
- خاكستر باقيمانده حاصل از سوزاندن زغال ، چوب و ديگر مواد سوختني كه براي مقاصد صنعتي ، پخت و پز و يا گرم كردن منازل بكار ميرود گفته ميشود.
- زايدات ناشي از تخريب و ساختمان سازي به زايدات حاصل از تخريب ساختمان، تعمير اماكن مسكوني ، تجاري ، صنعتي، و يا ساير فعاليتهاي ساختمان سازي اطلاق ميشود.
- زايدات ويژه اين قسمت از زباله ها شامل مواد حاصل از جاروب كردن خيابانها و معابر، برگ درختان، اجساد حيوانات مرده و موادي كه از وسايل نقليه به جاي مانده است ميشود.
[ویرایش] زباله هاي صنعتي
زباله هاي صنعتي، مواد زايد ناشي از فعاليتهاي صنعتي هستند ومعمولاً شامل فلزات، مواد پلاستيكي، مواد شيميايي و بالاخره زباله هاي ويژه و زباله هاي خطرناك هستند. كه عمل جمع آوري، حمل و نقل و دفع آنها ضوابط خاص و مقررات ويژه اي را به خود اختصاص داده است.
[ویرایش] زباله هاي خطرناك
مواد زايد خطرناك، مواد زايد جامد يا مايعي هستند كه به علت كمّيت، غلظت و يا كيفيت فيزيكي، شيميايي و يا بيولوژيكي ميتوانند باعث افزايش ميزان مرگ و مير و يا بيماريهاي بسيار جدي شوند. براساس تعريف آژانس حفاظت محيط زيست Environmental Protection Agency : EPA)) زباله هاي خطرناك به مواد زايد جامدي اطلاق ميشود كه بالقوه خطرناك بوده و يا اينكه پس از طي مدت زماني موجبات خطر را براي محيط زيست، فراهم ميكنند. زباله هاي خطرناك معمولاً يكي از مشخصات قابليت انفجار، احتراق، خوردگي، واكنش پذيري و سمي را دارا بوده و اغلب تحت عنوان مواد زايد راديواكتيو، پس مانده هاي شيميايي، زايدات قابل اشتعال، زايدات بيولوژيكي و مواد منفجره دسته بندي ميشوند :
از منابع عمده زايدات بيولوژيكي، بيمارستانها، آزمايشگاه ها و مراكز تحقيقات پزشكي هستند. زباله هاي بيمارستاني به دليل آنكه حاوي زايدات پاتولوژيكي، مواد زايد راديواكتيو ، زايدات دارويي، مواد زايد عفوني، مواد زايد شيميايي و بعضا ظروف مستعمل تحت فشار هستند، از منابع عمده، زباله هاي خطرناك در شهرها محسوب ميشوند. تكنولوژي جمع آوري، دفع و يا احياي اين مواد در مقايسه با زباله هاي شهري و خانگي تفاوت بسيار دارد و بايد جداگانه مورد توجه قرار گيرد.
[ویرایش] زباله ها بيمارستاني
زباله هاي بيمارستاني شامل موادي هستند كه با توجه به نوع كار و وظيفه در هر بخش بيمارستاني، متفاوت ميباشند. مثلاً زباله بخش عفوني يا اطاق عمل، با مواد زايد آزمايشگاه يا بخش راديولوژي ، تفاوت محسوسي دارد و طبق يك بررسي، زباله بخشهاي مختلف بيمارستانها به هفت گروه تقسيم ميشوند
- زباله هاي معمولي بيمارستان عموماً شامل زباله هاي مربوط به بسته بندي مواد و ديگر زباله هاي پرسنل شاغل در بيمارستان و خوابگاه هاي آنهاست.
- زباله هاي پاتولوژيكي شامل بافتها، ارگانها، قسمتهاي مختلف بدن، پنبه هاي آغشته به خون و چرك و مواد دفعي بدن همچون نمونه هاي مدفوع و ادرار و غيره جزو اين گروه از مواد زايد، محسوب ميشوند.
- مواد زايد راديواكتيو شامل جامدات، مايعات و گازها بوده و در برخي از بخشها و آزمايشگاه هاي بيمارستانها وجود دارند كه جمع آوري و دفع آنها داراي خصوصيات ويژه اي است.
- مواد زايد شيميايي شامل جامدات، مايعات و گازهاي زايد ميباشد كه به وفور در بيمارستانها وجود دارد، در بخشهاي تشخيص و آزمايشگاه ها ماحصل نظافت و ضدعفوني بيمارستان، وسايل و ابزار تنظيف و ضدعفوني به انضمام داروها و وسايل دور ريختني اطاق عمل بخش ديگري از اين فضولات را تشكيل ميدهند. مواد زايد شيميايي ممكن است خطرناك باشند.
[ویرایش] جمعآوری و حمل و نقل زبالههای شهری
جمعآوری و حمل و نقل زباله یکی از مهمترین عملیات مدیریت مواد زاید جامد است. طبق محاسبات انجام شده حدود ۸۰ درصد کل مخارج مدیریت مواد زاید جامد مربوط به جمعآوری زباله است. که درصد بالایی از این مقدار مربوط به حقوق کارگران و نیروی انسانی است. به عبارت دیگر اکثریت مخارج سیستم مدیریت مواد زاید جامد فقط صرف حقوق و دستمزد میشود. به همین جهت اصلاح، بهینهسازی و مکانیزه کردن سیستم جمع آوری و حمل زباله، ضمن تسریع در عملیات، هزینه و نیروی انسانی کمتری را نیاز خواهد داشت. ذیلا چند مورد از سیستمهای مختلف جمعآوری و حمل و نقل زباله که هم اکنون در کشور ما رایج بوده و به عبارتی مناسب تشخیص داده شدهاست، به اختصار، بیان میشود:
- جمعآوری زباله از کیسههای پلاستیکی و یا بشکههای مستعمل که به عنوان ظروف نگهداری زباله مورد استفاده قرار گرفته و مبادرت به تخلیهٔ آنها در کامیونهای زبالهکش میگردد. این روش که در حال حاضر در اغلب شهرهای کشور انجام میگیرد. در صورتیکه در خطوط جمعآوری مناسب قرار گیرد یکی از روشهای متناسب و مفید به حساب میآید.
- حمل زباله از منازل بهوسیله گاریهای دستی و انتقال مستقیم آنها به کامیونهای سرپوشیده. در این روش زبالههای خانگی طبق برنامههای پیش بینی شده توسط کارگران تنظیف شهری از منازل جمعآوری و بهوسیلهٔ چرخهای زباله با حجم کافی به ایستگاههای مشخص شده در سیستم منتقل گردیده و مستقیماً در کامیونهای زباله کش، بارگیری میشوند.
- جمعآوری زباله از منازل و مراکز تولید و انتقال آن به جایگاههای موقت شهری. استفاده از این روش عموماً در شهرهای قدیمی به علت وجود کوچههای تنگ و باریک، عدم دسترسی به ماشینآلات ویژهٔ حمل و نقل و یا کمبود پرسنل تنظیف، معمول است. در این روش زبالههای خانگی بهوسیله مامورین شهرداری با استفاده از چرخهای زباله که عموماً غیربهداشتی است به جایگاههای موقت حمل گردیده و بر روی هم تلنبار میشوند تا بهوسیلهٔ کامیونهای زبالهکش و یا هر وسیلهٔ دیگر به ترمینالهای زباله و یا محل دفن حمل شوند.
- کاربرد وانتها در حمل و نقل زباله : استفاده از وانتهای حمل زباله که طی چند سال اخیر در بسیاری از شهرهای کشور معمول گردیده روشی است که زباله مستقیماً از کوچه و خیابانهای باریک برداشته شده و به ایستگاههای انتقال، حمل میگردد. توصیه صریح در استفاده از وانتها منحصر به نواحی و محلههایی از شهر است که امکان تردد برای کامیونهای بزرگتر نباشد.
- سیستمهای جمعآوری زباله با کانتینرهای ثابت : (S.C.S (Stationary Container System : در این روش کانتینرهای مستقر در اماکن تولید زباله بهوسیلهٔ مردم و یا مامورین شهرداری بارگیری میشوند. سپس کامیونهای ویژهٔ حمل زباله، طبق برنامه از پیش تعیین شده به محل استقرار کانتینر حرکت نموده و پس از تخلیهٔ زباله در مخزن خود، کانتینر را در محل اصلی مستقر مینمایند. زبالههای تخلیهشده از کانتینرها به ایستگاه انتقال، ترمینالهای زباله و یا محلهای دفع منتقل میشوند.
[ویرایش] روش های دفع زباله
در ایران زبالهها یا در خاک دفن شده یا سوزانده میشوند و حتی گاه در طبیعت رها میشوند. همه این راهها برای محیط زیست بسیار خطرناک هستند و باعث فرسایش خاک، آلودگی هوا، زشت شدن مناظر طبیعی و همین طور نامناسب کردن محیط برای حیات وحش میشوند.
[ویرایش] دفن زباله
دفن آخرين عنصر موظف در سيستم مديريت مواد زايد جامد و سرنوشت نهايي تمام مواد زايدي است كه ارزشي ندارند و بايد دور ريخته شوند. به عبارت ديگر دفن يك گزينه حتمي و اجباري است. دفن بهداشتي روشي مهندسي جهت دفن مواد زايد جامد در زمين، جهت ممانعت از آسيب زدن به محيط زيست مي باشد. در اين روش زايدات در لايه هايي با ضخامت مناسب پخش شده و فشرده مي شوند و در انتهاي هر روز با خاك پوشانده مي شوند. بر اساس تجارب بدست آمده گذشته، در كشورهاي پيشرفته و ساير جوامع، دفن بهداشتي در زمين اغلب به عنوان اقتصادي ترين راه حل دراز مدت براي مشكل مواد زايد جامد انتخاب شده است [۱].
اگرچه خاك مهم ترين و گسترده ترين صافي فيزيكي، شيميايي و بيولوژيكي آ بها، بازيافت كننده ضايعات و نيز دريافت كننده بسياري از مواد مي باشد ليكن ظرفيت آن محدود بوده ممكن است بسياري از مواد سمي و آلاينده ها كه به خاك افزوده مي گردند از نظر تمركز افزايش يافته و در نهايت به صورت تهديدي جدي براي محيط زيست درآيند [۲]. عمده ترين مشكل محل دفن مواد زاید جامد شهری، شيرابه و گاز توليد شده در اثر تجزيه زباله هاي داراي تركيبات آلي مي باشد. در اين بين مهم ترين عامل آلودگي آب در محل دفن مواد زايد جامد، شيرابه است كه با ورود به آ ب هاي سطحي و يا زيرزميني مخاطرات بهداشتي و زيست محيطي براي انسان و جانوران ايجاد مي كند.
[ویرایش] بازیافت
بازیافت کاغذ تهیه کاغذ از طریق قطع درختان و استفاده از تنه و چوب آنهاست. اینکار انهدام جنگلها و افزایش آلودگی هوا شده هزینه و انرژی زیادی را مصرف میکند. بنا بر آمار ارائه شده، میزان مصرف کاغذ در انگلستان بحدی است که به ازای هر فرد سالانه دو درخت تنومند قطع شده و به شکل کاغذ دور ریخته میشود. [نیازمند منبع]
لازم به ذکر است بازیافت کاغذ موجب ۷۵ درصد کاهش آلودگی هوا، ۵۰ درصد صرفه جویی در انرژی و ۹۰ درصد صرفه جویی در مصرف آب میشود.[نیازمند منبع]
آمار زباله ها در ایران نشان میدهدتولید زباله های کاغذی 4/1تولید زباله های کاغذی در کشورهای پیشرفته می باشد که این نشان دهنده ی این است که ایران بسیار در این زمینه پیشرفت کرده است.
[ویرایش] سوزاندن
در ایران با توجه به کیفیت زبالههای شهری که بهرهوری بازیافت و کودسازی در آنها زیاداست و نیز با عنایت به وجود زمینهای بایر و فراوانی که در اطراف شهرها تناسب خاصی برای دفن بهداشتی زباله دارند، سرمایهگذاری در جهت احداث کارخانههای زباله سوز، توصیه نمیشود. اما از آنجا که آلودگی بیولوژیکی و عفونی زبالههای بیمارستانی معمولاً بیش از انواع دیگر زباله است، کارشناسان، بهترین روش برای دفع زبالههای مراکز درمانی را سوزاندن در کورههای زباله سوز، توصیه کردهاند. ضمنأ محاسن و معایب سوزاندن زباله با دستگاههای زباله سوز به شرح زیر خلاصه میشود:
محاسن:
- این روش موثرترین روش دفع زباله است كه در مقایسه با سایر روشهای دفع به زمین كمتری نیاز دارد. خاكستر باقیمانده به علت عاری بودن از مواد آلی و باكتریها از نظر بهداشتی مخاطره آمیز نبوده و قابل دفن است.
- آب و هوا و تغییرات جوی تقریباً تأثیر مهمی در این روش ندارد.
- سوزاندن زباله در دستگاههای زبالهسوز منافع جنبی نظیر استفاده از حرارت ایجاد شده برای گرم كردن بویلرها و در نتیجه تولید انرژی بهره دارد.
معايب:
- این روش در مقایسه با سایر روشها به سرمایهگذاری و هزینهٔ اولیه بیشتری نیاز دارد.
- این روش ایجاد بو، دود و آلودگی هوا مینماید که عموماً مورد اعتراض مردم است.
- به پرسنل کارآزموده و افراد مجرب برای بهره برداری و نگهداری از دستگاههای زباله سوز نیاز است.
- هزینهٔ نگهداری و تعمیرات در این روش بیش از سایر روشهای دفع زباله است.
- این روش برای دفع مواد زاید خطرناک نظیر مواد رادیواکتیو و مواد قابل انفجار روش مناسبی نیست (۵).
[ویرایش] منابع
- ↑ عبدلي م. ع. و مجلسي م. (۱۳۷۰)، "مديريت مواد زايد جامد، اصول مهندسي و مباحث مديريتي"، شهرداري تهران، سازمان بازيافت و تبديل مواد، ۸۲۷ صفحه.
- ↑ غضبان ف. (۱۳۸۱)، "زمين شناسي زيست محيطي"، دانشگاه تهران، موسسه انتشارات و چاپ، ۴۱۶ صفحه.
- کتاب ۵۰ راه ساده برای نجات کره زمین، ترجمه استاد رضا جمالیان،
- مديريت زباله هاي شهری