Penizilina
Wikipedia(e)tik
Penizilina antibiotiko betalaktamikoa da, Alexander Fleming mediku eskoziarrak 1929an aurkitutakoa. Aurkitutako lehen antibiotikoa izan zen. Penicillium notatum izeneko onddoak sortzen du penizilina era naturalean.
Fleming-en aurkikuntza kasualitatearen ondoriotzat jotzen da. Mediku eskoziarra Staphylococcus aureus bakterioarekin lanean zebilen. Ustekabean, Penicillium notatum lizunaz bere kultibo bakteriarrak kutsatu zirenean, Staphylococcus ez zela hazitzen ohartu zen. Onddoak bakterioaren hazkuntza galerazten zuen substantzia bat ekoiztu behar zuela ondorioztatu zuen Fleming-ek.
Urte batzuk beranduago Howard Florey eta Ernst Boris Chain ikertzaileek penizilina purifikatzea lortu zuten. Purifikatu ondoren laborategiko saguen gaixotasun infekziosoak osatzeko gaitasuna zuela ikusi zuten, eta hortik abiatuta 1940 urtearen inguruan arrakasta handiz egin zituzten lehenengo saioak gizakiengan. Nobel Saria eskuratu zuten Fleming-ek, Florey-ek eta Chain-ek 1945ean.
[aldatu] Erasobidea
Penizilinak oso ondo betetzen du botika orok konplitu behar duen araua: toxikotasun hautakorrarena, alegia. Honen arabera botika gai izan behar da mikrobioak akabatzeko, baina gaixoari minik egin gabe. Horretarako, bakterioek bakarrik dituzten egiturei eraso egin behar die agente terapeutikoak, giza-zelulak kaltetu gabe. Penizilina oso selektiboa da bakterioen aurka, giza-zelulek ez duten egitura bati eraso egiten diolako: bakterioaren zelula hormari, alegia.
Penizilina bezalako antibiotiko betalaktamikoek zelula horma osatzen duten peptidoglikano (mureina) molekulen lotura inhibitzen dute. Ondorioz, zelula horma ezin da osatu eta bakterioa babesik gabe geratzen da presio osmotikoaren aldaketen aurrean, barrutik lehertuz.
[aldatu] Aplikazioak
Penizilina oso eraginkorra izan da bakterio Gram positiboen aurka. Denboraren poderioz, hala ere, andui oso erresistenteak agertu dira, batez ere Staphylococcus generoarenak. Andui horiek penizilinaren egitura kimikoa desegiten duten entzimak dituzte (betalaktamasak). Plasmido baten bitartez transmititu eta zabaldu egin da erresistentzia hori bakteriar populazioaren artean.
Bakterio Gram negatiboak, duten zelula horma meheagoa dela eta, ez dira penizilinarekiko hain sentikorrak izaten.
Penizilina ugari dago. Hasierako penizilinak naturalak ziren, Penicillium lizunek sortutakoak. Gero, penizilina erdi-sintetikoak eta guztiz sintetikoak garatu ziren, laborategian eginak (ampizilina eta amoxizilina, adibidez). Horrela, hasierako penizilinek ez zituzten propietate berri batzuk lortu ziren (aho bidetik sartzeko ahalmena, esaterako, urdailean indargabetuta izan gabe).
Gaixo gehienek onartzen badute ere, biztanleriaren %5ak alergia dio penizilinari. Horiengan, penizilinak shock anafilaktiko larria eragin dezake.
