Bonbilla
Wikipedia(e)tik
Bonbilla goritasunaren bidez argia sortzen duen gailu bat da. Argia harizpi metaliko bat berotuz sortzen da korronte elektrikoa harizpitik igarotzean, Joule efektua dela-eta. Gaur egungoak ez dira erabat eraginkorrak, erabiltzen duten elektrizitatetik %90a bero bihurtzen dute.
Argiontzi asmatzea Edisoni eransten zaio, argiontziren garapenera lagunduz 1879-ko urriaren 21ean erabilgarri eta bideragarri bonbilla batek, 48 ordu jarraian argitu zuena, sortuz. Gaur egun badakigu, erlojugile batek, Heinrich Goebel izenekoa, hiru hamarkada aurretik bonbilla baliagarriak egin zituen. Diseinu anitzak beste asmatzaile batzuetatik garatu izan ziren dagoeneko laborategietan. Joseph Swan, Henry Woodward, Mathew Evans, James Bowman Lindsay, William Sawyer, Humphrey Davey eta Goebelek berak.
Heinrich Goebelek 1854an,askok lehenengo argiontzitzat dute, egin zuen, oxidazio saihesteko hutsa eginda zeukan beirazko anpulu barruan banbu ikaztutazko harizpi bat sartuz. Hurrengo bost urtetan zehar bonbillako garapenarekin jarraitu zuen, 400 ordu funtzionamendu arte lortuz. Ez zuen patentea eskatu segidan, baina 1893an, ber heriotzako urtea hain zuzen ere, bere asmakizuna Edisonena baino lehenagoa izan zela onartu zen.
Eduki-taula |
[aldatu] Atalak eta funtzionamendua
|
|
|
Wolframio edo tungstenozko oso harizpi mehea datza, hutsa eginda duen edo gas geldoaz betea beirazko (harizpi erretzea saihesteko) anpulu barnean sartuta. Konexio elektrikoak jartzen zaizkio metalezko kaskillo batekin betetzen da.
Argiontziren potentziaren arabera, anpuluaren tamaina izango da, harizpi hartzen duen tenperatura oso altua izanez eta potentzia baita beroa sormena ere gehitzen denez, hozketaren azalera handitu behar da.
Hasieran anpuluaren barnea hutsa eginda zeukan. Gar egungo bonbillak gas nobleren bat (normalean kriptona) beteta dago harizpi erretzea saihesteko.
Kaskilloak, baioneta edo hari baten bidez argiontzi-buru batera lotzera ere balio du. Europan harizko kaskilloak araupetuta daude (E-14, E-27 eta E-45) zenbakiak kaskilloren diametroa izanez.
Argiontzi honen ezaugarriak hobetzea lortu da argiontzi halogenoa sortuz.
[aldatu] Ezaugarriak
Bonbillak argiontzi guztien artean argi-etekin txikiagoa da 12-18 lm/W (lumenes watt batetik) baita bizitza erabilgarri motzagoa ere, 1000 ordu inguru, baina bere argiaren kolore epela eta merkeagoa izateagatik zabalagoa da merkatuan.
Hotz kolore aldean ez egozteagatik koloreko erreproduzio txarra eskaintzen du kolore-etekina, baina bere igortze-espektro etengabekoa denez, egozten duen espektroren zatian uhin-luzera guztiak mantendu lortzen du. Bere eraginkortasun oso oso txikia da gastatzen duen energiatik %15 baino ez du lan bihurtu (ikusten da argia). Beste %25 bero-energia bihurtuko da eta %60 hauteman daitekeen uhin (argi ultramorea eta infragorria) bihurtzen da, azkenean bero bihurtuz.
[aldatu] Ikus, gainera
- Thomas Alva Edison
- Argiontzi halogenoa
