Arbailak
Wikipedia(e)tik
Arbailletako mendilerroa Nafarroa Behera eta Zuberoako herrialdeen artean banatutako mendikatea da. Zuberoako Arbaila eskualdeari izena ematen dio.
- Eremua: 6850 ha
- garaiera: 600 - 1286m
- Gailur nagusiak: Hauskoa (1268 m), Behorlegi (1295 m), Bohorkortia (1214 m), Etxekortia (1206 m), Zaboze (1178 m), Beltxu (1129 m) eta Belhigaina (1072 m).
Mendilerroren zati nagusiena zuhaitzek estaltzen dute (Arbailetako oihana), baina garaiera hartu ahala, goi-ordokian, larreak dira nagusi. Abeltzaintza aztarnak aspaldikoak dira bertan. Ikuspegi geologikotik, Arbailak karst bat dira; osin zuloz josita daude bazterrak, batzuk benetan handiak. Hortxe dago karstaren erdigune irits zina, lenar sakon eta malkartsua. Eremu honetan du iturburua Biduze ibaiak; leize handi batetik dario urari. Ibaiak irekitako bideari jarraiki ibilaldi ederrak egin daitezke. Horren eremu txikia - erlatiboki - izanik ere, karst bat ezaugarritzen duten erliebe forma guztiak aurkitzen dira bertan. Horrek egiten du, besteak beste, horren berezi toki hau.
1950ko hamarkadan hasi ziren espeleologoak eremua esploratzen. Mila bat zulo, dozena bat lurpeko erreka, osin zulo erraldoiak eta leizeak izendatu dira orain arte.
1974. urtean polemika handia sortu zen Arbailak alderik alde zeharkatzen dituen errepidea eraikitzeko asmoa agertu zenean, herritar askoren aburuz interes turistikoak ezkutatzen baitzituen proiektuak.
Eduki-taula |
[aldatu] Toki aipagarriak
- Ahüzkiko iturria
- Biduzeren iturburua
- Elzarreko ordokia
[aldatu] Mitologia
[aldatu] Ahüzkiko Herensuge
Euskal kondairak dioenez, Ahüzki mendian, Azalegiko kobazuloan bizi zen Herensuge. Bere hatsarekin animaliak erakartzen zituen eta ondoren jan, baita pertsonak ere zenbaitetan. Altzai herriko gazte batek pozoitu zuen Herensuge. Herensuge sutan jarri zen eta itsasorantz abiatu zen. Bidean zihoala, Arbailako pagoen goi muturrak moztu zituen isatsarekin bere haserrea erakutsiz.
[aldatu] Laminak Behorlegi-Mendin
Behorlegi-Mendin non nahi baziren lehenago Lamin-ziloak. Artzain batek, egun batez, ikusi zuen Bas-Andre bat, urhezko orhaze batekin zilo hetarik batean orhaztatzen ari, ez baitzen guti harritu. Bainan Bas-Andreak erran zion ez izitzeko eta zilo hartarik, bizkarrean hartu-ta, eremaiten bazuen Apanizera, diruz zer nahi emanen ziola. Artzainak: baietz, eremanen zuela gogotik.
Hartu zuen beraz bizkarrean; bainan, zilotik athera ere gabe, sekulako alimaleak jali zitzaizkon bidera. Harritu zen artzaina, eta, Bas-Andrea han berean arthikirik, eskapatu zen ahalik eta lasterrena. Bas-Andreak, orduan, oihu bat egin zuen ikaragarria, eta erran zuen marrumaz: Madarikatua ni! Mila urthez egon behar baitut orai zilo huntan!.
Eta geroztik, han da, zilo hartan, artzainik ez baita sekulan harat menturatzen...
Ixtorio-mixterio, Jean Barbier, 1929
[aldatu] Ibilbideak
- Behorlegi gaina
- Arbailako bihotzean
- Ahúzkiko iturria
- Arbailak eta Uhaitzhandi artean (BTT)
