Adam Smith
Wikipedia(e)tik
Adam Smith (1723-1790) ekonomialari eta filosofo eskoziarra. Ekonomiaren aita bezala ezagutzen da, bere Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations liburu sonatuarengatik (1776 . urtean argitaratua). Lan honek ekonomia disziplina akademiko moduan garatu ahal izateko oinarriak jarri zituen, eta aldi berean merkatu librean oinarrituriko ekonomia libre baten aldeko aldarrikapen sutsua izan zen. Honela, ideologia liberalaren diskurso ekonomikoari funtsezko ekarpenak egin zizkion, gure garaian ere gaurkotasuna izaten jarraitzen dutenak.
Eduki-taula |
[aldatu] BIOGRAFIA LABURRA
Kirkcaldyn (Eskozia) jaio zen 1723. urtean. Txikitan aitak bortxatu egin zuen, bere bizitzan zehar agerian gelditu izan ziren traumak sortuz. 1737an Glasgowko unibertsitatean sartu zen ikasle, bertan Francis Hutchesoneko Filosofia moralaren inguruko klaseak eman zizkiolarik. Ikasgai honetan (moral praktikoak bere lekua bazuelarik) oinarritu zuen Smithek, batik bat, Nazioen Aberastasuna. 1740an Oxfordeko Balliol Collegera ikastera joateko beka bat eskuratu zuen, baina, Nazioen Aberastasunean esan zuen bezala gainbehera zihoan ikastetxea zen hura. 1748tik 1751ra Edinburgon erretorika eta literaturko katedreden irakasle laguntzaile izan zen, eta David Humeren lagun egin zen, honek bere pentsakera eta obran eragin izugarria izan zuelarik. 1751n logikako eta 1752an filosofia moraleko katedradun izandatu zuten Glasgowko unibertsitatean. 1763an, unibertsitatea alde batera utzi eta Buccleucheko 3. dukearen tutore lanetan hasi zen, honekin batera Frantzia eta Suitzatik bidaiatuz. Bidaia honetan lege naturalean, aberastasunean eta ordenean oinarrituriko politika eta ekonomia defendatzen zituzten fisiokrata frantziarrak ezagutu zituen. Bere teoria propioa osatzeko Smith François Quesnay y Anne Robert Jacques Turgoten ideietan oinarritu zen. 1766tik 1776ra Kirkcaldyn bizi izan zen. 1778an edinburgoko Aduanen zuzendari iznedatu zuten eta lan hontan aritu zen 1790eko uztailean hil zen arte.
[aldatu] OBRA
Sentipen moralen teoria 1759ko Sentipen moralen teoria berekoikeriak inongo paperik jokatzen ez duten giza jokabide guztiak aztertuz hasten da. Orduan jatortasun prozesua azaltzen da, zeinarten bidez norbanako gai den beste baten lekuan jartzeko, nahiz eta irabazirik ez jaso horren ordainetan. Honekin, Humek zuen kontzeptzio utilitarista kritikatzea biltazen zuen Smithek. Obraren garapenak ikusle inpartzialaren aurkikuntzara garamatza, ekintzen egokitasuna eta ezegokitasuna ezarriko lukeen barne ahotsa. Lan honetan zehar autoreak sentipen moralen jatorria eta funtzionamendua azaltzen ditu: mendekua, bertutea, gorespena, ustelkeria, justizia… Emaitza sistema moralen kontzepzio historiko eta dinamikoa da, erlijioek ezarririko ikuspegi estatikoen aurrean.
[aldatu] Nazioen Aberastasuna
1776an Adam Smithek Nazioen aberastasunaren izaera eta iturriei buruzko saiakera edo laburtuz Nazioen aberastasuna idatzi zuen. Lan honengatik economía politikoaren aitatzat du Smith espezialista askok. Obra honek economía politikoa zientzia político, etika eta jurisprudentziatik bereizteko ahalegin garbia erakusten digu. Bereizketa honetarako funtsezkoa da merkantilismoari (inperio kolonialei gehiago lotua iraultza idustrialari baino) eginiko kritika. Nazioen aberastaunaren tesi nagusia (ongizate sozialaren gakoa hazkunde ekonomikoan datza) lanaren banaketaren bidez indartzen da. Lanaren banaketa, bere aldetik, merkatuen zabalpenaren eta espezializazioaren bidez sakontzen da. Obra honen berezitasunetako bat norberekoikeriaren bidez ongizate orokorra lortzen denaren aldarrikapena da. Hau askotan era okerrean ulertzen da, ordea, bekaizkeria hutsak ongizatea ekarriko balu bezala. Argi dago ordea, Smithentzat nork bere beharrak asetzeko modu honena bestearen beharrak errekonozitzea eta onartzea dela. Obrak historiaren filosofia bat ere badarama bere barnean, gizkiaren soilik dan elkartrukatzeko joera giza garapenaren motore bihurtzen baita. Gainera, gobernuen politika ekonomikoarentzako erreferente izatea biltazen du lan honek, Esku Ikusezinaren eraginak ongi gobernaturiko gizartean soilik antzemango baitira.
[aldatu] Ekarpen nagusiak
Erabilpen balioaren eta truke balioaren arteko bereizketa garbia Ekoizpen kostuak murrizteko lan banaketaren beharra, hau lanen espezializazio gisa ulerturik Langile eta lantegien jabeen arteko balizko gatazken aurrikuspena Kapitalaren pilaketa garapen ekonomikorako iturri bezala
[aldatu] ERAGINA
Nazioen aberastasunaren inguruan interpretazio ugari egin dira. DAVID RICARDO: obraren kritika egin zuen, lanaren balioaren teoria eta kapitala eta ekoizpena bezalako terminoak sakonduz KARL MARX: Ricardoren lerroa sakondu eta ikuskera Smitharrak berhartzen ditu MILTON eta ROSE FRIEDMAN: Esku Ikusezina eta estatuaren paperean zentratzen dira. Aukeratzeko askatasuna idatzi zuten, komertzio libreari buruzko doktrina smitharrean oinarrituz
