Vâl di Cavalêr
Da Wikipedia.
Artécol in dialèt arzân 
La Vâl di Cavalêr (Valle dei cavalieri in italiân) l'é 'na zôna 'd antîgh bôrg medievêl furtifichê da cà a tòr, ind l' Apenèin arzân, l'é ind la Êlta Vâl d' Èinsa e la Vâl Cēdra tr'al pruvînci dal dé d'incô ed Rèz e Pêrma e ind l' antichitê tr'al Tèri Matéldichi e còli ed Canòsa.
[modifica] Geograféia
Al teritôri ed la Vâl di Cavalêr, per èser pió precîş mjarè ciamêrla Vâli di Cavalêr, l'é fât dal sistêma dal dō vâl fâti di cōrs dal fióm Èinsa e dal turèint Cēdra.
[modifica] Stôria
L'é 'na zôna che ind la stôria l'é sèimper armêşa indipendèinta, fâta da 'na confederasiòun ed commoni militum guidêda da cavalêr e suldê ed mistêr, ch' la s'é gvernêda da per lê praticamèint per 1.000 ân. Sté teritôri l'êra dê da gvernêr al faméj pió nôbili dal pôst cun l'antîga invistidûra Mateldica, che in câmbi ed la surveliânsa di cunfîn e per procurêr a i sgnōr ed Pêrma dal milési a cavâl, a gudîven ed l'avtoritê sèinsa lémit insém al Vâl. I prém sègn che riguêrden al Vâl di Cavalêr a s' arfân a l'ân 1039. Ind i sècol ch' în gnû dôp sté sistêma as rinfōrsa in môd têl da mantgîr la prôpria impalcadûra "aministratîva", cun tânt ed Cumisâri, ch' l' an câmbia mìa fîn a i tèimp modêren. Cun l'ûnitê d' Itâlia a gnîven unî a l'aministrasiòun italiâna ed dirét, mó armêṣ fiōl ed nisûn per quêşi 80 ân. In tèimp pió modêren tóta l' Êlta Vâl d' Èinsa la gh' à 'vû un impurtânsa stôrica in quânt al tèimp ed la secònda guèra mundiêla l'à fât pêrt ed la Lènia Gôtica, teâter dal pió dûr cunfrûnt tra Tedèsch e Partigiân che in st' al forèsti a s' êren dê "a la mâcia".
[modifica] Materiêl pr'andêregh in fònda
(manca):
- Raffaele Crovi - La valle dei cavalieri - Venezia : Marsilio, 2000
- Enea Grossi - La valle dei cavalieri e i canti popolari; raccolti da Atanasio Basetti. - Reggio Emilia : Cooperativa lavoranti tipografi, 1924
