Ναβαταίοι

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Οι Ναβαταίοι (Μπενή νάμπατ) ήταν αρχαίος αραβικός λαός με σημαντικές αραμαϊκές επιρροές. Τους αναφέρει ο Στράβων (παραγρ.67) ως "αράβιο έθνος". Κατοικούσαν στην "Πετραία Αραβία" (ορεινή), τη σημερινή περιοχή από τον Κόλπο της Άκαμπα στην Ερυθρά μέχρι τη Νεκρά Θάλασσα και σε μία περίοδο επικράτησαν σε όλη τη βόρεια Αραβία. Γενάρχης του βασιλείου τους φέρεται κατά την Παλαιά Διαθήκη (Γεν. 25,13) ο Ναβαϊώθ, πρωτότοκος του Ισμαήλ, γιου του Αβραάμ και της Άγαρ, εξ ου και οι Άραβες καλούνται γενικευμένα στη βυζαντινή περίοδο Αγαρηνοί. Στις σφηνοειδείς επιγραφές του Σαρδανάπαλου Ασουρμπανιπάλ καλούνται Ναμπαιταίοι (Ναμπαιτάϊ). Φαίνεται από αυτούς να κατάγονται οι Ιδουμαίοι, ένας αραβικός λαός που μετανάστευσε στη νότια Ιουδαία μετά τη Βαβυλώνια Αιχμαλωσία των Εβραίων και ο οποίος είχε υποταχθεί στο Βασίλειο των Μακκαβαίων μέχρι τον πρώτο αιώνα π. Χ.

Οι Ναβαταίοι πολέμησαν κατά καιρούς με τους Σελευκίδες, τους Ιουδαίους και τους Ρωμαίους. Επί αιώνες ασκούσαν το διαμετακομιστικό εμπόριο μεταξύ Αιγύπτου και Μεσοποταμίας και, ακολούθως, μεταξύ Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και Αραβίας. Πρωτεύουσα είχαν την Πέτρα (με ελάχιστα ερείπια σήμερα), οικοδομημένη κατά τον πρώτο αιώνα π. Χ., στην οποία διαφαίνονται ισχυρές ελληνιστικές επιρροές.

Οι Ναβαταίοι διοικούνταν από ένα μονάρχη αλλά οι θεσμοί τους επαινούντο από τους συγχρόνους τους. Στο πλευρό του Βασιλιά υπήρχε δεύτερος αιρετός Βασιλεύς, σαν επίτροπος, καλούμενος "αδελφός". Ο Στράβων τους αποκαλεί "σώφρονες" και οικονόμους. Δούλους είχαν ελάχιστους, όντας αλληλοεξυπηρετούμενοι και αυτοδιάκονοι. Περίεργο ήταν το εγχώριο έθιμο των γευμάτων με 13 διαιτυμόνες και 2 μουσουργούς. Έπιναν, κατά το Στράβωνα, "ουδείς πλέον των ένδεκα ποτηρίων". Ο Βασιλεύς έδινε ευθύνες στο δήμο ενώ οι πόλεις τους ήταν ατείχιστες σε καιρό ειρήνης. Η γλώσσα τους ήταν αραμαϊκή αλλά με ισχυρές αραβικές επιρροές. Η θρησκεία τους ήταν τυπικά αραβική και λιθολατρική. Ίδρυαν βωμούς στα δώματα των οικιών τους "σπεύδοντες καθ' εκάστη λιβανωτίζοντες". Τους νεκρούς, τους περιφρονούσαν "ίσα κοπρίαις" διότι "νέκυες κοπρίων εκβλητότεροι" κατά Ηράκλειτο.

Οι Ναβαταίοι οργανώθηκαν σε συγκεντρωτικό κράτος μετά την παρακμή των Πτολεμαίων και των Σελευκιδών και κατά τον πρώτο αιώνα π. Χ. ενεπλάκησαν σε διαμάχες για τη διαδοχή του εβραϊκού θρόνου. Ο Βασιλιάς Αρέτας Γ' Φιλέλληνας (κυβ. 87-62 π. Χ.), ο ιδρυτής της Πέτρας, όρισε μία πολιτική φιλίας με την ανερχόμενη Ρώμη μετά τις στρατιωτικές επιτυχίες του Πομπήιου στη Μέση Ανατολή. Στην εποχή της Καινής Διαθήκης η επικράτεια των Ναβαταίων έφθανε ανατολικά της Δαμασκού όπου φαίνεται υπήρχε αντιπρόσωπος του Βασιλιά τους Αρέτα (Β' Κορινθ. 11,32), ο Απόστολος Παύλος φέρεται να έμεινε στη περιοχή των Ναβαταίων κατά την επιστροφή του (Γαλάτες 1,17).

Το 106 μ. Χ. η περιοχή των Ναβαταίων προσαρτήθηκε στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία από τον Τραϊανό, ως επαρχία της Πετραίας Αραβίας, με αποτέλεσμα σταδιακά να εξελληνιστούν και να χάσουν τον ιδιαίτερο χαρακτήρα τους. Μέχρι τα τέλη του δευτέρου αιώνα μ. χ. και η Πέτρα είχε χάσει τη σημασία της ως εμπορικό κέντρο και σταθμός καραβανιών προς όφελος της ανερχόμενης Δαμασκού.