Κατάφρακτος
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Οι κατάφρακτοι ήταν μονάδα βαρέως ιππικού του βυζαντινού στρατού. Οι κατάφρακτοι ιππείς εμφανίζονται ως στρατιωτική μονάδα και ως όρος στην ιστορία, στο βασίλειο των Πάρθων, τον 3ο αι.π.Χ.. Στη συνέχεια χρησιμοποιούνται τόσο από το βασίλειο των Σελευκιδών, όσο και από τους Σασσανίδες της Περσίας, αλλά και από τους Ρωμαίους. Στην Ανατολική Ρωμαϊκή αυτοκρατορία (Βυζαντινή), παρότι δεν έπαψε ποτέ η χρήση διαφόρων μορφών βαρέως ιππικού, επανεμφανίζονται τον 10ο αιώνα. Ονομάζονται κατάφρακτοι ή κλιβανοφόροι ή λωρικάτοι.
Πίνακας περιεχομένων |
[Επεξεργασία] Εξοπλισμός
Οι κατάφρακτοι ως επίλεκτη μονάδα του στρατού έφεραν βαρύ οπλισμό.
Για κράνος έφεραν το σύνηθες κράνος του βυζαντινού στρατού, το κασίδιον –συνήθως από περισσότερα του ενός μεταλλικά τμήματα, καρφωμένα μαζί, χωρίς επιρρίνιο και από τον 12ο-13ο αιώνα με μεταλλικό γείσο. Από το κράνος κρεμόταν αλυσσιδωτό ή φολιδωτό καταυχένιο, ενώ άλλες φορές αλυσιδωτό κάλυμμα για ολόκληρο το πρόσωπο, με οπές για τα μάτια μόνο.
Ως θώρακα έφεραν το κλιβάνιον (εξ ου και κλιβανοφόροι), αποτελούμενο από μεταλλικές πλάκες ραμμένες τόσο μεταξύ τους, όσο και με δερμάτινες οριζόντιες λωρίδες. Σπανιότερα χρησιμοποιούσαν τις άλλες μορφές βυζαντινών θωράκων-το λωρίκιον (φολιδωτός θώρακας) και τη ζάβα (αλυσιδωτός). Επιπλέον κάτω από το κλιβάνιον φορούσαν ενίοτε ζάβα, η πάνω από αυτό το καββάδιον –(από παραγεμισμένο ύφασμα ή δερμάτινο). Το κλιβάνιον είχε κατά κανόνα πτέρυγες για την προστασία των βραχιόνων και της οσφύος (μεταλλικές-σπανιότερα δερμάτινες).
Οι πήχεις προστατεύονταν από τα μεταλλικά χειρόκτια, τα χέρια από αλυσσιδωτά γάντια, ενώ οι κνήμες από κνημίδες και τα πόδια από αλυσσιδωτά υποδήματα. Έφεραν ακόμη ασπίδα (σκουτάριον) μικρή στρογγυλή ,ή αμυγδαλωτή. Στην κορυφή του κράνους καθώς και στους ώμους υπήρχαν τα τουφία, λοφία από τρίχες αλόγου.
Κύριο επιθετικό όπλο ηταν το δόρυ (κοντάριον), ενώ ακόμη χρησιμοποιούσαν το απελατίκι (σιδερένιο ρόπαλο με κεφαλή, στρογγυλή η με καρφιά), καθώς και ξίφη - το σπαθίον (ευθύ) ή το παραμήριον(ελαφρώς κυρτό). Τέλος ορισμένοι ήταν εξοπλισμένοι με τόξο και βέλη ή αργότερα, με τη τζάγρα (αρμπαλέτα).
Τα άλογα τους έφεραν επίσης προστατευτικά, από μεταλλικά προστερνίδια και προμετωπίδια, εώς πλήρη θωράκιση δερμάτινη ή μεταλλική.
[Επεξεργασία] Τακτική
Οι κατάφρακτοι, τάσσονταν στο πεδίο της μάχης σε 8 στίχους η κάθε μονάδα, από τους οποίους οι πρώτοι 4 έφεραν κοντάριον, ενώ οι επόμενοι χρησιμοποιούσαν, τουλάχιστον στην πρώτη φάση της μάχης, τόξο. Παρατάσσονταν κατά κανόνα σε σχηματισμό σφήνας, ενός τραπεζίου με στενή μικρή βάση, στο κέντρο της βυζαντινής παράταξης. Αποστολή τους στο πεδίο της μάχης ήταν με την επέλαση τους, να προκαλέσουν συντριπτικό πληγμα στις αντίπαλες γραμμές, δημιουργώντας χάσμα, όπου θα μπορούσαν να διεισδύσουν άλλα τμήματα του στρατού.
[Επεξεργασία] Διοίκηση και οργάνωση
Προέρχονταν απ'τις ανώτερες τάξεις της κοινωνίας, τις μόνες που μπορούσαν να διατηρήσουν τόσο ακριβό οπλισμό. Στελέχωναν μονάδες των ταγμάτων (του στρατού της πρωτεύουσας), αποτελώντας μέρος των Σχολών. Όλοι οι ανώτεροι αξιωματούχοι του στρατού μάχονταν εξοπλισμένοι ως κατάφρακτοι.
[Επεξεργασία] Ιστορία
Οι κατάφρακτοι αποτέλεσαν ουσιαστικό συστατικό των νικηφόρων πολέμων του Βυζαντίου κατά την περίοδο της λεγόμενης «βυζαντινής εποποίας» (950-1025) Ήταν τόση δε η φήμη τους και ο τρόμος που προκαλούσαν στους αντιπάλους,με αποτέλεσμα και μόνο το άκουσμα της άφιξης τους να αρκεί πολλές φορές για την υποχώρηση του εχθρού (όπως έγινε επί Βασιλείου Β', όταν λύθηκε η πολιορκία του Χάλεπ απ'τους Φατιμίδες της Αιγύπτου, και το 1030 σε ανάλογη πορεία στη Συρία). Οι κατάφρακτοι ακολούθησαν την παρακμή της αυτοκρατορίας, μειούμενοι συνεχώς σε αριθμό, λόγω των οικονομικών δυσκολιών και της χρήσης μισθοφόρων.
