Επτανησιακή Σχολή (ζωγραφική)

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Ν. Δοξαράς, Το γενέσιον της Παναγίας (18ος αι.). Λάδι σε μουσαμά, 400 εκ. x 300 εκ. Βυζαντινό Μουσείο Ζακύνθου.

Η Επτανησιακή Σχολή αποτελεί το πρώτο ελληνικό καλλιτεχνικό ρεύμα με σαφείς δυτικοευρωπαϊκές επιρροές, το οποίο εμφανίστηκε στα Επτάνησα στα μέσα του 17ου αι. και διήρκεσε μέχρι τα μέσα του 19ου αι. περίπου.

Τα Επτάνησα από τον 17ο έως τον 19ο αι. βρέθηκαν διαδοχικά υπό ενετική, γαλλική και αγγλική κατοχή. Η σχετική ελευθερία που απολάμβαναν οι Επτανήσιοι, η οικονομική τους ευμάρεια και οι πολιτιστικές σχέσεις τους με την κοντινή Ιταλία είχαν ως αποτέλεσμα τα Επτάνησα να γίνουν ο χώρος όπου γεννήθηκε η ελληνική ζωγραφική, ή καλύτερα ο χώρος όπου η ελληνική ζωγραφική εγκατέλειψε την βυζαντινή παράδοση για να στραφεί προς την Δύση. Ένας άλλος παράγοντας που ευνόησε την δημιουργία της Επτανησιακής Σχολής ήταν η μετοίκηση στα Επτάνησα πολλών κρητών ζωγράφων, όταν η Κρήτη πέρασε από τα χέρια των Ενετών στα χέρια των Οθωμανών. Μεταξύ των κυριοτέρων ζωγράφων της λεγόμενης Κρητικοζακυνθινής Σχολής του 16ου και 17ου αι., αναφέρονται ο Μιχαήλ Δαμασκηνός, ο Δημήτριος και ο Γεώργιος Μόσχος, ο Μανώλης και ο Κωνσταντίνος Τζάνες, και ο Στέφανος Τσαγκαρόλας.

Η στροφή προς την δυτική τέχνη εκδηλώθηκε προς το τέλος του 17ου αι., με την εγκατάλειψη των παραδοσιακών βυζαντινών μορφών, αλλά και με την εγκατάλειψη της τεχνικής της βυζαντινής αγιογραφίας. Οι ζωγραφικές παραστάσεις, επηρεασμένες κυρίως από το ιταλικό μπαρόκ, αλλά και την φλαμανδική ζωγραφική, άρχισαν να αποκτούν βάθος, να δίνουν δηλαδή την αίσθηση της τρίτης διάστασης του χώρου, να γίνονται πιο φυσικές και να αποκτούν θέματα όλο και περισσότερο κοσμικά αντί για θρησκευτικά — κυρίως προσωπογραφίες αριστοκρατών και αστών. Επιπλέον, οι επτανήσιοι ζωγράφοι, αντί για αβγό, άρχισαν να χρησιμοποιούν λάδι για συνδετικό των χρωμάτων, και αντί για σανίδι άρχισαν να χρησιμοποιούν μουσαμά. Η αβγοτέμπερα εγκαταλείφθηκε και την θέση της πήρε η ελαιογραφία.

Τα πρώτα δείγματα της δυτικότροπης Επτανησιακής Σχολής εμφανίστηκαν στις διακοσμήσεις των οροφών των εκκλησιών, γνωστές ως «οι ουρανίες» ή «τα σοφίτα». Πρωτοπόρος σ' αυτή την αλλαγή ήταν ο Παναγιώτης Δοξαράς (1662–1729). Μανιάτης στην καταγωγή, ασχολήθηκε αρχικά με την βυζαντινή αγιογραφία την οποία έμαθε κοντά στον κρητικό αγιογράφο Λέο (ή Λέω) Μόσκο. Αργότερα, ο Παναγιώτης Δοξαράς συνέχισε τις σπουδές του στην Βενετία, κι αυτό τον έκανε να εγκαταλείψει την βυζαντινή αγιογραφία και να στραφεί προς την δυτική ζωγραφική. Έτσι, με οδηγό τα έργα του Πάολο Bερονέζε στο Δουκικό Παλάτι της Βενετίας, ο Παναγιώτης Δοξαράς φιλοτέχνησε την ουρανία της εκκλησίας του Αγίου Σπυρίδωνα στην Κέρκυρα. Με το Περί ζωγραφίας σύγγραμμά του (1726) — την πρώτη ελληνική πραγματεία για την αναγεννησιακή ζωγραφική — τάχθηκε ανοιχτά υπέρ της αντικατάστασης της βυζαντινής από την δυτική ζωγραφική, μία θέση που συζητήθηκε πολύ στον καιρό της και που συζητείται ακόμα και σήμερα.

Ν. Καντούνης, Αυτοπροσωπογραφία (αχρονολόγητο;). Λάδι σε μουσαμά, 60 εκ. x 75 εκ. Εθνική Πινακοθήκη της Ελλάδας - Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου.

Ο Νικόλαος Δοξαράς (1700/1706–1775), γιος του Παναγιώτη, ακολούθησε τα βήματα του πατέρα του. Το 1753 με 1754, ανέλαβε να ζωγραφίσει το σοφίτο του Ναού της Φανερωμένης στην Ζάκυνθο, που δυστυχώς καταστράφηκε στους σεισμούς του 1953, με εξαίρεση ένα μόνον τμήμα που φυλάσσεται στο Μουσείο Ζακύνθου. Σύγχρονοι του Νικολάου Δοξαρά και επίσης με σαφείς δυτικές επιρροές, ήταν ο ζακυνθινός αγιογράφος Ιερώνυμος Στρατής Πλακωτός (1662;–1728) και ο κερκυραίος αγιογράφος Στέφανος Παζηγέτης.

Ο ζακυνθινός ιερέας Νικόλαος Κουτούζης (1741–1813) και ο μαθητής του Νικόλαος Καντούνης (1767–1834), επίσης ιερέας, συνέχισαν να αγιογραφούν κατά τα δυτικά πρότυπα και διακρίθηκαν κυρίως στην ρεαλιστική προσωπογραφία, η οποία τονίζει την ψυχολογία του απεικονιζόμενου προσώπου. Οι μαθητές του Καντούνη, Διονύσιος Καλλυβωκάς (1806–1877) και Διονύσιος Τσόκος (1820–1862) μπορούν να θεωρηθούν ως οι τελευταίοι εκπρόσωποι της Επτανησιακής Σχολής.

Mεταγενέστεροι επτανήσιοι ζωγράφοι, όπως ο Νικόλαος Ξυδιάς Τυπάλδος (1826/1828–1909), ο Σπυρίδων Προσαλέντης (1830–1895), ο Χαράλαμπος Παχής (1844–1891), κ.ά. ξεφεύγουν από την τεχνοτροπία της Επτανησιακής Σχολής, αφού τα έργα τους μοιάζουν να έχουν επηρεαστεί από πιο σύγχρονα καλλιτεχνικά ρεύματα.

[Επεξεργασία] Εξωτερικές συνδέσεις

Μεταβυζαντινή και Επτανησιακή ζωγραφική στην Ζάκυνθο Συνοπτικό άρθρο του ιερομονάχου Σιλουανού Πεπονάκη στην εφημερίδα Εκκλησιαστική Παρέμβαση της ΙΜ Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου.
Ιστορία της νεότερης ελληνικής ζωγραφικής Από την Δημοτική Πινακοθήκη Ιωαννίνων.
Διαδρομές στην Νεοελληνική Τέχνη Άρθρο της Ανδρονίκης Μαστοράκη από το www.archive.gr.

Επτανησιακή Σχολή