Yr Arsyllfa Frenhinol, Greenwich

Oddi ar Wicipedia

Roedd yr Arsyllfa Frenhinol Greenwich ar bryn mewn Parc Greenwich, Llundain ar arfordir Afon Tafwys. Roedd y Seryddwr Brenhinol yn weithio yn y fan ma a roedd yr arsyllfa ar Prif Feridian, sef y meridian sylfaenol pob hydred. Heddiw, mae llinell efydd ar y lawnt yn dangos lle'r Prif Feridian ac ers 16 Rhagfyr, 1999 mae golau laser gwyrdd yn goleuo i'r gogledd yn ystod y nos.

Comisiynwyd yr arsyllfa gan brenin Siarl II ym 1675 ac adeiladwyd Flamsteed House (1675-76) a oedd yr arsyllfa wreiddiol gan Syr Christopher Wren. Roedd hi'r adeilad cyntaf a adeiladwyd fel sefydliad ymchwil gwyddonol ym Mhrydain.

Beth bynnag, doedd yr awyr uwchben uwch Llundain ddim yn ddigon clir a felly symudwyd yr Arsyllfa Frenhinol i Gastell Herstmonceux ger Hailsham, Dwyrain Sussex. Adeiladwyd y Telesgop Isaac Newton yn y fan ma ym 1967, ond symudwyd ef i La Palma yn Sbaen ym 1979.

Symydwyd yr arsyllfa Frenhinol eto ym 1990, y tro ma i Gaergrawnt, ond ar ôl penderfyniad y Cyngor Ymchwil Ffiseg Gronyn a Seryddiaeth terfynwyd ef ym 1998. Ar ôl hynny symudwyd Swyddfa y Nautical Almanac i Labordy Rutherford Appleton a waith arall i'r Canolfan Technoleg Seryddiol yn Caeredin.

Cyn i gyflwyno Amser Cyfesurol Cyffredinol roedd Amser Safonol Greenwich (GMT), megis amser a penderfynwyd ar ôl arsylliadau'r arsyllfa hon, yr amser sylfaenol y byd.

Mae'r pelen amser wedi ei adeiladu gan y Seryddwr Brenhinol John Pond ym 1833 yn dal i gwympo pob dydd ar 13:00. Heddiw, mae yna hefyd amgueddfa offer seryddol a mordwyol sydd yn cynnwys H4, y cronomedr hydred gan John Harrison.