Caradog Prichard
Oddi ar Wicipedia
Newyddiadurwr, nofelydd a bardd oedd Caradog Prichard (3 Tachwedd, 1904 - 25 Chwefror, 1980). Cafodd ei eni a'i fagu yn Llwyn Onn, Allt Pen-y-bryn, ym Methesda, ond treuliodd hanner ei oes yn Llundain.
Taflen Cynnwys |
[golygu] Cefndir
Roedd Chwarel y Penrhyn ym Methesda yn un o chwareli llechi mwyaf y byd, a dyna lle yr oedd tad Caradog yn gweithio. Bu streic fawr yn 1900 ac ymunodd ei dad John Prichard â'r streic gyda rhyw 2800 eraill, ond mae'n debyg iddo fynd yn ôl i weithio cyn i'r streic ddod i ben. Ar 4 Ebrill 1905 cafodd John Prichard ei ladd mewn damwain yn y chwarel. Roedd cysgod tlodi, Streic Fawr Chwarel y Penrhyn a Diwygiad 1904 yn drwm ar fagwraeth Caradog.
Roedd ei fam yn dioddef o iselysbryd difrifol ac yn 1923 dygwyd hi i ysbyty meddwl Dinbych lle y bu weddill ei bywyd. Roedd tlodi, gwallgofrwydd ac hunanladdiad yn themau cyson trwy waith Caradog Pritchard.
[golygu] Gyrfa
Bwrodd ei brentisiaeth fel newyddiadurwr ar yr Herald Cymraeg yng Nghaernarfon a'r Faner ac wedyn bu'n gweithio i'r Western Mail yng Nghaerdydd am gyfnod.
Yn 1934 daeth yn is-olygydd y News Chronicle yn Llundain. Aeth i weithio i'r Daily Telegraph yn 1947, a dyna lle bu tan ei ymddeoliad yn 1972. Ymdaflodd ef a'i wraig Mati i fywyd Cymraeg traddodiadol Cymry Llundain - cyngherddau, y capel a'r eglwys ac wrth gwrs ddathliadau Dydd Gŵyl Ddewi.
[golygu] Gwaith llenyddol
Ei waith mawr yw'r nofel Un Nos Ola Leuad a gyhoeddwyd yn 1961 ac a wnaethpwyd yn ffilm yn ddiweddarach. Enillodd y goron dair gwaith yn olynol: yn Eisteddfod Genedlaethol Cymru Caergybi 1927, Eisteddfod Genedlaethol Cymru Treorci 1928 ac Eisteddfod Genedlaethol Cymru Lerpwl 1929. Enillodd y gadair yn Eisteddfod Genedlaethol Cymru Llanelli 1962. Cyhoeddodd hunangofiant Afal Drwg Adda yn 1973.
[golygu] Gweithiau
- Canu Cynnar (1937). Barddoniaeth
- Terfysgoedd Daear (1939). Barddoniaeth
- 'R wyf Innau'n Filwr Bychan (1943). Dan yr enw "Pte P."
- Tantalus (1957). Barddoniaeth
- Un Nos Ola Leuad (1961). Nofel
- Llef Un yn Llefain (1963). Barddoniaeth
- Genod yn ein Bywyd (1964). Nofel
- Y Rhai Addfwyn (1971) Darlith Llyfrgell Sir Gaernarfon
- Afal Drwg Adda (Dinbych, 1973) Hunangofiant
- Cerddi Caradog Prichard (Abertawe, 1979). Casgliad cyflawn.
Cyfieithiadau o Un Nos Ola Leuad:
- Full Moon (1973). Saesneg, gan Menna Gallie
- One Moonlit Night (1995). Saesneg gan Philip Mitchell
- Une Nuit de Pleine Lune. Ffrangeg
- Za úplnku. Tsieceg
- Una Noche de Luna. Sbaeneg
- In einer mondheller Nacht. Almaeneg
- Mia vuxta me feggapi. Groeg
- In de maneschijn. Iseldireg
- En manelys nat. Daneg
[golygu] Ffilm
- Un Nos Ola Leuad 1991 Cwmni Gaucho
