Икĕпат

Википедири материал

Еги́пет (грек. Αίγυπτος) — çурçĕр-тухăç Африкăра тата Азин пайĕнче (Синай çурутравĕ) вырнаçнă патшалăх; малтан — аял Нил шывĕн çумĕнчи йăрăм çĕр, кайран — çумри анлăрах территори; çавăн пекех çак территоринчи тем чухлĕ патшалăх тытăмлăхĕсемпе административла çĕрĕсем:

[тӳрлет] Этимологи

"Египет" палăрту икĕ сăмахран пулса тăрать: икĕ+пат(ша/лăх). 20-мĕш (династи) ăру тапхăрĕнче шумерсен Нил çинчи патшалăхĕн иккĕне пайлану (Çӳлти тата Аялти патшалăхсене) кăтартăвĕ курăнма тытăнать — çĕршыва икĕ патша тытса тăраççĕ.

[тӳрлет] Истори

• Династичченхи Египет — фараонсен пĕрремĕш династийĕ Египета йĕркеличчен (пирĕн эрăччен 3100), икĕ патшалăхран тăнă:
  • Çӳлти Египет — кăнтăр патшалăхĕ;
  • Аялти Египет — çурçĕр патшалăхĕ.
• Авалхи Египет (Пирĕн эрăччен IV ĕмĕртен пуçласа I пинçуллăх варриччен) — фараон династийесем тытăмĕнчи патшалăх; пĕрремĕш перси (Пирĕн эрăччен 525), е иккĕмĕш перси (пирĕн эрăччен 343) вăрçи хыççăн пĕтет.
• Ахеменидсен Египечĕ — Ахеменидсен перси империн улттăмĕш сатрапийĕ, пирĕн эрăччен 525—332 çç.тĕрекленсе ларнă.
• Эллиниллĕ Египет (е Птоломейсен Египечĕ, пирĕн эрăччен 332—30 çç.) — вассаллă (пăхăнăвлă) эллиниллĕ патшалăхĕ (тĕп хули — Александри), Египета Александр Македонский çĕнтернĕ хыççăн йĕркеленĕ, Птоломей «династийĕ» ертсе пынă.
• Рим Египечĕ — Рим Империн провинцийĕ, образованная в 30 г. до н. э. после победы Октавиана Августа над Марком Антонием и Клеопатрой. Существовала до раздела Римской Империи.
• Висанти Египечĕ — Висанти Империн провинцийĕ, IV—VII ĕмĕрсем.
• Араб Халифачĕн Египет провинцийĕ; пирĕн эрăри 640—642 çç.; Багдад халифачĕ аркансан уйрăм патшалах пулса тăрать — Каир халифачĕ (973—1517);
• Çум-патшалăх Египет, Осман импери шутĕнчи, 1517 — 1914;
• Египет султаначĕ (1914—1922) — британи протекторачĕнче.
• Египет патшалăхĕ (1922—1953) — ирĕклĕхлĕ патшалăх, анчах та акăлчансен оккупациллĕ çарĕсем тăнă.
• Египет республики (1953—1958).
• Пĕрлешнĕ Араб Республики (ПАР, 1958—1971) — Египетпа Сири пĕрлешӳллĕ патшалăх; Сири 1961 тухнă, вара çак официаллă ятпа Египет çинчен çеç каланă.
• Арабсен Египет Республики (АРЕ, 1971) — хальхи ячĕ;
• Египет 1972—1977 çç. Ливипе Сирипе пĕрле Араб Республикисен Федерацине кĕнĕ.

[тӳрлет] Вулавăш

• Николаев В. В., "Чуваши. Этническая история и традиционная культура.", Мускав, 2000.
• Николаев В. В., "История предков чувашей. XXX в. до н.э. — XV в.н.э.", Шупашкар, 2005.
• Г. П. Кеннаман, "Египет. Его роль в становлении государств в Европе, Азии и Африке", Шупашкар, 2005.
• Мăн Кенна, "Скифы", Çĕрпӳ, 2001.

• История древнего мира. М.: Наука, 1989:
  • Том I. Ранняя древность. ISBN 5020167827.
  • Том II. Расцвет древних обществ. ISBN 5020167819.
  • Том III. Упадок древних обществ. ISBN 5020169773.
• Энциклопедический словарь. Том I. М.: Большая советская энциклопедия, 1953.