Jadviga Anžuvinska
Sa Wikipedije, slobodne enciklopedije
- "Jadviga" se preusmjerava ovdje. Za ostale osobe toga imena, vidi Jadviga (čvor).
| Jadviga | ||
|---|---|---|
| Kraljica Poljske | ||
 |
||
| Vladavina | 1382 - 17. juli 1399 | |
| Krunidba | 16. novembar 1384 | |
| Rođenje | 1373/1374 | |
| Smrt | 17. juli 1399 | |
| Prethodnik | Ludovik I | |
| Nasljednik | Jagelo | |
| Supružnik | Jagelo (suvladar) | |
| Dinastija | Anžuj | |
| Otac | Ludovik I | |
| Majka | Elizabeta Kotromanić | |
Jadviga ili Hedviga (1373/1374 - 17. juli 1399) je bila poljska kraljica iz dinastije Anžuvinaca i svetica Katoličke crkve.
[uredi] Mladost
Jadviga je bila najmlađa kćerka Ludovika I Anžuvinskog i Elizabete Kotromanić, kćerke bosanskog bana Stjepana I. Njen pradedo je bio Vladislav I Kratki, koji je 1320. godine ponovo ujedinio Poljsku. Jadviga je odrasla na kraljevskom dvoru u Budi i Višegradu.
U 1378. godini zaručena je, još kao dijete, za Vilima Austrijskog i provela je godinu dana na dvoru u Beču. Jadvigina starija sestra, Marija Anžuvinska, zaručena je i udata za Žigmunda Luksemburškog. Ludovik je prvobitno planirao ostaviti poljsku krunu Mariji i njenom suprugu jer je on sam držao nasljedno pravo na nju, a pored toga bio je nasljednik Bradenburga koji je bio bliži Poljskoj nego Ugarskoj. Jadviga se trebala udati za vojvodu Vilima Austrijskog i živjeti kao njegova pratilja na bečkom dvoru, te je njoj više odgovorala Ugarska.
[uredi] Vladavina
Ludovik I je umro 1382. godine, pa prijestolje naslijedila njegova najstarija preživela kćerka, Jadvigina starija sestra Marija, a regentom je proglašena njena majka Elizabeta. U Poljskoj plemstvo nije željelo da se nastavi personalna unija sa Ugarskom, a nisu željeli ni Marijinog zaručnika za suvladara. Protjerali su Mariju i Žigmunda iz Poljske, a za vladaricu su odabrali Jadvigu. Elizabeta Kotromanić, koja je bila Marijin regent, nije prihvatala zahtjeve poljskog plemstva. Nakon dugih pregovora i građanskog rata 1383. godine u Velikoj Poljskoj, Elizabeta je popustila i dopustila je desetogodišnjoj Jadvigi da ode u Poljsku. Jedini rođak kojeg je Jadviga imala u Poljskoj bio je njen dajdža, Vladislav Kujavski, dok je ostatak porodice ostao u Ugarskoj.
Jadviga je krunisana u Krakovu 16. novembra 1384. godine kao kralj Poljske (latinski: Hedvig Rex Poloniæ), a ne kao kraljica (što bi na latinskom bilo Hedvig Regina Poloniæ). Ovime se htjelo naglasiti da je Jadviga bila monarhinja sa vladarskim ovlastima, a ne samo žena monarha.
Litvanija je potpisala sa Poljskom 1385. godine savez iz Kreva. Po tom sporazumu Litvanija i Poljska se ujedinjuju pod zajedničkom krunom tako što veliki knez Litvanije, Vladislav II Jagelović, ženi Jadvigu i postaje katolik. Vjenčali su se u maju 1385. godine, nakon čega je Jagelo proglašen jure uxoris (po pravu žene) kraljem Poljske. Jadviga zadržala svoja vladarska prava, te je par vladao zajednički.
Tokom 1386. godine Jadvigina sestra Marija i njihova majka Elizabeta bile su otete. Vjeruje se da je otmicu naredio Marijin suprug, Žigmund Luksemburški. U januaru 1387. godine Elizabeta je zadavljena, a Marija je puštena u julu iste godine na inzistiranje Frankopana i kralja Tvrtka I Kotromanića.
Kao vladarica Jadviga je imala malo udjela u pravoj vlasti iako je bila angažovana u političkom, diplomatskom i kulturnom životu. Vodila je diplomatsku korespodenciju sa Teutonskim vitezovima. Uspješno je organizovala povratak dijelova Galicije 1387. godine, koji su prilikom diobe ostali u mađarskim rukama. Kako je bila izuzetno dobro obrazovana i naučila nekoliko jezika, prevela je mnoge knjige sa latinskog na poljski. Osnovala je mnogo bolnica. Osnovala je i biskupiju u Vilniusu. Svojim donacijama, skupljenim od prodaje vlastitog nakita i kraljevskih obilježja, je mnogo pomogla Univerzitetu u Krakovu, koji se od tada naziva Jagelonski univerzitet u čast nje i njenog supruga Jagela.
[uredi] Smrt i nasljeđivanje
Jadviga je 22. juna 1399. rodila djevojčicu, ali u roku od mjesec dana obje su umrle zbog komplikacija tokom porođaja. Pozicija njenog supruga kao sada samostalnog vladara bila je ugrožena njenom smrću, jer on je postao kralj po njenom pravu. Jagelo je ipak ostao kralj Poljske sve do svoje smrti, 35 godina kasnije, a svoje vladarsko pravo pojačao je oženivši Jadviginu rodicu, Anu Celjsku. Nasljedili su ga sinovi rođeni od njegove treće supruge, koji nisu bili potomci nijednog prethodnog poljskog vladara. Polsjkom je tako zavladala nova dinastija - Jagelovići.
Od trenutka smrti smatrala se sveticom, oko čega su stvorene legende. Zvanično je proglašena sveticom 8. augusta 1986. godine tokom pontifikata pape Ivana Pavla II, koji je porijeklom bio Poljak.
