Ігнат Анацэвіч

З Вікіпедыя.

Ігнат Анацэвіч (Onacewicz; літ. псеўд. Жэгота; 25 жніўня 1780, [[вёска Малая Бераставіца]] на Гродзеншчыне — 18 лютага 1845, Санкт-Пецярбург): гісторык і педагог, прафесар Віленскага універсітэту (1818), калежскі асэсар (1827).

[правіць] Навука

Навуковая дзейнасць Анацэвіча адметная тым, што лягла ў аснову нацыянальнай беларускай гістарыяграфіі^[1]. Паводле словаў А. Латышонка, Ігнат Анацэвіч — адзін з тых «гістарычна адукаваных спакойных [уніяцкіх] паповічаў», якія, уласна, і стварылі беларускую нацыянальную ідэю на сумежжы 18 і 19 ст.^[2]

Асноўным прадметам навуковых даследаванняў Анацэвіча, яшчэ з часу навучання ў Кёнігсбергу (1800-я гг.), была гісторыя Літвы, якою ён называў ВКЛ наогул^[3].

Спрабаваў стварыць агульную гісторыю ВКЛ. Распрацаваў і чытаў у Віленскім універсітэце першы спецыяльны універсітэцкі курс, прысвечаны мінуламу беларускага і літоўскага народаў^[4]. Стварыў цэласную арыгінальную навуковую карціну гісторыі ВКЛ ад старажытнасці да канца 16 ст. Некаторыя элементы гэтай канцэпцыі ляжаць у аснове пазнейшых беларускай і літоўскай гістарыяграфій.

Распрацаваў класіфікацыю крыніц па гісторыі ВКЛ ад старажытнасці да 1569, выдзеліўшы наступныя іх групы: міжнародныя трактаты, Метрыка ВКЛ і Кароны, судовыя акты і акты капітул, «Хроніка...» Мацея Стрыйкоўскага, «Гісторыя Літвы» Войцеха Каяловіча, трактат Міхалона Літвіна «Аб норавах татар, ліцвінаў і маскавітаў», Галіцка-Валынскі летапіс, тайны архіў крыжакоў. Важнымі лічыў таксама «нямыя помнікі», да якіх адносіў руіны замкаў, пахаванні, рэшткі адзення і зброі, урочышчы (напрыклад, гара Міндоўга пад Навагрудкам), народныя песні. Даў характарыстыку гэтым групам крыніц. Увёў у навуковае абарачэнне вялікую колькасць фактычнага матэрыялу, які стаў хрэстаматыйным.

Склаў перыядызацыю гісторыі Літвы ад першага ўзгадання гэтай назвы (1009) да 1569, падзяляючы яе на 5 перыядаў:

• 1009—1183: «міфічная гісторыя», якая пачынаецца ад першага летапіснага ўзгадання Літвы.
• 1183—1240: «няпэўная гісторыя»: ад нападаў Літвы на «рускія краіны» — Пскоў і Ноўгарад, да панавання Міндоўга.
• 1240—1386: «больш пэўная гісторыя»: спачатку «вялікія клопаты ад крыжакоў», пазней, ад панавання Гедыміна, нарастанне моцы Літвы. Эпоха доўжыцца да ўвядзення Ягайлам хрысціянства.
• 1386—1447: «вяршыня магутнасці» Літвы пасля пераадолення ёю раздробленасці.
• 1447—1569: «пераход пад уладу Польшчы» і канец, пасля Люблінскага сейма, «асобнай гісторыі Літвы»; «уліццё» гісторыі Літвы ў гісторыю Польшчы.

[правіць] Адукацыя і педагогіка

Скончыў Ваўкавыскае вучылішча (1789—1796), вучыўся ў Гродзенскай акруговай школе (1796—1797)^[5], настаўніцкай семінарыі ў Элку^[6] (1801—1802). Атрымаў узнагароду міністра адукацыі і каралеўскую стыпендыю на двухгадовае навучанне ў Кёнігсбергскім універсітэце. Вучыўся там з 1802^[7], быў высока ацэнены прафесурай, атрымаў падоўжанне каралеўскай стыпендыі яшчэ на два гады, і скончыў універсітэт у 1806. Выкладаў польскую мову, пачаткі рускай мовы, займаў пасаду афіцыйнага перакладчыка прускага караля; працаваў у Кёнігсбергу да 1809. Вучыўся ў Віленскім універсітэце (1810—1811), атрымаў званне магістра філасофіі. Выкладаў на публічных курсах для дзяржаўных служачых усеагульную гісторыю, права і палітэканомію. З 1813 — настаўнік Беластоцкай гімназіі., з 1817 — памочнік дырэктара. З восені 1818 — намеснік прафесара ў Віленскім універсітэце, чытаў курс усеагульнай гісторыі (1818—1821), расійскай статыстыкі і дыпламатыі (з 1821). Абраны экстраадынарным прафесарам (28.6.1827). Пасля выкрыцця арганізацыі «Патрыёты Айчыны» (восень 1827) быў палічаны тым, хто сваім уплывам падштурхнуў моладзь да дысідэнцтва. Арыштаваны ў лютым 1828, у маі 1828 высланы з Вільні ў Малую Бераставіцу. Пераехаў у Пецярбург (1834). Працэс Анацэвіча цягнуўся да 21.2.1836, калі Сенат вызваліў яго ад суда і следства. Працаваў у Археаграфічнай камісіі (з 1834)^[8]

[правіць] Сям'я

Паходзіў з сям'і Сымона Анацэвіча, уніяцкага святара, настаяцеля Малабераставіцкай царквы. Звестак аб маці няма. Браты — Міхаіл, Антон.

---