See also ebooksgratis.com: no banners, no cookies, totally FREE.

CLASSICISTRANIERI HOME PAGE - YOUTUBE CHANNEL
Privacy Policy Cookie Policy Terms and Conditions
Chipranesco - Biquipedia, a enziclopedia libre

Chipranesco

De Biquipedia

O chipranesco ye un charrar local castellán con muito sustrato aragonés que se charra en Chiprana.

Contenius

[editar] Entonazión

A entonación ye como en Castellón de Baldechasa y L'Almolda, y diferén d'a entonación baturra d'a redolada. A chen d'a redolada les se'n arriguen con a historia "Otra Chaqueta" rezentata con presonaches y entonazión de Chiprana. Esta entonazión ye parexita á la d'as Bals d'o norte de Sobrarbe: Bió, Puertolas, Tella, Bielsa, etz...

[editar] Fonetica

  • Esiste bella cosa parexita a os archifonemas que describe Brian Mot en o Chistabín: a o postonica zierra en u, y a a postonica zierra un poquet.
  • Esisten muitos casos de conservación de F- inicial: enfornar, farinetas, fillola, fillesno, esfollinar, fierro, forón, figa, en bels casos se conserba con sentitos que son espezializazións rústicas de o termino cheneral.
  • Se conserba una –b- etimolochica en formas presonals de o verbo “ver”, que no se troba asobén sisquiera en aragonés cheneral: bide, (beyié en aragonés cheneral)
  • Conservación de a –ll- en muitos más casos que en a redolada, y esto lo consideran os de o lugar como propio de o charrar suyo y diferén de o castellán:
    • Fillesno, fillarda, fillola, mallar, sarrallón, maltraballas, berballo, cascallar, colgallo, follarasca, jobenalla, panolla, rebullón, piollo, (apodo).

[editar] Morfolochía

  • Se conserba a particlas pronominoalberbial: en/ne: me'n boi.
  • Esisten formas de participio en –iu, que se beyen en aragonés no zentral: conseguiu, comiu, deribatas de –ido, y que no se consideran as orichinals, (-ito). Tamién esisten participios que se fan sopre o tema de perfecto: trujido, supiu, tubiu.
  • Esisten dos repuis de participio en –ato, lexicalizato:
    • escupiñata, tocata
  • Conservación de imperfectos en –iba:
    • Iba, (eba en aragonés cheneral), teniba, caiba, traiba
  • Se conserba a forma de segunda presona singular de o pasato perfecto, y a begatas a primera: dié, diés, fués, andés, te casés, la cagués, cogié, cozié, siguió.
  • Esisten perfeutos fuertes: díjes, estúbes, yo bíde, tu trújes, tu bínes.
  • Esisten pasatos perfeutos fuertes, como en o Sobrarbe: dié, diés, fués, andés,

[editar] Sintacsis

Se rechista a estructura Le'n, Les ne que en castellán ye "se lo", "se la", etc...

[editar] Lesico

Se conserba muito lesico pre-castellán, igual que en Casp, porque son luen de a muga con Castiella y de Zaragoza, pero se diferenzia de o caspolino porque no s'emplegan tantos catalanismos. Como palabra d'influyenzia Sobrarbesa u Ribagorzana tenemos lera, que en aragonés cheneral y en o lesico de Casp y atros lugars bezins on se charra castellán, ye glera.

[editar] Refrans

Esisten refrans y literatura popular con muito componén aragonés:

  • Si la candelera plora, en invierno flora
  • Te casés, la cagués
  • Marido si vas a por leña
no'n traigas de pino verde
que un día estando colando
me saltó una purna al dengue.


aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu -