Altdorf UR

Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy

Wappe

Basisdate
Kanton:	Uri
Bezirk:	(Im Kanton Uri gits kei Bezirk)
BFS-Nr.:	1201
PLZ:	6460
Koordinate:	46° 52' n. Br. 8° 38' ö. L.
Höchi:	458 m ü. M.
Flächi:	10.23 km²
Iwohner:	8615 (31. Dezember 2005)
Websyte:	www.altdorf.ch
Charte

Technische Yschränkung:
Dr koräkt Titel wär: »Altdorf«

Altdorf (UR) isch ä politischi Gmeind und der Hauptort vom Kanton Uri. D Gmeind het 8'615 Ywohner (2005) und isch drum kei Schtadt. D Flächi vo Altdorf betreid 1023 ha. Ds Altdorf gits ca. 530 Beriib, wo 5300 Arbetsplätz abiäted. Dr greescht Teil vo dä Arbetsplätz (54%) ligged im Diänschtleischtigsbereich.

[ändere] Laag

Dr Ortschärn vo Altdorf ligt auf 458 m ü. M. i dr Riissäbeni, ä chli oberhalb vom Delta wo d Riiss i Ürnersee fliässt.

[ändere] Gschicht und Sehenswürdigkeitä

Erschti Zigniss vonerä Sidlig gits vo ca. 400 v.Chr. Um 700 n.Chr. isch Altdorf vo dä Alemannä besidlet wordä. Um 1799 i der Helvetik isch d Gmeind vo dä Franzosä bsetzt wordä. Zu derä Zit het au einä vo dä dri Dorfbränd stattgfundä. Diä Bränd sind im Wappä dur diä dri rotä Streiffä dargstellt.

Lut em Stuck vom Friedrich Schiller isch Altdorf dr Schauplatz vom Öpfelschuss vom Wilhälm Täll. Nachdem dä sich gweigered het, am Gessler si Huät uf dr Stangä z grüässä, isch är vom Gessler zwungä wordä, än Öpfel vom Chopf vo sim Sohn z schiässä. Das söll uf em Altdorfer Märchtplatz passiärt si, wo drum 1895 am Fuäss vomenä altä Turm ds Tälldänkmal, ä Bronzestatuä vom Zürcher Richard Kissling, wo dr Täll und si Sohn zeigt, errichtet wordä isch. 1899 isch im Ort äs Theater (ds Tällschpilhuus) eröffnet wordä mit em damaligä Zwäck, am Friedrich Schiller sis Schauschpiel Wilhelm Tell ufzfüärä.

1899 isch d Chlausäpassschtrass eröffnet wordä, wo vo Altdorf us dur ds Schächätal und überä Chlausäpass (1948 m) nach Linthal im Kanton Glarus füärt.

Ds Dorfbild vo Altdorf isch dur prächtigi Herrehüüser und vo heiekehrtä Söldnerfüärer errichtetä Palazzi prägt.

2 km vo Altdorf entfärnt isch a dr Chlausäpassschtrass ds Dorf Bürglä, wo dr Täll geboren worden sig. Är sig au det gschtorbä, won är im Fluss Schächä ds Läbä vomenä Chind gretted het.

Am linggä Riisufer, grad gägänüber vo Altodrf, ligt Ättighuusä. Dert findt mä es zerstörts Schloss, wo einisch eim vo dä Gründer vo der Schwizer Eidgenossäschaft ghört het. Hüt isch es d'Heimet vum kantonalä Antiquitätämuseum.

Oberhalb vom Ort staht ds ältischtä Kapuzinerchloschter vo dr Alpänordsiitä us em Jahr 1581. Das Chloschter isch au ds erschtä Kapuzinerchloschter, wo nördlich vo dä Alpä buut wordä isch.

[ändere] Kultur

Am 1. Auguscht findet ds Altdorf jedes Jahr äs richtigs Volksfäscht mit Märcht und jeder Mängi Unterhaltig statt. Altdorf isch der Usträgigsort vom internationalä Musikfestival Alpentöne. Bi dä Yheimischä isch d Fasnacht mit der traditionellä Chatzämüüsig diä beliäbtischti Jahreszyt.