Nhạc hải ngoại

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

Tân nhạc Việt Nam

Nhạc tiền chiến Nhạc đỏ Tình khúc 1954-1975 Nhạc vàng Nhạc trẻ Nhạc hải ngoại
Nhạc sĩ • Ca sĩ • Ca khúc

Nhạc hải ngoại là một khái niệm thường được dùng để chỉ nền âm nhạc do các nghệ sĩ Việt Nam sáng tác, trình bày tại hải ngoại. Những ca khúc này thuộc nhiều dòng nhạc khác nhau như tiền chiến, nhạc vàng, tình khúc 1954-1975, những sáng tác sau 1975 tại hải ngoại và các bài hát nước ngoài được viết lời Việt và cả những sáng tác theo nhạc giao hưởng, nhạc kịch tây phương, nhạc đương đại... do người gốc Việt tại nước ngoài sáng tác.

Năm 1975, sau sự sụp đổ của chính quyền Việt Nam Cộng Hòa, nhiều người Việt rời Việt Nam sống lưu vọng tại các nước trên thế giới, tập trung đông nhất tại Hoa Kỳ. Họ, trong đó có nhiều nhạc sĩ, ca sĩ, đã mang theo những dòng nhạc của miền Nam. Tại hải ngoại, các ca sĩ, nhạc sĩ tiếp tục sáng tác và trình diễn, nhiều trung tâm nhạc được thành lập.

Băng nhạc đầu tiên ra đời tại hải ngoại là cuốn Thanh Thúy 1: Saigon ơi! Vĩnh biệt của ca sĩ Thanh Thúy được phát hành ngày 9 tháng 5 năm 1976 tại Los Angeles, California, Hoa Kỳ. Tiếp đó nhiều trung tâm băng nhạc của người Việt được thành lập và phát triển mạnh mẽ. Trong những năm đầu, các chương trình được phát hành dưới dạng băng nhựa. Sau đó, vào cuối năm 1987, Phạm Duy là người đầu tiên đưa nhạc Việt vào đĩa CD do Duy Cường soạn hòa âm và sản xuất với tựa đề Nhạc tình Phạm Duy. Cho tới những năm gần đây, các trung tâm như Thúy Nga, Asia, Vân Sơn, Tình ... phát hành đều đặn các chương trình dạng DVD.

Nhiều băng nhạc thu âm ở Sài Gòn từ trước 1975 được tái phát hành. Từ năm 1982, hiện tượng phục sinh nhạc tiền chiến được phát triển rộng rãi ở hải ngoại. Các ca sĩ Khánh Ly, Lệ Thu, Thanh Thúy, Elvis Phương... trong những năm 1983 đến 1985 đã thu âm và phát hành trăm băng nhạc tiền chiến và tình khúc 1954-1975. Dòng nhạc vàng cũng được tiếp tục với các ca sĩ Chế Linh, Duy Khánh, Tuấn Vũ, Giao Linh, Thanh Tuyền... Một tầng lớp ca sĩ mới xuất hiện và nhanh chóng nổi tiếng như Ngọc Lan, Don Hồ, Như Quỳnh, Ngọc Hạ...

Tại Việt Nam, từ những năm cuối thập kỷ 1980, tuy nhạc vàng và tình khúc 1954-1975 chưa được phép lưu hành ở Việt Nam, nhưng các băng đĩa nhạc hải ngoại vẫn được bán phổ biến bằng cách chuyền tay.

[sửa] Dòng nhạc hải ngoại

Các nhạc sĩ của Sài Gòn sau 1975 định cư tại nước ngoài vẫn tiếp tục sáng tác và cùng với những nhạc sĩ trẻ hơn đã tạo nên dòng nhạc hải ngoại.

Những nhạc sĩ tên tuổi đầu tiên rời Việt Nam khoảng cuối năm 1975. Trong những năm đầu, một chủ đề sáng tác chính của họ là nỗi nhớ quê hương và Sài Gòn như Nam Lộc với Sài Gòn ơi! Vĩnh biệt, Khi xa Sài Gòn của Lê Uyên Phương, Đêm nhớ về Sài gòn của Trầm Tử Thiêng... Chủ đề thân phận lưu vong cũng được nói đến với Tị nạn ca của Phạm Duy, Người di tản buồn của Nam Lộc, Ai trở về xứ Việt của Võ Tá Hân, Phan Văn Hưng và Tổng Hội Sinh Viên Việt Nam Tại Paris, Một chút quà cho quê hương của Việt Dũng... Một chủ đề phổ biến nữa là "phục quốc kháng chiến" nói lên mong muốn được quay trở lại miền Nam.

Từ khoảng đầu thập kỷ 1980, một số nhạc sĩ sau thời gian cải tạo tại Việt Nam ra định cư ở nước ngoài. Họ viết nhiều ca khúc tả lại thời gian cải tạo ở Việt Nam như Hà Thúc Sinh với tập Tiếng hát tủi nhục (Tủi nhục ca) năm 1982, Châu Đình An với Những lời ca thép năm 1982... Phạm Duy cũng sáng tác 20 bài lấy tựa là Ngục ca phổ từ thơ của Nguyễn Chí Thiện trong tập thơ Tiếng vọng từ đáy vực

Đến giữa thập niên 1980, các nhạc sĩ bắt đầu bỏ chủ đề "phục quốc kháng chiến" quay lại viết các bản tình ca. Ở giai đoạn này, những nhạc sĩ tiêu biểu có thể kể đến Đức Huy, Trịnh Nam Sơn... Ngô Thụy Miên tại hải ngoại cũng có nhiều sáng tác, trong đó nổi tiếng hơn cả là Riêng một góc trời viết năm 1997.

Từ thập niên 1990, cũng có nhiều nghệ sĩ sáng tác nhạc trẻ hoặc nhạc new age, rap, hip hop lời Việt như Phong Lê, Heart2Exist (Lê Huy Phong & Lê Huy Phát). Hoặc các ca sĩ hát nhạc trẻ với tiết điệu nhanh, mới nổi lên như Andy Quách, Nguyển Thắng, Cát Tiên, VPop, Asia4...

Các trung tâm nhạc hải ngoại như Thúy Nga, Asia, Vân Sơn đã giúp bảo tồn và phổ biến nhạc Việt trong 1 thời gian dài tại hải ngoại. Tuy nhiên, những ca khúc được trình diển trong các chương trình của các trung tâm này thường thu hẹp trong phạm vi nhạc phổ thông, nhạc trẻ chiều theo thị hiếu. Các nhạc sĩ độc lập không thuộc các trung tâm trên hoặc thuộc dòng nhạc khác, rất khó và thiếu điều kiện để phổ biến sáng tác của mình trong cộng đồng người Việt hải ngọai.

[sửa] Nhạc nước ngoài lời Việt

Ngày từ trước 1975 tại miền Nam, nhiều nhạc sĩ như Phạm Duy, Nam Lộc đã viết lời việt cho nhiều ca khúc nước ngoài nổi tiếng. Sau 1975 tại hải ngoại, các nhạc sĩ Khúc Lan, Lữ Liên tiếp tục soạn lời Việt cho nhiều ca khúc tiếng Anh, Pháp, Trung Quốc và được trình bày bởi các ca sĩ trẻ như Ngọc Lan, Don Hồ, Linda Trang Đài... Thập niên 80 là phong trào viết lời Việt cho các ca khúc new wave sôi nổi.

[sửa] Nhạc giao hưởng, nhạc kịch tây phương

Những nhạc sĩ được đào tạo từ những nhạc viện nước ngoài như Phan Quang Phục, Nguyễn Thiện Đạo, và Tôn Thất Tiết với những bản nhạc viết cho dàn đại hòa tấu, những vở nhạc kịch opera, từng được trình diễn trên khắp thế giới. Ignace Lai (Lại Vũ Hán Dương) và ca đoàn Nhạc Việt thuộc Trung Tâm Văn Hóa Giáo Dục Hồng Đức tại Gia Nã Đại đã tổ chức thành công 3 nhạc kịch tại Quebec trước đông đảo khán giả và có thể xem là người đầu tiên thử nghiệm nhạc kịch tây phương phối hợp giữa nhạc quan họ, ngũ cung Việt với nhạc Jazz Tây Phương. Nhạc tấu khúc Chinh phụ ngâm (1987) của Cung Tiến, soạn cho 21 nhạc khí, đã được trình diễn lần đầu vào ngày 27 tháng 3, 1988 tại San Jose với dàn nhạc thính phòng San Jose.

[sửa] Nhạc mới, nhạc đương đại

Làng Jazz châu Âu có 2 người gốc Việt nổi tiếng, là Nguyên Lê (ở Pháp) và Niels Lan Doky (ở Đan Mạch). Cuong Vu (thành viên Pat Metheny Group) đoạt giải Grammy 2003...

P.Q. Phan tức Phan Quang Phục, giáo sư về sáng tác đương đại tại trường đại học Indiana University, Hoa Kỳ đã đoạt giải âm nhạc quan trọng The Prize of Rome năm 1988. Anh đã được xem như một trong 6 nhạc sĩ trẻ sáng tác có tài năng nhất Hoa Kỳ về nhạc đương đại.

[sửa] Thể loại và những nghệ sĩ tiêu biểu

Có thể chia nền âm nhạc hải ngoại sau 1975 làm 4 dòng chính: nhạc cổ truyền, nhạc cổ điển & bán cổ điển Tây phương, nhạc cận dại & đương đại và tân nhạc Việt Nam.

Nhạc cổ truyền / Folk : Trần Văn Khê, Trần Quang Hải, Nguyễn Thuyết Phong, Nguyễn Đình Nghĩa, Phương Oanh....
Nhạc cổ điển và bán cổ điển Tây phương / giao hưởng : Nguyễn Thiện Đạo, Tôn Thất Tiết, Cung Tiến, Lê Văn Khoa, ...
Nhạc cận đại tây phương và nhạc đương đại :

Rock : Steel Owl, Adam Hồ ...

Pop : Kristine Sa ...

Rap / Hip hop : Phong Lê, Khanh Nhỏ, Heart2Exist

Jazz : Nguyên Lê, Hương Thanh, Niels Lan Doky, Cuong Vu (thành viên Pat Metheny Group)...

Nhạc kịch (Opera / Musical) : Ignace Lai, Ca đoàn Nhạc Việt.

World music / Nhạc đương đại (contemporary music) : Hoàng Ngọc Tuấn, Phan Quang Phục, Lê Tuấn Hùng....

Tân nhạc / Tình ca : Phạm Duy, Trầm Tử Thiêng, Đức Huy, Trịnh Nam Sơn, Hoàng Thi Thơ, Từ Công Phụng, Ngô Thụy Miên... đây có thể xem là dòng nhạc chủ đạo của nhạc hải ngoại và bao gồm nhiều loại: nhạc tiền chiến, tình ca, nhạc vàng, hưng ca, du ca, ngục ca, nhạc trẻ... với nhiều nhạc sĩ và ca sĩ tên tuổi.