Frizler
Vikipedi, özgür ansiklopedi
| Frizler | |
|---|---|
 Frizlerin haritada dağılımı |
|
| Toplam nüfus | 1,500,000 |
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | Frizye (Hollanda ve Almanya içindeki Friz toprakları) |
| Dil | Frizce, Felemenkçe, Almanca |
| Din | Protestan |
| İlgili etnik gruplar | Hollandalılar, Almanlar, Flamanlar, Afrikaner |
Frizler Cermen kökenli halk. Hollanda, Almanya ve Danimarka sınırları içinde, Kuzey Denizi kıyısında yaşamaktadırlar. Almanya ve Hollanda yönetimleri tarafından kendilerine azınlık statüsü tanınmıştır.
Konu başlıkları |
[değiştir] Tarihçe
Göçebe Frizler tarih öncesinde, bilinmeyen bir zamanda Kuzey Buz Denizi'nin Ren Irmağının ağzıyla (Lahey'in kuzeyinde Katwijk'te) Ems Irmağının ağzı arasındaki kıyı bölgesine göç ederek burada yerleşik Keltleri bölgeden sürdüler.
İS 1. ve 5. yüzyıllar arasında bir ölçüde Romalılara bağımlı yaşadılar. Frizye 5. yüzyılda, İngiltere'ye gitmekte olan Angıllar ve Saksonların saldırısına uğradı, ardından Şarlman komutasındaki Frankların egemenliğine girdi. Frizlerin Hıristiyanlığı kabul etmeleri de bu döneme rastlar. Daha sonraki yüzyıllarda Frizye toprakları bölündü. 16. yüzyılda batı Frizler sonraları Felemenk Birliği'ni oluşturacak halklara katıldılar. Frizler Reform hareketi sırasında Protestanlığı seçtiler.
[değiştir] Ekonomi
Modern çağlarda hayvancılıklarıyla ünlü Frizlerin İÖ 1. yüzyıl gibi erken bir tarihte bile önemli miktarda hayvan yetiştirdikleri bilinnmektedir. Tarımla da uğraşan Frizler, aynı zamanda denizci ve tüccar bir halktı. Ortaçağda kuzeybatı Avrupa'nın en büyük dokuma sanayisine sahiptiler.
[değiştir] Dil ve kültür
Bir süre için önemini yitirmiş görünen Friz dili son yıllarda yeniden canlanmıştır. Bugün Hollanda'nın resmî dillerinden biri olarak kabul edilen Friz dili Friesland bölgesindeki tüm ilkokullarda okutulmaktadır.
Frizler Almanya ve Hollanda'da milli azınlık statüsü görmektedir. Azınlığa ait olma kişilerin beyanıyla gerçekleştiğinden Frizlerin kesin sayısı bilinmemektedir.
Azınlık tanımı yapılırken dilin önemli bir unsur olarak dikkate alındığından yola çıkılacak olursa Hollanda'nın Friesland vilayetinde Frizce konuşan 400 bin kişi gündeme gelmektedir.
Almanya'nın Nordfriesland ilinde ise Frizce'nin kuzey lehçesiyle konuşabilen kişi sayısı tahmini 10 bin kadardır. Bunlar özellikle Sylt, Amrum ve Föhr adalarıyla, başta Risum-Lindholm bölgesi olmak üzere, Danimarka-Almanya sınırında yoğunlaşmışlardır.
Frizye'nın doğusunda ise Friz dilini konuşan neredeyse hiç kalmamıştır. Saterland'da "Sater-Frizcesi" konuşan yaklaşık 2 bin kişi yaşamaktadır.
Frizler, günlük hayatta dillerine yakın akraba oldukları Hollanda, Almanca ve Dancaya da başvurmaktadırlar.
Almanya'nın Ostfriesland bölgesinde Friz dili kaybolurken "Friz kimliği" yaşatılmıştır. Frizce, "Aşağı Almanca"nın bir ağzı olan "Platt"ı etkilemiş, bu etkiden "Doğu Friz Plattı" adı verilen aksan ortaya çıkmıştır. Friz dilinin kaybolmasıyla oluşan boşluğu "Doğu Friz Plattı" doldurmuştur.
17. ve 18. yüzyıllarda birçok Frizin denizci olarak çalışmak üzere yerleştiği Flensburg, günümüzde Frizlere dair hemen hiçbir iz kalmamıştır.
[değiştir] Siyasi hayat
Frizler, Danimarkalı, Sorb, Roma ve Sinti gruplarıyla birlikte Almanya'da resmi azınlık statüsü taşımaktadırlar. Danimarkalı azınlığı temsil eden Güney Schleswig Seçmen Birliği (SSW) Nordfriesland'da Milliyetçi Friz hareketi ile yakın işbirliği içinde çalışmaktadır. SSW, Frizler için de devreye girmektedir. Hollanda'da Friz Nasyonal Partisi faaliyet göstermektedir. Frizye'nin doğusunda ise bölgesel ve yerel örgütlenmeler ile "Die Friesen" isimli siyasi parti kurulmuştur.
Batı, Doğu ve Kuzey Frizleri ayrıca Friz Konseyi adı verilen bir oluşuma sahiptir.
