పంజాబ్

వికీపీడియా నుండి

పంజాబ్

రాజధాని - Coordinates	చండీగఢ్ - 30.73° ఉ 76.78° తూ
పెద్ద నగరము	లూధియానా
జనాభా (2000) - జనసాంద్రత	24,289,296 (15వ స్థానం) - 482/చ.కి.మీ
విస్తీర్ణము - జిల్లాలు	50,362 చ.కి.మీ (19వ స్థానం) - 19
సమయ ప్రాంతం	IST (UTC +5:30)
అవతరణ - గవర్నరు - ముఖ్యమంత్రి - చట్టసభలు (సీట్లు)	1956-11-01 - ఎస్.ఎఫ్.రోడ్రిగ్స్ - అమరిందర్ సింగ్ - ఒకే సభ (117)
అధికార బాష (లు)	పంజాబీ
పొడిపదం (ISO)	IN-PB
బొమ్మ:Punjabseal.png పంజాబ్ రాజముద్ర

పంజాబ్ (ਪੰਜਾਬ, पंजाब) (Punjab) భారతదేశంలో వాయువ్యభాగాన ఉన్న ఒక రాష్ట్రం. దీనికి ఉత్తరాన జమ్ము-కాష్మీరు, ఈశాన్యాన హిమాచల్ ప్రదేశ్, దక్షిణాన హర్యానా, నైఋతిలో రాజస్థాన్ రాష్ట్రాలున్నాయి. పశ్చిమాన పాకిస్తాన్ దేశపు పంజాబు రాష్ట్రము ఉంది.

'పంజ్' - అంటే ఐదు, 'ఆబ్' - అంటే నీరు. ఈ రెండు పదాలనుండి 'పంజాబు' పదం వచ్చింది. జీలం, చీనాబ్, రావి, బియాస్, సట్లెజ్ - అనే 5 నదులు పంజాబులో ప్రవహిస్తూ దానిని సశ్యశ్యామలం చేస్తున్నాయి. సారవంతమైన నేల, పుష్కలమైన నీరు, కష్టించే జనులు - వీరంతా కలిసి పంజాబును దేశపు వ్యవసాయంలో అగ్రభాగాన నిలుపుతున్నారు. పారిశ్రామికంగా కూడా పంజాబు మంచి ప్రగతి సాధిస్తున్నది.

[మార్చు] ప్రాచీన చరిత్ర

భారత ఉపఖండంలో వికసించినట్లు కనుగొన్న ప్రధమ నాగరికత సింధునదీ నాగరికత ఈ ప్రాంతంలోనే ఉన్నది.

భారతదేశంపై దండెత్తిన పాశ్చాత్యులకు (గ్రీకులు, అరబ్బులు, టర్క్‌లు, ఇరానియనులు, ముఘలులు, ఆఫ్ఘనులు) పంజాబు మొదటి యుద్ధభూమి. కనుక ఆత్మ రక్షణ, పోరాట పటిమ పంజాబీయుల చరిత్రలో అత్యంత ముఖ్యభాగాలైపోయాయి. పోరస్ (పురుషోత్తముడు) అనే రాజుతో యద్ధాన్ని చేస్తున్న గ్రీకు వీరుడు అలెగ్జాండర్ తన తల్లికి వ్రాసిన లేఖలో ఇలా ఉన్నది - నేను సింహాలలాంటి ధైర్యవంతులైన వీరులతో యద్ధం చేస్తున్నాను. నా సైనికులకు ప్రతి అడుగూ ఉక్కులా అడ్డు తగులుతున్నది. నువ్వు ఒకే అలెగ్జాండరుకు జన్మనిచ్చావు. కాని ఇక్కడ ప్రతిఒకడినీ ఒక అలెగ్జాండరు అనవచ్చును^[1]

[మార్చు] విభజన తర్వాత చరిత్ర

1947కు ముందు ఒకటిగా ఉండే పంజాబు స్వాతంత్ర్యసందర్భంగా విభజనకు గురైంది. మహమ్మదీయులు ఎక్కువగా ఉన్న (పశ్చిమ) పంజాబు పాకిస్తాను దేశంలో భాగమైంది. సిక్కు, హిందూ మతస్తులు అధికంగా ఉన్న(తూర్పు) పంజాబు భారతదేశంలో ఉన్నది.

రాష్ట్ర విభజన పంజాబీయుల జీవితాలలో ఒక చేదు అనుభవంగా మిగిలిపోయింది. మత విద్వేషాలవల్ల ఎంతో మంది ప్రాణాలు కోల్పోయారు. లక్షలాది జనులు కట్టుబట్టలతో ఒక ప్రాంతంనుండి మరొక ప్రాంతానికి వలస పోయారు. ^[2]

పాటియాలా, మరి కొన్ని చిన్న రాజసంస్థానాలుకూడా భారతదేశంలో భాగమైనాయి. 1950లో భారతదేశంలో రెండు పంజాబు రాష్ట్రాలు ఏర్పరచారు - బ్రిటిష్‌పాలనలో ఉన్న పంజాబును "పంజాబు" రాష్ట్రమనీ, అక్కడి రాజసంస్థానాలనన్నిటినీ కలిపి "పాటియాలా, తూర్పు పంజాబు సంయుక్త రాష్ట్రము" (Patiala and East Punjab States Union-PEPSU) అనీ అన్నారు. 1956లో PEPSU కూడా పంజాబు రాష్ట్రంలో విలీనం చేశారు. హిమాలయ ప్రాంతంలో ఉన్న ఉత్తరాది జిల్లాలను మాత్రం హిమాచల్ ప్రదేశ్ రాష్ట్రంలో విలీనం చేశారు.

ఆంతకుపూర్వపు పంజాబు ప్రావిన్సు రాజధాని లాహోరు పాకిస్తాన్‌కు చెందిన పంజాబులో ఉన్నందున భారత పంజాబుకు కొత్త రాజధాని అవసరమయ్యింది. అప్పుడు చండీగఢ్ నగరాన్ని క్రొత్త రాజధానిగా నిర్మించారు. 1966 నవంబరు 1న పంజాబులో హిందువులు ఎక్కువగా ఉన్న ఆగ్నేయప్రాంతాన్ని వేరుచేసి హర్యానా రాష్ట్రంగా ఏర్పరచారు. రెండు రాష్ట్రాలకూ మధ్యనున్న చండీగఢ్‌ను కేంద్రపాలిత ప్రాంతంగా నిర్ణయించారు. పంజాబుకూ, హర్యానాకూ కూడా రాజధాని చండీగఢ్‌ రాజధానిగా కొనసాగుతున్నది.

[మార్చు] భాష

సరిహద్దుకు అటూ, ఇటూ మాట్లాడేది ' పంజాబీ' భాష అయినా లిపులు మాత్రం వేరు. భారతదేశంలో పంజాబీ భాషను 'గురుముఖి' లిపిలో వ్రాస్తారు. పాకిస్తానులో పంజాబీ భాషను 'షాహ్‌ముఖి' లిపి (అరబిక్ లిపినుండి రూపాంతరం చెందినది)లో వ్రాస్తారు.

[మార్చు] సంస్కృతి

పంజాబు సంస్కృతి ఎంతో సుసంపన్నమైనది. పంజాబీయులు తమ సాంఘిక బాధ్యతలకు మంచి విలువలనిస్తారు.

[మార్చు] మతం

భారతదేశంలో హిందువులు మెజారిటీగా లేనటువంటి ఆరు రాష్ట్రాలలో పంజాబు ఒకటి. పంజాబులో దాదాపు 60% ప్రజలు సిక్ఖు మతస్తులు.^[3] అమృత్‌సర్‌లో స్వర్ణదేవాలయం అని ప్రసిద్ధమైన హర్‌మందిర్ సాహిబ్ సిక్ఖు మతస్తుల పరమ పవిత్ర స్థలము.

సిక్ఖుల తరువాత హిందువులు ఎక్కువ సంఖ్యలో ఉన్నారు. అమమృత్‌సర్‌లో జైన మతస్తులకు కూడా ఒక పవిత్రస్థలము.

[మార్చు] జిల్లాలు

రాష్ట్రము.	కోడ్	‌జిల్లా	ముఖ్య పట్టణము	జనాభా (2001)	విస్తీర్ణము (కి.మీ.²)	జన సాంద్రత (/కి.మీ.²)
PB	AM	అమృత్‌సర్	అమృత్‌సర్	3074207	5075	606
PB	BA	భతిండా	భతిండా	1181236	3377	350
PB	FI	ఫిరోజ్‌పూర్	ఫిరోజ్‌పూర్	1744753	5865	297
PB	FR	ఫరీద్‌కోట్	ఫరీద్‌కోట్	552466	1472	375
PB	FT	ఫతేహ్‌గర్ సాహిబ్	ఫతేహ్‌గర్ సాహిబ్	539751	1180	457
PB	GU	గుర్‌దాస్‌పూర్	గుర్‌దాస్‌పూర్	2096889	3570	587
PB	HO	హోషియార్‌పూర్	హోషియార్‌పూర్	1478045	3310	447
PB	JA	జలంధర్	జలంధర్	1953508	2658	735
PB	KA	కపూర్తలా	కపూర్తలా	752287	1646	457
PB	LU	లుధియానా	లుధియానా	3030352	3744	809
PB	MA	మాన్సా	మాన్సా	688630	2174	317
PB	MO	మోగ	మోగ	886313	1672	530
PB	MU	ముక్త్‌సర్	ముక్త్‌సర్	776702	2596	299
PB	NS	నవాన్ షెహర్	నవాన్ షెహర్	586637	1258	466
PB	PA	పటియాలా	పటియాలా	1839056	3627	507
PB	RU	రూప్‌నగర్	రూప్‌నగర్	1110000	2117	524
PB	SA	సంగ్‌రూర్	సంగ్‌రూర్	1998464	5021	398

[మార్చు] ఆర్ధిక వ్యవస్థ

[మార్చు] స్థూల ఆర్ధిక స్థితి

పంజాబు స్థూల ఆర్ధిక ఉత్పత్తి (మిలియన్ రూపాయలలో, మార్కెట్ ధరల ఆధారంగా) క్రింద ఇవ్వబడింది.భారత ప్రభుత్వ గణాంక విభాగం అంచనా .

సంవత్సరం	రాష్ట్రం స్థూల ఆర్ధిక ఉత్పత్తి
1980	50,250
1985	95,060
1990	188,830
1995	386,150
2000	660,100

ప్రస్తుత మార్కెట్ ధరల ప్రకారం 2004లో పంజాబు స్థూల ఉత్పత్తి 27 బిలియన్ డాలర్లు అని అంచనా.

[మార్చు] మౌలిక సదుపాయాలు

వ్యవసాయ రంగంలోనూ, పారిశ్రామిక రంగంలోనూ పంజాబు ప్రశంసనీయమైన పురోగతి సాధించింది. మంచి మౌలిక సదుపాయాలు (ముఖ్యంగా రోడ్లు, కకాలువలు, విద్యుత్తు) పంజాబును వ్యవసాయానికి, పరిశ్రమలకు అనువైన రాష్ట్రంగా మలచాయి.

పంజాబు రాష్ట్రంలో మౌలిక సదుపాయాలు - రోడ్డు, రైలు, విమాన రవాణా వ్యవస్థ - దేశంలో అత్యుత్తమమైనదని "భారత జాతీయ ప్రాయోగిక ఆర్ధిక పరిశోధనా సంస్థ" (Indian National Council of Applied Economic Research -NCAER) నివేదికలో పేర్కొనబడింది. ఈ సూచిక ప్రకారం భారతదేశపు సగటు 100 పాయింట్లు కాగా పంజాబుకు ఈ విషయంలో 210 పాయింట్లు లభించాయి.

అలాగే పంజాబులో సగటు విద్యుత్తు వినియోగం దేశపు సగటుకంటే రెండున్నర రెట్లు ఎక్కువ. 1974 నాటికే పంజాబులో అన్ని గ్రామాలకు విద్యుత్ సౌకర్యం కలుగజేయబడింది.

మొత్తం రోడ్లు: 47,605 కి.మీ. - జాతీయ రహదారులు రాష్ట్రంలో దాదాపు అన్ని నగరాలకు, ప్రాంతాలకు విస్తరించి ఉన్నాయి. 97% గ్రామాలకు పక్కా రోడ్లున్నాయి.
- జాతీయ రహదారులు: 1000 కి.మీ.
- రాష్ట్రం హైవేలు: 2166 కి.మీ.
- జిల్లా స్థాయి రోడ్లు: ముఖ్యమైనవి 1799 కి.మీ. + ఇతరం 3340 కి.మీ.
- లింకు రోడ్లు: 31,657 కి.మీ.

[మార్చు] వ్యవసాయం

పంజాబు నేల సారవంతమైనది. దానికి తోడు మంచి నీటి వనరులు, ప్రాజెక్టులు, అభివృద్ధిశీలురైన రైతులు పంజాబును వ్యవసాయంలో అగ్రగామిగా చేశారు. గోధుమ ప్రధానమైన పంట. ఇంకా ప్రత్తి, చెఱకు, వరి, జొన్న, ఆవ, బార్లీ వంటి పంటలు, రకరకాల పండ్లు పంజాబులో ముఖ్యమైన వ్యవసాయ ఉత్పత్తులు.

పంజాబును "భారతదేశానికి ధాన్యాగారం" అంటారు. భారతదేశంమొత్తం గోధుమ ఉత్పత్తిలో 60%, వరి ఉత్పత్తిలో 40% పంజాబునుండే వస్తున్నాయి. ప్రపంచం మొత్తం ఉత్పత్తిలో చూసినట్లయితే 2% గోధుమ, 1% వరి, 2% ప్రత్తి పంజాబులో పండుతున్నాయి.

[మార్చు] పరిశ్రమలు

పంజాబులోని కొన్ని ముఖ్యమైన పారిశ్రామికోత్పత్తులు - విజ్ఞానశాస్త్రీయ పరికరాలు, విద్యుత్‌పరికరాలు, యంత్రభాగాలు, వస్త్రాలు, కుట్టు మిషనులు, క్రీడావస్తువులు, ఎరువులు, సైకిళ్ళు, మోటారు సైకిళ్ళు, ఉన్ని దుస్తులు, చక్కెర, నూనెలు.

[మార్చు] పర్యాటక రంగం

పంజాబులో యాత్రికులను ఆకర్షించే అనేక స్థలాలున్నాయి. - చారిత్రిక స్థలాళు, ప్రకృతి అందాలు, మందిరాలు, నాగరికతానిలయాలు, గ్రామీణ సౌందర్యం, జానపద కళారూపాలు - వీటివలన పర్యాటక రంగం మంచి అభివృద్ధిని సాధిస్తున్నది. కొన్ని పర్యాటక స్థలాలు:

అమృత్‌సర్
వాగా సరిహద్దు
భక్రా-నంగల్
లూధియానా
జలంధర్
పాటియాలా

[మార్చు] విద్య

పంజాబులో ఉన్నతవిద్యనందించే సంస్థలు క్రింద ఇవ్వబడ్డాయి. 1960-70 దశకంలో దేశంలో హరితవిప్లవం విజయవంతం కావడానికి పంజాబు వ్యవసాయ విశ్వవిద్యాలయం ముఖ్యమైన పాత్ర వహించింది.

గురునానక్‌దేవ్ విశ్వవిద్యాలయం, అమృత్‌సర్.
పంజాబీ విశ్వవిద్యాలయం, పాటియాలా.
పంజాబ్ విశ్వవిద్యాలయం, చండీగఢ్.
పంజాబ్ వ్యవసాయ విశ్వవిద్యాలయం, లూధియానా.
పంజాబ్ సాంకేతిక విశ్వవిద్యాలయం, జలంధర్.
పంజాబ్ వైద్య విశ్వవిద్యాలయం, ఫరీద్‌కోట్.
పంజాబ్ పశువైద్య విశ్వవిద్యాలయం, తల్వాండీ సాబో^[4].
గురు అంగద్‌దేవ్ పశువైద్య, విజ్ఞాన విశ్వవిద్యాలయం^[5].
నేషనల్ ఇనస్టిట్యూట్ ఆఫ్ టెక్నాలజీ, జలంధర్.
థాపర్ ఇనస్టిట్యూట్ ఆఫ్ ఇంజినీరింగ్ మరియు టెక్నాలజీ, పాటియాలా.

[మార్చు] ఇతరాలు

1980 దశకంలో ఖలిస్తాన్ అనే ప్రత్యేక సిక్ఖుదేశం కావాలని తీవ్రవాద ఉద్యమం నడచింది. ఈ సమయంలో పంజాబు జీవితం, ఆర్ధిక వ్యవస్థ బాగా అస్తవ్యస్తమైనాయి. క్రమంగా పంజాబు పోలీసులు, భారత మిలిటరీ కలిసి తీవ్రవాద ఉద్యమాన్ని అణచివేశారు. స్వర్ణదేవాలయంలో మకాం వేసిన తీవ్రవాదులను అధిగమించడానికి మిలిటరీ ఆలయంలోకి ప్రవేశం చేయాల్సి వచ్చింది. ఈ చర్య సిక్ఖుమతస్తులకు తీవ్రమైన మనస్తాపం కలిగించింది.

[మార్చు] ఇవి కూడా చూడండి

పంజాబ్ ముఖ్యమంత్రులు

[మార్చు] మూలాలు

↑ The evolution of Heroic Tradition in Ancient Panjab, 1971, Dr Buddha Parkash. History of Porus, Patiala, Dr Buddha Parkash. History of the Panjab, Patiala, 1976, Dr Fauja Singh, Dr L. M. Joshi (Ed). Panjab Past and Present, pp. 9-10; History of Porus, pp. 12, 38, Dr. Buddha Parkash; Histoire du Bouddhisme Indien, p 110, E. Lamotte; Political History of Ancient India; 1996, p 133, 216-17, Dr H. C. Raychaudhury, Dr B. N. Mukerjee; Hindu Polity, 1978, pp 121, 140, Dr K. P. Jayswal.
↑ Punjab - State. 4to40.com. తీసుకొన్న తేదీ: 2006-10-14.
↑ India census data
↑ Higher Education. తీసుకొన్న తేదీ: 2006-09-16.
↑ Finally, Punjab gets its first veterinary university. Official web site of Punjab, India. తీసుకొన్న తేదీ: 2006-09-20.