Tawantinsuyu

Wikipediamanta

Tawantinsuyu
Inka qhapaq suyu

1197 - 1572

Unancha

Llaqta qayanqillqa: Ama llulla, ama suwa, ama qilla

Uma llaqta
• Runakuna
• Tinkurachina siwikuna

Qusqu
12 000 000
13°30′ S 71°58′ O

Aswan hatun llaqta

Qusqu

Tukri simi
• Huk simikuna

Qhichwa simi
Pukina (wañusqa), Aymara, hukkunapas

Kamachiy

Apsulutu qhapaq suyu

Sapa Inka

Manku Qhapaqmanta
Tupaq Amarukama

Wiñay kawsay
• Kamasqa
• Puchukasqa

1197 (Manku Qhapaq)
1572 (Kastilla Atiy)

H. k. k'anchar
• Tukuy
• % yaku
Saywakuna
Chalakuna

~2.000.000 km²
~0,4%
~12.000 km
~6.000 km

Runakuna
• Tukuy
• T'iqisqa kay

15.000.000-chá
~7.5 hab./km²

Distritos

n/d

Chinchaysuyu	Antisuyu

Kuntisuyu	Qullasuyu

Tiqsi muyupi Tawantinsuyu saywitu.

Tawantinsuyup wiphalan.

Tawantinsuyu nisqaqa Inkakunap mama llaqtankus karqan. Qusqu llaqtas uma llaqtan kaptin, unanchankutaq wiphalas karqan.

[allichay] Wiñay kawsasqan

Manqu Qhapaq chunka iskayniyuq ñiqin pachakwatapi Qusqu llaqtatas kamaptin, Inkakunap qhapaq suyus qallarirqan. Aswansi wiñarqan, achka Abya-yalapi llaqtakunatas atipaspa.

1438 watapis Pachakutiq Inka Yupanki inka qhapaqqa Chankakunata Yawarpampapi atispa, pachakutiy hinapi inkakunap musuq hatun Tawantinsuyuta kamarqan. 1460 watapi chay Pachakutiqqa Wankakunatas atirqan, 1470 watapitaq Chimukunatas.

Mama llaqtaqa manas sunitachu kawsarqan: 1533 watapi, Ispañamanta hamuq Francisco Pizarros awqaqninkunawan Kastilla Atiy nisqapi Sapa inka Atawallpataqa Kashamarkapi puchu wañuchirqan; chaysi Kastilla Kamachina pacha qallarirqan.

Kamayuqkunapa siminku Qhichwa simis karqan. 700 huch'uy simis karqanku. Runa apukunatas muchananku Inkapa kamayuqkuna munarqanku. Uma apunku Intis karqan. Inka qhapaqkuna intip churinsi karqan.

Tawantinsuyu mama llaqtaqa tawantin suyunkayuqsi karqan: Chinchaysuyu, Antisuyu, Kuntisuyu, Qullasuyu. Suyukunapa kuchukuna uma llaqtapi, Qusqupi, tarikurqanku. Tawa suyumanta Tawantinsuyu suti hamun.