Zarszyn

Z Wikipedii

Współrzędne: 49°35' N 22°01' E49.5833333 22.0166667 (Zarszyn)

Zarszyn

Herb Zarszyna

49° 35' N
22° 01' E

Strefa numeracyjna
(do 2005)

Kod pocztowy

38-530

Tablice rejestracyjne

RSA

Położenie na mapie Polski

Zarszyn

parafia zarszyńska

Zarszyn – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie sanockim, w gminie Zarszyn; jest siedzibą gminy Zarszyn. Od października 1939 do roku sierpnia 1944 wieś była siedzibą urzędu gminy w powiecie sanockim.

Od 1340 do 1772 miejscowość leżała w województwie ruskim w ziemi sanockiej. Od 1772 do 1852 wieś należała do cyrkułu leskiego a następnie sanockiego. Od 1867 powiat sanocki, gmina Sanok w Galicji. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.

[edytuj] Historia

Osadnictwo na tym terenie pochodzi z młodszej epoki kamienia (5000 - 1700 lat p.n.e.). świadczą o tym, m.in.: kamienne narzędzia odkryte w Odrzechowej i Pielni. a o epoce brązu świadczy, znaleziony w Zarszynie, skarb brązowy: naszyjniki, naramienniki, szpile, paciorki.

W 1395 roku, Władysław Jagiełło nadał osadę wraz z Posadą Zarszyńską i Długiem Jachnikowi zwanego Dzieweczka ze Swoszowa. Prawa miejskie otrzymał Zarszyn w 1395 r.

W XIV w. pod niemiecką nazwą Sehrschoen ^[1].

W roku 1429 właścicielem Zarszyna i Długiego był Krzczon - Krystyn z Kozichgłów, (zm. w 1437 r.) kasztelan i starosta sądecki. W roku 1439 nabył te miejscowości Piotr Smolnicki-ze Smolic, herbu Szreniawa - kasztelan (1438-1442) i starosta sanocki.

W roku 1441 Piotr ze Smolic powiększył uposażenie parafii. Potem Zarszyn był własnością Stanisława Zarszyńskiego. W dokumentach króla Zygmunta Starego z 11 sierpnia 1530 r. o rozgraniczeniu dóbr, występuje chorąży Feliks z Zarszyna.

W II połowie XVI wieku kościół katolicki został zamieniony na zbór kalwiński. W 1624 r. kościół oraz miasto zostało spalone przez Tatarów. W roku 1644 wyrokiem sądu królewskiego odebrano protestantom kościół oraz jego grunty będące uposażeniem. Od 1659r. kościół był własnością Kolegium Jezuickiego w Krośnie. Dopiero biskup Wacław Hieronim Sierakowski nadał jezuitom zarząd całej parafii. W XVII w. istniał tu jeszcze obronny zamek i główna droga z Krosna przez Sanok do Lwowa. Lustracja z 1565 r. wymienia „stawek we wsi Besko przy gościńcu, którem od Beska wsi ku Zarszynu jeżdżą i wspomina również o wybieraniu myta w tej wsi.

W dniach 6 i 7 lipca 1768 roku ruszyli mieszkańcy Zarszyna na pola do pobliskiej Sieniawy na generalny zjazd szlachty sanockiej i dukielskiej, który skupił około 6000 ludzi. Ogłoszono akt konfederacji ziemi sanockiej, a na marszałka wybrano Jakuba Ignacego Bronickiego, dziedzica Nowotańca. Spod Sieniawy ruszył nowo wybrany marszałek wraz z Konfederatami przez Krosno do Krakowa.

Po kasacie Jezuitów (1773), zaborczy rząd austriacki sprzedał Długie i Zarszyn hrabiemu Wilhelmowi Siemieńskiemu herbu Dąbrowa,(1732-1802} właścicielowi Biecza, Ropy i Magierowa i wielu innych miejscowości.

Utworzona wówczas nowa parafia katolicka w Zarszynie podlegała aż do roku 1947 pod dekanat sanocki, diecezji przemyskiej. Do parafii należały wsie Długie, Nowosielce (- Gniewosz) oraz Posada Zarszyńska.

W latach 1810 - 1845 roku miejscowość była w posiadaniu Kazimierza Ostaszewskiego, syna Michała Ostaszewskiego. W maju 1831 r. w majątku Kazimierza Ostaszewskiego w Zarszynie zatrzymał się korpus gen. Józefa Dwernickiego, blisko spokrewnionego z Ostaszewskimi (matka gen. gen. Dwernickiego, Helena z Załęskich Dwernicka, i teść Kazimierza Ostaszewskiego, Józef Załęski, byli rodzeństwem). Kazimierz Ostaszewski zmarł 3 września 1845 r. w Posadzie Zarszyńskiej i pochowany został w Zarszynie. Potem Zarszyn był własnością Adeli z Czermińskich (córki Franciszka Ksawerego Czermińskiego i Franciszki z Ostaszewskich, a wnuczki Kazimierza Ostaszewskiego), zamężnej za Janem Wiktorem. W roku 1880 miasteczko liczyło 193 domy i 959 mieszkańców (w tym m.in. 825 Polaków i 128 Żydów). Dzieliło się na Zarszyn miasteczko oraz Zarszyn przedmieścia. Własność większościowa należała do Kazimierza Wiktora herbu Brochwicz. Dwór ziemiański znajdował się na wyspie, który okalał staw dworski. Pod koniec XIX wieku w mieści był już dworzec kolejowy, browar, poczta-telegraf oraz szkoła. Nowy murowany kościół wzniesiony został w roku 1882.

Podczas I wojny światowej w 1915 r. Zarszyn został znacznie zniszczony i utracił prawa miejskie w 1919 r.

W roku 1929 miejscowość liczyła 975 mieszkańców, prowadziła tędy linia kolejowa w kierunku Sanoka , Chyrowa i Jasła. Znacząca większość dóbr ziemskich na terenie Zarszyna należało wówczas do Jana Wiktora. Z większych zakładów funkcjonował browar oraz gorzelnia. W 1944 r. Zarszyn uległ prawie całkowitemu zniszczeniu wielu mieszkańców zginęło.Od kwietnia do czerwca 193 r. policja niemiecka i SS rozstrzelała; 2 Polaków i 13 Żydów. Obok dworca wybudowano im pomnik. Znajdowała się tu Placówka AK nr II .(Dowódca: III 1940 – I 1941 Franciszek Gorynia, I 1941 – V 1944 Mieczysław Granatowski „Gram”, V 1944 Franciszek Singler „Odwet”). 15 września 1944 r. Zarszyn zajęli sowieci.

[edytuj] Bibliografia

Jan Ciupka: W gminie Zarszyn i okolicy,Przewodnik po gminie Zarszyn i jej okolicach.Wydawnictwo:Roksana,s. 208,

ISBN: 838812658X

Przewodnik po miejscach męczeństwa i walki ( Województwo Rzeszowskie), Warszawa 1964r. s. 154

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom XIV, s.423

[edytuj] Religia

Obecny kościół parafialny pw. św. Marcina i Matki Boskiej Szkaplerznej należy do dekanatu jaćmierskiego, diecezji przemyskiej. Kościół w stylu gotyckim został wybudowany w 1872 roku.