Władysław Umiński
Z Wikipedii
Władysław Umiński (urodzony 10 listopada 1865 - zmarł 31 grudnia 1954), polski pisarz tworzący fantastykę naukową (nazywany często polskim Juliuszem Vernem), autor wielu książek dla dzieci i młodzieży, publicysta i popularyzator nauki. Obok Antoniego Langego i Jerzego Żuławskiego prekursor fantastyki naukowej w literaturze polskiej.
Spis treści |
[edytuj] Życie
Urodził się w małym miasteczku Przedecz na Pojezierzu Kujawsko-Pomorskim w ubogiej rodzinie mieszczańskiej. Ojciec, Julian Umiński, pochodzący ze zubożałej rodziny szlacheckiej, był malarzem ; matka - Tekla z Bogdańskich - pracowała jako nauczycielka. Władysław uczył się w gimnazjum filologicznym i szkole realnej ; ukończył studia przyrodnicze na uniwersytecie w Petersburgu. Był niespełnionym konstruktorem maszyn. Swoje pierwsze konstrukcje zaprojektował w wieku 12 lat, jednak z powodu trudnej sytuacji finansowej, w którą popadli jego rodzice, marzenia spełzły na niczym. Przeprowadzał doświadczenia w laboratorium Muzeum Przemysłu i Rolnictwa (gdzie zetknął się z Marią Skłodowską-Curie), budował w latach osiemdziesiątych XIX w. modele machin latających. Przez całe życie borykał się z kłopotami finansowymi ; oprócz właściwej pracy pisarskiej zajmował się m. in. katalogowaniem książek w bibliotece Politechniki Warszawskiej, prowadzeniem przedstawicielstwa studzien artezyjskich, pracą jako referent w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Urzędzie Filmowym. W 1889 roku założył Aeroklub w Warszawie. Sam wprowadził polską nazwę aeroplanu: samolot. Zajmował się popularyzacją nauki i techniki ; pierwszą jego książką popularnonaukową była Żegluga powietrzna (1894), a w późniejszych latach opublikował ponad czterdzieści broszur i odczytów z dziedziny nauki, techniki i przemysłu. Współpracował z wieloma czasopismami - przed pierwszą wojną światową jego proza i artykuły ukazywały się w takich pismach, jak "Wieczory Rodzinne", "Tygodnik Mód i Powieści", "Kurier Codzienny", "Kurier Warszawski", "Prawda", "Czytelnia dla Wszystkich", "Miesiąc Ilustrowany". W dwudziestoleciu międzywojennym jego aktywność na tym polu osłabła, tylko kilkakrotnie publikuje w "Płomyku", "Naokoło Świata", "Moim Pisemku", "Iskrach", "Locie". Był także autorem znanych adaptacji dzieł Gabriela Ferry'ego, A. Wildensteina, Anczyca, Friedricha Joachima Pajekena i innych. Był bliskim przyjacielem znanego polskiego wydawcy Michała Arcta. W roku 1952 został odznaczony Krzyżem Oficerskim Odrodzenia Polski za wybitne osiągnięcia w dziedzinie literatury.
[edytuj] Twórczość
Władysław Umiński pisał liczne odczyty popularnonaukowe, powieści przygodowe dla młodzieży, a także powieści science-fiction. Przed wojną wychowało się na nich wiele pokoleń młodych Polaków. Twórczość "polskiego Verne'a" w swej wymowie nastawiona była głównie na akcent patriotyczno-wolnościowy. Umiński biegle łączył style pisarskie Verne'a, Reida czy Coopera. Był w Polsce pionierem science fiction. Jego fantastyka, zawsze ściśle adekwatna do rozmaitych dziedzin nauk okazała się wizjonerską. To właśnie w powieściach zawierał on projekty swoich maszyn, na których realizację nie było go stać finansowo. W roku 1952 rozpoczął pracę nad nową, monumentalną powieścią Świat za lat tysiąc, która nie została jednak ukończona, ani wydana.
[edytuj] Bibliografia
- Zwycięzcy oceanu (1891)
- Balonem do bieguna (1894)
- Podróż bez pieniędzy (1894)
- W nieznane światy (1895, późniejsze wydania pt. : Na drugą planetę)
- Wędrowna wyspa (1895)
- W kraju ludożerców (1896, opowiadania : W kraju ludożerców ; Bumerang ; Złośliwy słoń ; Mój pierwszy jaguar ; Polowanie na łosie ; Między gorylami)
- W pustyniach Australii (1896)
- Na falach Atlantyku (1897)
- Od Warszawy do Ojcowa (1897)
- Pioruny i błyskawice, Pogadanki naukowe (Wyd. M. Arcta, Warszawa 1897, s. 108)
- Co człowiek wykształcony o elektryczności wiedzieć powinien (Wyd. M. Arcta, Warszawa 1899, s. 133)
- Podróż naokoło świata piechotą. T. 1 : W podobłocznych krainach (1899, dalsze tomy nie ukazały się)
- Podróż naokoło Warszawy (1901)
- Tajemnicza bandera i flibustierowie (1901, późniejsze wydania pt. : Flibustierowie)
- Biały mandaryn (1903)
- Człowiek leśny (1903)
- Na szczytach (1904, współwyd. : Z odmętów morskich ; Szczęście)
- Co należy wiedziec o elektryczności, Wykład popularny , wydanie II (Wyd. M. Arcta, Warszawa 1905, s. 216)
- Wygnańcy (1906)
- W czarnej otchłani (1908)
- Przygody małego Australczyka (1910, cz. 1 cyklu pt. : Historia biednego chłopca w pięciu częściach świata)
- W puszczach Kanady (1910, cz 2 cyklu pt. : Historia biednego chłopca w pięciu częściach świata)
- W krainie wschodzącego słońca (1911, cz. 3 cyklu pt. : Historia biednego chłopca w pięciu częściach świata)
- Samolotem naokoło świata (1911)
- O elektryczności - wykład popularny (1911, Wyd. A.A. Paryski, Toledo, Ohio (USA), s. 132)
- Krwawy chleb (1912, późniejsze wyd. pt. : Znojny chleb)
- Synowie puszczy (1912)
- Krzyż i półksiężyc (1913)
- Po kraju (1913)
- Oświetlenie współczesne(Książki dla wszystkich Nr 27, Wyd. M. Arcta, Warszawa 1903, s. 68)
- Czarodziejski okręt (1916)
- Krwawa dola (1918)
- Przygody wojenne (1918, antydat. 1919)
- W głębinach oceanu (1920)
- Przygody łodzi podwodnej i inne opowiadania (1925, wznowienie opowiadań z tomu W kraju ludożerców z dodaniem opowiadania tytułowego)
- Pod flagą polską samochodem naokoło świata (1929)
- Zaziemskie światy (druk 1948, dystrybucja 1956)
[edytuj] Źródła
- Andrzej Niewiadowski, Antoni Smuszkiewicz, Leksykon polskiej literatury fantastycznonaukowej, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1990, ISBN 83-210-0892-5
- http://pbl.ibl.poznan.pl/dostep/
- Krystyna Kuliczkowska, Władysław Umiński [w:] Obraz literatury polskiej XIX i XX wieku seria 5, t. 3 (Wydaw. Literackie, Kraków 1973)
