Tlen

izotop	wyst.	o.p.r	s.r.	p.r.
¹⁵O	{syn.}	122 s	β⁺	¹⁵N
¹⁶O	99,762%	stabilny izotop z 8 neutronami
¹⁷O	0,038%	stabilny izotop z 9 neutronami
¹⁸O	0,2%	stabilny izotop z 10 neutronami

Tam, gdzie nie jest zaznaczone inaczej,
użyte są jednostki SI i warunki normalne.

*Wyjaśnienie skrótów:
l.a.=liczba atomowa
wyst.=występowanie w przyrodzie,
o.p.r.=okres połowicznego rozpadu,
s.r.=sposób rozpadu,
e.r.=energia rozpadu,
p.r.=produkt rozpadu

Tlen (O, łac. oxygenium) - pierwiastek chemiczny, niemetal z grupy tlenowców w układzie okresowym.

Stabilnymi izotopami tlenu są ¹⁶O, ¹⁷O oraz ¹⁸O.

Tlen w stanie czystym występuje w postaci cząsteczek dwuatomowych O₂ oraz trójatomowych - ozonu O₃. Szczególną jego odmianą jest niedawno odkryty czerwony tlen o wzorze O₄.

Jest najbardziej rozpowszechnionym pierwiastkiem na Ziemi - zawartość tlenu w jej skorupie wynosi 45%. Stanowi też 20,95% objętości atmosfery ziemskiej.

W postaci związków z innymi pierwiastkami wchodzi w skład hydrosfery (woda) i litosfery (związki krzemu). W przyrodzie odbywa się obieg tlenu w cyklu zamkniętym. Większość tlenu w przyrodzie zawarta jest w związkach, takich jak woda (ok. 89% tlenu) czy krzemionka (53%). Organizm człowieka zawiera go około 65%.

Tlen jest paramagnetykiem a skroplony charakteryzuje się niebieską barwą.

Tlen wchodzi w skład wielu ważnych związków chemicznych: tlenków (w szczególności wody oraz dwutlenku węgla), nadtlenków (w szczególności nadtlenku wodoru), kwasów tlenowych, zasad i wielu związków organicznych.

Spis treści

1 Historia
2 W przyrodzie
3 Otrzymywanie w warunkach laboratoryjnych
4 Zobacz też

[edytuj] Historia

Pierwszym odkrywcą tlenu najprawdopodobniej był żyjący w XVI wieku na dworze Zygmunta III Wazy alchemik Michał Sędziwój. Otrzymywał tlen z rozkładu saletry potasowej podczas jej prażenia, które to doświadczenie opisał w swoim dziele z 1604 r. p.t. "Dwanaście traktatów o kamieniu filozofów". Stwierdzał, że saletra jest ciałem złożonym, zawierającym "ducha świata" (tak nazwał tlen, uznając go za kamień filozoficzny), umożliwiającym życie ludzi i zwierząt. Wiedział więc, że gaz jest składnikiem powietrza i jest niezbędny do życia.

Tlen został odkryty ponownie przez Carla Sheele przed rokiem 1773, ale odkrycie nie zostało opublikowane przed rokiem 1777, kiedy za odkrywcę uznawano już Josepha Priestley'a, który otrzymał tlen ogrzewając tlenek rtęci(II) i zbierając wydzielający sie gaz. Opublikował on swoje odkrycie w roku 1775. Po raz pierwszy skroplili tlen profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego, Zygmunt Wróblewski i Karol Olszewski, 5 kwietnia 1883 roku.

Łacińska nazwa tlenu oxygenium łac. oxygenium (gr. oksy - kwaśny, gennao - rodzę), wprowadzona została przez Antoine Lavoisiera.

Polska nazwa "tlen" wywodzi się od słowa "tlić" i została nadana przez Jana Oczapowskiego. Wcześniejsza polska nazwa "kwasoród" była dosłownym tłumaczeniem łacińskiej, a wprowadził ją Jędrzej Śniadecki. Podobnie - Кислород - brzmi nazwa rosyjska.

[edytuj] W przyrodzie

Związki tlenu są niezbędne do życia wszystkim organizmom na Ziemi.

Tlen w postaci gazowej jest niezbędny organizmom tlenowym do przeprowadzenia fosforylacji oksydacyjnej będącej najważniejszym etapem oddychania. Niektóre organizmy beztlenowe giną w obecności niewielkich ilości wolnego tlenu. Organizm przeciętnego dorosłego człowieka zużywa w ciągu minuty ok. 200 ml (0,3 g) tlenu. Oddychanie czystym tlenem jest dość niebezpieczne, ponieważ podnosi on ciśnienie krwi i wywołuje kwasicę. Niedobór tlenu staje sie niebezpieczny dla życia, gdy jego zawartość w powietrzu spada poniżej 10-12%.

Zwierzęta wykorzystują go w procesie glikolizy w celu otrzymania energii

C₆H₁₂O₆ + O₂ → CO₂ + H₂O + ATP

[edytuj] Otrzymywanie w warunkach laboratoryjnych

poprzez podgrzewanie nadmanganianu potasu w temp. pow. 230°C:

$2\rm{KMnO_4 \longrightarrow K_2MnO_4 + MnO_2 + O_2}\uarr$

poprzez termiczny rozkład azotanu(V) potasu w temp. powyżej 400°C, ale nie większej niż 440°C:

$\rm{2KNO_3 \longrightarrow 2KNO_2 + O_2}\uarr$

poprzez ogrzewanie tlenku rtęci(II):

$\rm{2HgO \longrightarrow 2Hg + O_2}\uarr$

poprzez rozkład wodnego roztworu nadtlenku wodoru (wody utlenionej lub perhydrolu) pod wpływem katalizatora, np. dwutlenku manganu:

$\rm{2H_2O_2 \xrightarrow {MnO_2} 2H_2O + O_2}\uarr$

w wyniku elektrolizy wody

[edytuj] Zobacz też

Zobacz galerię na Wikimedia Commons:
Tlen

p • d • e

Pierwiastki chemiczne

(Ac) aktyn · (Am) ameryk · (Sb) antymon · (Ar) argon · (As) arsen · (At) astat · (N) azot · (Ba) bar · (Bk) berkel · (Be) beryl · (Bi) bizmut · (Bh) bohr · (B) bor · (Br) brom · (Ce) cer · (Cs) cez · (Cl) chlor · (Cr) chrom · (Sn) cyna · (Zn) cynk · (Zr) cyrkon · (Ds) darmsztadt · (Db) dubn · (Dy) dysproz · (Es) einstein · (Er) erb · (Eu) europ · (Fm) ferm · (F) fluor · (P) fosfor · (Fr) frans · (Gd) gadolin · (Ga) gal · (Ge) german · (Al) glin · (Hf) hafn · (Hs) has · (He) hel · (Ho) holm · (In) ind · (Ir) iryd · (Yb) iterb · (Y) itr · (I) jod · (Cd) kadm · (Cf) kaliforn · (Cm) kiur · (Co) kobalt · (Kr) krypton · (Si) krzem · (Xe) ksenon · (La) lantan · (Li) lit · (Lr) lorens · (Lu) lutet · (Mg) magnez · (Mn) mangan · (Mt) meitner · (Md) mendelew · (Cu) miedź · (Mo) molibden · (Nd) neodym · (Ne) neon · (Np) neptun · (Ni) nikiel · (Nb) niob · (No) nobel · (Pb) ołów · (Os) osm · (Pd) pallad · (Pt) platyna · (Pu) pluton · (Po) polon · (K) potas · (Pr) prazeodym · (Pm) promet · (Pa) protaktyn · (Ra) rad · (Rn) radon · (Re) ren · (Rh) rod · (Rg) roentgen · (Hg) rtęć · (Rb) rubid · (Ru) ruten · (Rf) rutherford · (Sm) samar · (Sg) seaborg · (Se) selen · (S) siarka · (Sc) skand · (Na) sód · (Ag) srebro · (Sr) stront · (Tl) tal · (Ta) tantal · (Tc) technet · (Te) tellur · (Tb) terb · (O) tlen · (Th) tor · (Tm) tul · (Ti) tytan · (Uub) ununbium · (Uuh) ununhexium · (Uuo) ununoctium · (Uup) ununpentium · (Uuq) ununquadium · (Uut) ununtrium · (U) uran · (V) wanad · (Ca) wapń · (C) węgiel · (H) wodór · (W) wolfram · (Au) złoto · (Fe) żelazo

Pierwiastki niezsyntezowane: (Uus) ununseptium · (Uue) ununennium · (Ubn) unbinilium · (Ubu) unbiunium · (Ubb) unbibium · (Ubt) unbitrium

Kategoria: Tlen

See also ebooksgratis.com: no banners, no cookies, totally FREE.

Tlen

Z Wikipedii

Spis treści

[edytuj] Historia

[edytuj] W przyrodzie

[edytuj] Otrzymywanie w warunkach laboratoryjnych

[edytuj] Zobacz też

Views

nawigacja

zmiany

dla edytorów

Szukaj

W innych językach