Sąd ziemski
Z Wikipedii
Sąd ziemski – szlachecki sąd w dawnej Rzeczypospolitej. Wywodził się z sądu książęcego na dworze i przez to miał status sądu monarchy, co było o tyle istotne, iż szlachta osiadła mogła być sądzona jedynie przez sąd monarszy.
Działał w każdej ziemi i województwie. Objeżdżał on województwo i odbywał sesje w poszczególnych powiatach. Określone terminy, w których sądził sąd ziemski. nazywano roczkami. Przywileje nieszawskie stanowiły, że w każdym powiecie mają się odbywać 4 sesje rocznie.
W Małopolsce w skład sądu ziemskiego wchodzili: sędzia ziemski, podsędek, od czterech do sześciu asesorów ze szlachty, pisarz ziemski oraz woźny. W Wielkopolsce i na Mazowszu w skład sądu ziemskiego wchodzili: starosta, sędzia ziemski, podsędek, wojewoda, podkomorzy i chorąży.
W XV w. zanikali asesorowie i wykształcał się zwyczaj (potwierdzony przez przywileje cerekwicko-nieszawskie), iż kandydatów na sędziego, podsędka i pisarza w poczwórnej liczbie wyznacza sejmik ziemski, zaś wyboru dokonuje król. Od przełomu XV i XVI w. w całej Koronie sąd ziemski miał skład "małopolski".
Kompetencja rzeczowa sądu ziemskiego obejmowała wszystkie sprawy, w których pozwanym był szlachcic osiadły, z wyjątkiem tych zastrzeżonych dla sądu grodzkiego (cztery artykuły grodzkie) oraz podkomorskiego. Sąd mógł uznać się niewładnym do orzekania w jakiejś sprawie, jeśli była bardzo skomplikowana, i odesłać ją do rozstrzygnięcia do sądu wiecowego, sejmikowego lub monarszego. Dodatkowo sąd ten prowadził do XVII w. księgi wieczyste.
