Racula
Z Wikipedii
 |
 Zawartość tej strony może naruszać prawa autorskie Jeżeli oznaczyłeś tę stronę jako podejrzaną o naruszenie praw autorskich, dodaj link do sekcji zgłoszone artykuły na WP:NPA. Tekst źródłowy prawdopodobnie pochodzi ze strony: Link do tej strony został dodany do Wikipedia:Lista NPA.
|
Współrzędne: 51°54' N 15°33' E
| Racula | |
| Województwo | lubuskie |
| Powiat | zielonogórski |
| Gmina | Zielona Góra |
| Położenie | 51° 54' N 15° 33' E |
| Liczba mieszkańców (2004-12-31) • liczba ludności |
1924 |
| Strefa numeracyjna (do 2005) |
68 |
| Kod pocztowy | 66-004 |
| Tablice rejestracyjne | FZI |
Położenie wsi |
|
|
Położenie na mapie Polski
  Racula
|
|
Racula (do 1945 niem. Lawaldau) – wieś w Polsce położona w województwie lubuskim, w powiecie zielonogórskim, w gminie Zielona Góra.
W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa zielonogórskiego.
- powierzchnia: 719 ha
- grunty orne: 249 ha
- punkt kulminacyjny: 180 m n.p.m.
- typ wsi: ulicówka
- strona internetowa: www.racula.pl
Spis treści |
[edytuj] Historia
W pierwszych średniowiecznych dokumentach dotyczących Raculi występuje nazwa "Larenwalde" przekształcona w XV wieku na "Lawaldau". Nazwy te są pochodzenia niemieckiego i wiąże się je z nazwiskiem rodu łużyckiego von Larenwalde, który był związany z kolonizacją niemiecką na tych terenach w poł. XIII wieku. Nazwa "Larenwalde" została przekształcona na "Lawalde", a następnie "Lawald" i "Lawaldau".
Racula w odróżnieniu od innych wsi w rejonie Zielonej Góry była przez okres przeszło 400 lat własnością jednej rodziny. Pierwsza wzmianka o osadzie pochodzi z 1315 roku i wymienia jako właściciela wsi Johanna von Unruha. Była to już zapewne wówczas duża wieś skoro "Obwieszczenie Awiniońskie" z 1376 roku wymienia w niej kościół. Mimo że osada ma niemiecką genezę to zamieszkiwała ją w większości ludność polska przybyła ze Śląska i Wielkopolski. Język polski był w użyciu mieszkańców Raculi jeszcze w XVIII wieku.
Osada pod rządami von Unruhów rozwijała się pomyślnie, skoro w 1448 roku książę głogowski Henryk IX wydał w Kożuchowie dokument zatwierdzający Ludwiga von Unruha jako "pana na Raculi". Wieś wg przekazów niemieckich jako jedna z pierwszych w powiecie przeszła na wyznanie luterańskie. Panowie wsi Nickol i Hans von Unruhowie inspirowani przez proboszcza św. Jadwigi Paweł Lemberga znanego ze swoich reformatorskich poglądów, przyjęli nową wiarę już w 1525 roku. Osada musiała być wówczas mocno zaangażowana w nowy ruch religijny skoro utworzono w niej samodzielną parafię ewangelicką, przejmując na ten cel kościół katolicki. Racula była wówczas średnio zamożną osadę w rejonie Zielonej Góry. Świadczy o tym fakt, że w 1549 roku była zobowiązana świadczyć tylko dwie konne dniówki na rzecz miasta. Dopiero w XVII wieku rodzina von Unruh stała się bardzo majętna, co odbiło się korzystnie na Raculi.
Wieś przeżywała swoje trudne chwile w okresie wojny trzydziestoletniej 1618-1648 kiedy to była kilkakrotnie łupiona przez maszerujące przez nią wojska. Szczególnie krwawe walki miały miejsce w listopadzie 1641 roku w wyniku których Austriacy wyparli broniących się w Raculi Szwedów. W czasie wojny Racula nie posiadała luterańskiego duszpasterza w związku z czym nabożeństwa odprawiał znany zielonogórski pastor Scultetus. Po wojnie katolicy śląscy poparci przez cesarza upomnieli się o swoje świątynie. Protestantów była jednak zdecydowana większość na tych terenach, i dopiero specjalny rozkaz cesarski zmusił ich do oddania świątyń katolikom. Gdy mieszkańcy Raculi nie podporządkowali się w 1651 roku temu zarządzeniu podobnie jak luteranie innych wsi, wówczas specjalna komisja 5 marca 1654 roku oficjalnie przekazała świątynię katolikom. Po spisaniu protokołu, który musieli podpisać dziedzice wsi, komisja ruszyła w dalszą drogę, aby w następnym dniu przejąć kościół w Ochli.
Świątynia w Raculi, która za patrona miała biskupa Mikołaja nie była w najlepszej kondycji. Przeciekał gontowy dach, co było przyczyną zniszczeń we wnętrzu budynku. Drewniane wyposażenie kościoła było bardzo skromne. Obok świątyni zlokalizowany był cmentarz oraz drewniana wieża z trzema dzwonami. Całość była ogrodzona kamiennym murem. Po przejęciu od protestantów kościoła włączono go do parafii katolickiej pw św. Jadwigi. Jak podaje protokół kontroli diecezjalnej z 1705 roku, we wsi mieszkali Polacy i Niemcy. Niemal wszyscy trwali przy protestantyzmie. Nabożeństwa z powodu braku wiernych odprawiał wikary z Zielonej Góry co trzecią niedzielę na przemian z Drzonkowem i Nowym Kisielinem. Probostwo wiejskie było zrujnowane, a w kościele brakowało szat liturgicznych, olei i tabernakulum, które przywożono z Zielonej Góry. Przy świątyni działała szkoła katolicka, którą prowadził nauczyciel Franciszek Hartman, jednakże luteranie nie chcieli posyłać do niej dzieci. Protestanccy mieszkańcy Raculi woleli chodzić na nabożeństwa w swoim obrządku poza granicę Śląska niż stać się ponownie katolikami. Taki stan rzeczy akceptowali panowie wsi, którzy byli wielkimi zwolennikami Lutra.
Rodzina von Unruh zaczęła przeżywać w XVII wieku swoje lata prosperity. Znaczenie rodziny wzrosło za czasów Georga Ottona von Unruha, który ukończył uniwersytety we Frankfurcie i Wittemberdze. Po powrocie do rodzinnej Raculi został mianowany poborcą podatkowym okręgu zielonogórskiego. Ta ważna wówczas funkcja zapewne przyczyniła się do tego, że Georg Otton kupił w 1608 roku jedną, a w 1654 roku drugą część Zatonia. Tuż przed śmiercią w 1660 roku nabył Dolną Ochlę, Słone i Droszków. Olbrzymi majątek zarządzany z Raculi podzielili między siebie jego trzej synowie. Według umów z 1661 i 1681 roku najstarszy z braci Balthasar odziedziczył Zatonie, drugi Otton Ochlę, natomiast najmłodszy Johann Fryderyk otrzymał gniazdo rodowe Raculę. Jak majętną rodziną byli Unruhowie niech świadczy fakt, że Otton i Balthasar wybudowali w Górnej Ochli i Zatoniu swoje reprezentacyjne rodowe siedziby. Potęga tej familii nie trwała jednak zbyt długo, gdyż sprzedała ona w latach 1711-1722 zadłużone dobra w Ochli i Zatoniu pozostawiając sobie tylko Raculę i folwark w Drzonkowie. Wieś w I poł. XVIII wieku przestała się rozwijać, podupadał też majątek, który rodzina von Unruh zdecydowała się sprzedać w 1728 roku. Dobra w Raculi nabył wówczas Johann Sigmund von Rothenburg z Lasek Odrzańskich. Kolejnym właścicielem majątku i należącej do niego części Drzonkowa był w 1743 roku Gustav Christian von Prittwitz, który w latach 1754-1757 pełnił funkcję starosty powiatu zielonogórskiego.
Po zajęciu przez Prusy austriackiego Śląska w 1741 roku, Racula znalazła się na terytorium Prus. Król Fryderyk II zreformował administrację i chcąc zyskać sobie przychylność śląskich katolików wydał dekret, który nie zezwalał na zabieranie im świątyń i innych dóbr. Tak więc kościół katolicki, probostwo i szkoła zostały w rękach nielicznych katolików tworzących parafię. Luteranie z Raculi zostali włączeni do parafii ewangelickiej w Zielonej Górze. Administracyjnie wieś znalazła się we Wielkim Okręgu Urzędowym Jędrzychów.
Po aneksji pruskiej do wsi napłynęło sporo niemieckich osadników, w związku z czym liczba ludności zaczęła dość gwałtownie rosnąc.. Polacy stawali się powoli mniejszością. Majątek w Raculi będący nadal w nie najlepszej sytuacji finansowej został sprzedany. Nowym właścicielem został w 1761 roku Balthasar von Stosch. Nowy nabywca był człowiekiem bardzo bogatym, posiadał dobra m.in. w Borowie, Wiechlicach, Czernej, Starym Kisielinie i Drzonkowie. Majątek w Raculi był od tej pory zarządzany z Borowiny k/Szprotawy, będąc często wydzierżawianym, W 1765 roku był on wyceniony na 7800 talarów, będąc jednym z mniejszych w powiecie. Z czasem von Stoschowie częściowo go rozparcelowali gdyż stał się deficytowym. Nie dotrwał on do XX wieku. Wieś w odróżnieniu od majątku zaczęła się ponownie rozwijać i liczyła w 1765 roku 49 zagród chłopskich.
Z ciekawostek tego okresu należałoby odnotować fakt przejazdu przez Raculę króla Prus Fryderyka II. Podczas tej wizyty 26 sierpnia 1768 roku z nie wyjaśnionych przyczyn zapaliła się wiejska karczma. Wcześniej 5 maja 1705 roku w czasie żałobnego bicia w dzwony, mającego być hołdem dla zmarłego cesarza Austrii Leopolda I, pękł największy dzwon kościelny.
Wieś nie ominęły wojny. W czasie rozgrywającej się w latach 1756-1763 wojny siedmioletniej kwaterowały w niej wojska pruskie, rosyjskie i austriackie. Także w czasie kampanii napoleońskiej 1806 i 1813 osada doświadczyła kontrybucje i kwaterunki wojsk. Wieś nabrała znaczenia, gdy wyznaczono nową drogę łączącą Zieloną Górę z Otyniem. Stary trakt wiódł przez Kisielin. Nowy krótszy wybudowany w latach 1818-1820 przebiegał przez Raculę. Na przełomie XVIII-XIX wieku zaczęła powstawać w obrębie gruntów wiejskich kolonia "Neuwaldau" – Raculka. Wybudowano dwa młyny wodne "Buschmuhle" i "Krampmuhle". Innym ważnym wydarzeniem była likwidacja parafii katolickiej. Wiejskie kościoły z powodu braku wiernych, konserwacji i przy wydatnej "pomocy" ewangelików, obróciły się w XVIII-XIX wieku w ruinę, jak choćby świątynia w Drzonkowie, Nowym Kisielinie czy Kiełpinie. Kościół w Raculi ominął ten los, dzięki temu, że mieszkała tam w poł. XVIII wieku kilkudziesięcioosobowa grupa katolików. Dzięki pomocy wiernych z Zielonej Góry przeprowadzono w II poł. XVIII wieku gruntowny remont i konserwację kościołów, oraz szkoły probostwa.
W latach 1831-1833 likwidowano dekretem parafie gdzie nie było już świątyń lub stały w ruinie. Zlikwidowano wówczas parafię w Raculi włączając ją do parafii św. Jadwigi. Kościół w Raculi stał się od tego czasu jedynym kościołem filialnym tej parafii, do którego uczęszczali wierni z Raculi, Drzonkowa i Kisielina. Przy kościele funkcjonowała też szkoła, do której chodziły dzieci katolickie z tych wsi. Taki stan rzeczy trwał do 1945 roku. W 1837 roku we wsi mieszkało 57 katolików. Racula w odróżnieniu od innych zlikwidowanych parafii zatrzymała swoje grunty i budynki.
Od poł. XIX wieku wieś leżąca już na ważnym szlaku drogowym Berlin – Wrocław, przeżywało apogeum rozwoju gospodarczego. W związku ze wzrostem zapotrzebowania na cegłę, z której powszechnie zaczęto budować, wykorzystano miejscowe złoża gliny. W Raculi powstały 3 cegielnie "Krauses Ziegelei", "Fechners Ziegelei" i "Heinzes Ziegelei", które realizowały z powodzeniem zapotrzebowanie na cegłę Raculi i okolicznych wsi. Wybudowano nową drogę gminną do Drzonkowa i dalej do Kiełpina. Założono nowy cmentarz ewangelicki. W Raculi pod koniec XIX wieku przy trakcie powstała duża restauracja i dom gminny. Liczba ludności w 1865 roku przekroczyła 700 mieszkańców, co czyniło wówczas Raculę jedną z większych w powiecie. Istniała również prężna szkoła ewangelicka, do której w 1867 roku uczęszczało 127 uczniów. W 1911 roku otwarto we wsi kasę bankową.
W 1900 roku osada liczyła już 800 mieszkańców w tym 65 wyznania rzymsko- katolickiego. Racula była typową wsią rolniczą, jednakże największym mankamentem tutejszych chłopów były małe gospodarstwa, których grunty były porozrzucane po terenie całej gminy wiejskiej. W 1908 we wsi było jeszcze ok. 15 ha winnic. Przed I wojną wybrukowano drogę gminną do Starego Kisielina. Lata 1914-1918 były zastojem w życiu osady. Na frontach zginęło prawie 40 mieszkańców Raculi, którym w 1921 roku gmina wystawiła obok kościoła pomnik wdzięczności. W 1921 roku Racula została zelektryfikowana, a koło cegielni "Krauses" przy drodze do Zielonej Góry powstała duża stacja transformatorowa dla okolicy. Wieś w okresie międzywojennym rozbudowywała się w kierunku Drzonkowa i przy kolonii Raculka. Powstały nowe warsztaty oraz piekarnie i sklepy. We wsi pracowały 3 kuźnie. Rosła też liczba ludności, która w 1925 roku wynosiła 933. W 1934 roku rozpoczęła działalność we wsi poczta. Założono wówczas pierwszy aparaty telefoniczne. W okresie międzywojennym przestały funkcjonować 2 cegielnie oraz młyny. W 1941 roku Racula liczyła 984 mieszkańców i miała 967 ha powierzchni.
Wojska rosyjskie zajęły wieś 14 lutego 1945 roku. Racula leżąca przy głównej drodze i blisko miasta była szybko zasiedlana przez osadników. We wsi w 1945 roku znalazło się kilka aktywnych działaczy Stronnictwa Ludowego. To sprawiło, że w Raculi szybko zaczęły działać partie polityczne, a wieś stała się w 1945 roku siedzibą dużej gminy, w skład której wchodziły sołectwa: Drzonków, Jędrzychów, Kiełpin, Nowy Kisielin, Stary Kisielin, Sucha i Zatonie.
Po zmianach administracji terenowej w 1954 roku zaczęto tworzyć Gromadzkie Rady Narodowe. Racula stała się wówczas siedzibą GRN, w granicach której leżały wsie: Drzonków, Ługowo, Sucha i Zatonie. Wieś w okresie powojennym należała do najdynamiczniej rozwijających się w powiecie. Dlatego po kolejnej zmianie administracyjnej, która miała miejsce w 1972 roku i przywracała na powrót gminy wiejskie, Racula stała się ponownie jej siedzibą.
Wieś posiadała od 1945 roku kościół katolicki pw. św. Mikołaja. Gdy w grudniu 1976 roku Wojewódzka Rada Narodowa w Zielonej Górze zadecydowała o połączeniu gmin Zielona Góra i Racula, wieś przestała być siedzibą rady narodowej. Obecnie osada leży w granicach gminy Zielona Góra i jest reprezentowana w jej radzie przez 3 wybieralnych radnych.
[edytuj] Zabytki
[edytuj] Kościół katolicki
Gotycki kościół pw. św. Mikołaja został zbudowany na przełomie XIV-XV wieku. Założony na planie prostokąta ma wydzielone prezbiterium. Obiekt murowany jest z kamienia polnego z użyciem cegły. W II poł. XVIII wieku został gruntownie przebudowany w wyniku czego otrzymał nowe wyposażenie wnętrz oraz strop i dach. Kościół w Raculi był w latach 1525-1654 we władaniu miejscowych protestantów, którzy uczynili z niego swój zbór. Od 1833 roku do 1945 był kościołem filialnym parafii pw. św. Jadwigi w Zielonej Górze. Świątynia jest ogrodzona kamiennym murem, w obrębie którego znajdował się stary cmentarz katolicki.
[edytuj] Dzwonnica
Została wybudowana w II poł. XVIII wieku na miejscu starej walącej się wieży przykościelnej pochodzącej z XV wieku. Obiekt założony na planie kwadratu, drewniany o konstrukcji słupowej. Na wieży wiszą 3 stare dzwony, które nie pochodzą z Raculi. Największy dzwon został przywieziony w II poł. XVIII wieku z Leśniowa Wielkiego, średni z zawalonego kościoła w Drzonkowie i najmniejszy z Milska.
[edytuj] Zespół podworski
Budynki gospodarcze dawnego majątku wiejskiego usytuowane przy dawnym podwórzu. Wzniesione z kamienia i cegły w I poł. XVIII wieku.
[edytuj] Cmentarz
Usytuowany za wsią opodal drogi do Starego Kisielina. Założony w poł. XIX wieku jako ewangelicki.
[edytuj] Inne obiekty budownictwa wiejskiego
Dom nr 28 murowany parterowy nakryty dachem naczółkowym. Zbudowany na przełomie XVIII-XIX wieku. W Raculi znajduje się kilkanaście budynków mieszkalnych murowanych datowanych na poł. XIX. Są to domy nr 1, 1b, 55a, 63, 72, 73, 126, 128, 150 i 158. Na obrzeżach wsi znajdują się ruiny trzech cegielni wybudowanych ok. poł. XIX wieku oraz młyna wodnego "Krampmuhle".
[edytuj] Źródła
- Na podstawie: http://www.drzonkow.net/nasghisra.htm
- strona Raculi
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Mapy: Autopilot • Google Maps • Szukacz • Targeo • Zumi
- Zdjęcia satelitarne: Google Maps • Wikimapia • Zumi
Siedziba gminy: Zielona Góra
Wsie sołeckie: Barcikowice • Drzonków • Jany • Jarogniewice • Jeleniów • Kiełpin • Krępa • Łężyca • Ługowo • Nowy Kisielin • Ochla • Przylep • Racula • Stary Kisielin • Sucha • Zatonie • Zawada
Miejscowości niesołeckie: Barcikowiczki • Krępa Mała • Przydroże • Stożne
