Petržalka (dzielnica Bratysławy)

Z Wikipedii


Petržalka
Widok na blokowiska Petržalki. Na pierwszym planie Nowy Most nad Dunajem
Państwo	Słowacja
Powiat	Bratysława V

Starosta	Milan Ftáčnik
Powierzchnia	28,68 km²
Położenie	48°7' N 17°7' E
Wysokość	131 m n.p.m.
Populacja (2004) • liczba ludności • gęstość	115 195 4016 os./km²
Położenie na mapie kraju Petržalka
Położenie na mapie Bratysławy
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Petržalka (węg. Pozsonyligetfalu, Ligetfalu, niem. Engerau, po polsku popularna pisownia Petrzalka) to największa dzielnica mieszkaniowa Bratysławy. Leży na prawym brzegu Dunaju w powiecie Bratysława V. Liczy ponad 115 000 mieszkańców; jeden z najgęściej zaludnionych terenów w Europie Środkowej.

[edytuj] Historia

Pierwsza wzmianka pochodzi z 1225 - list królewski wspomina o osadzie zwanej Flantschendorf (Fl(u)ecendorf/Wlocendorf). W 1278 pojawia się nazwa Flezyndorph, natomiast po najeździe tatarskim spustoszoną okolicę zasiedlają koloniści z Niemiec. Właściwy początek współczesnej osadzie dała druga fala kolonizacji na przełomie średniowiecza i renesansu - wtedy pojawiła się po raz pierwszy niemiecka nazwa Engerau, występująca także jako Ungarau (w wolnym tłumaczeniu "węgierska wieś"). Węgierskie nazwy zaczęły występować dopiero w XIX wieku - w 1863 Ligetfalva, przekształcone później na Ligetfalu (stosowane także z przedrostkiem Pozsony-).

W latach 1774-1776 założono w Petrzalce park na dotychczasowych terenach myśliwskich. Początkowo był w stylu barokowego klasycyzmu, jego dzisiejszy wygląd pochodzi z 1839 (zmiany przeszedł również w latach 70. XX wieku). Jest to jeden z najstarszych parków w Europie ^[1]

W 1809 stacjonowały na tym terenie wojska napoleońskie i ostrzeliwały Bratysławę.

W 1866 w Petrzalce mieszkało 594 osoby w 105 domach. W okolicy dominowały sady, parki i inne tereny zielone. W 1891 miejscowość poprzez Most Franciszka Józefa (obecnie Stary Most]]^[2] zyskała połączenie z Bratysławą i Szombathely, a tuż przed I wojną światową z Wiedniem dzięki Pressburger Bahn. Na początku XX wieku zaczęły w Petrzalce powstawać zakłady przemysłowe i fabryki.

W 1910 absolutną większość mieszkańców stanowili Niemcy - na 2947 mieszkańców było ich 1997 Niemców, po za tym 495 Węgrów i 318 Słowaków. Mimo to po I wojnie światowej przyłączono ją do Czechosłowacji na mocy traktatu w Trianon ze względów gospodarczych, jako tzw. przyczółek bratysławski (mieszkańcy Bratysławy mieli tutaj swoje sady i ogrody). Wtedy zaczęto używać oficjalnie współczesnej nazwy słowackiej Petržalka (pojawiła się na początku XX wieku). W okresie międzywojennym przybyło do miejscowości bardzo dużo Słowaków i w 1921 Niemcy stanowili już tylko niewiele ponad połowę ludności, a w 1930 tylko 22% (13% było Węgrami). Ogólna liczba ludności wzrosła w tym czasie o kilkaset procent.

W latach 20. do Petrzalki przyłączono fragment miejscowości Kittsee, wraz z jednym z dworców kolejowych (pod nazwą Kopčany).

W 1938 wraz z Devinem włączona po traktacie monachijskim w granice III Rzeszy; powodem miał być fakt, że przed I wojną światową i gwałtownym imigracji Słowaków w Petrzalce przeważali Niemcy.

Typowa zabudowa dzielnicy

4 kwietnia 1945 Armia Czerwona zajęła Petrzalkę i ta ponownie znalazła się w Czechosłowacji, a w 1946 stała się jedną z dzielnic Bratysławy.

W okresie powojennym Petrzalka przeżyła rozwój budowlany - ponieważ miała pełnić rolę dzielnicy-"sypialni", wybudowano liczne osiedla złożone z wielopiętrowych bloków (zwłaszcza od lat 70). Dzięki tym działaniom dzielnica stała się najludniejsza w mieście, ale również najbardziej niebezpieczna. Pod koniec okresu socjalistycznego planowano budowę metra (pierwszego na Słowacji) z Petrzalki do centrum miasta, ale po zmianie systemu politycznego zabrakło pieniędzy na realizację tej koncepcji (powstało tylko kilka konstrukcji, m.in. pojedyncze tunele).

Rzadki przykład starej zabudowy

W 2001) w dzielnicy mieszkało 117 227 mieszkańców, w tym 108 600 Słowaków, 4259 Węgrów, 1788 Czechów, 219 Niemców.

W ostatnich latach władze miasta robią dużo, aby zmienić niekorzystny wizerunek dzielnicy. Zrekonstruowano jeden z najstarszych miejskich teatrów "Arena", powstało centrum handlowe "Aupark" i strefa handlowa "Danubia", wzdłuż głównych ulic rosną konstrukcje biurowców (m.in. wielofunkcyjny kompleks "Wiena Gate"). Przez Petrzalkę przebiega międzynarodowa trasa rowerowa z Austrii do Węgier (Dunajská cyklistická cesta).

Do 2010 dzielnicę z centrum ma połączyć szybki tramwaj (zamiast zarzuconego planu budowy metra).

[edytuj] Podział dzielnicy

Wielopiętrowe bloki i kanał Chorvátske rameno

Petrzalka dzieli się na trzy główne części:

Dvory - dominują blokowiska,
Lúky,
Háje.

Nieoficjalnie (uwarunkowane podziałem historycznym) również na inne dzielnice:

Ovsište (niem. Habern, węg. Zabos) - pierwotnie była w tych okolicach wyspa, majątek rodziny Pallfy. Na początku XX wieku założono niedużą osadę, która znajdowała się na pograniczu Petrzalki i Prievozu, (dawna nazwa dzielnicy Ružinov).
Kopčany (niem. Kittsee) - dawniej część węgierskiej, a obecnie austriackiej wsi Kittsee,
Zrkadlový háj (niem. Spiegelhaufen),
Starý háj - częściowo jest to teren chronionego krajobrazu,
Janíkov dvor (niem. Antonienhof) - położony w południowej części Petrzalki, do 1947 teren graniczny. Tutaj miała znajdować się stacja techniczna planowanego bratysławskie metra.
Kapitulský dvor (niem. Flantschendorf) - jedna z najstarszych części Petrzalki, w przeszłości była tutaj osada średniowieczna Flantschendorf (Fl(u)ecendorf/Wlocendorf). Znajduje się tutaj najstarszy czynny do dzisiaj cmentarz (założony w latach 20. XX wieku),

[edytuj] Komunikacja

Pozostałości po niedokończonej stacji projektowanego metra

Petržalka stanowi węzeł komunikacyjny. Przebiegają przez nią autostrady D1 i D2 (trasy europejskie E58, E65 i E75) oraz linie kolejowe łączące Bratysławę z Budapesztem i z Wiedniem. Stacja kolejowa Bratislava Petržalka.

Na obszarze dzielnicy zlokalizowane było dawne słowacko-austriackie drogowe przejście graniczne Bratislava-Petržalka – Berg.

[edytuj] Flora i fauna

Sad Janka Kráľa

Mimo, że sporą część dzielnicy zajmują osiedla betonowych bloków, w Petrzalce jest też dużo zieleni - m.in. duży park Sad Janka Kráľa. Obszar leśny Starý háj jest terenem chronionym.

Na ternie Petrzalki są także dwa jeziora - Veľký Draždiak i Malý Draždiak, a przez środek biegnie kanał Chorvátske rameno.

[edytuj] Zabytki i atrakcje

Teatr Arena

gotycka wieża z kościoła franciszkańskiego na Starym Mieście. Powstała w XV wieku, w 1897 ją górną część przeniesiono do Sadu Janka Kráľa, gdzie służy jako altana,
wieża wodna z początku XIX wieku, uznana za narodową pamiątkę kultury,
teatr "Arena" z końca XIX wieku, odnowione przed kilku laty, uznane za narodową pamiątkę kultury,
charakterystyczny Nowy Most z restauracją w pylonie, nazywaną "Ufo".