Order Słonia
Z Wikipedii
Order Słonia (duń.: Elefantordenen) – najznamienitsze i najstarsze jednoklasowe odznaczenie Królestwa Danii, w porządku precedencji orderów świata czwarte z kolei (piąte: Order Dannebroga, szóste: Order Orła Białego).
Spis treści |
[edytuj] Historia
Przypuszcza się, że początki Orderu Słonia sięgają do roku 1464, do utworzenia katolickiego Braterstwa Najświętszej Marii Panny, które składało się z 50 członków obojga płci i dysponowało własną kaplicą w katedrze w Roskilde. Oznaką Braterstwa był medalion z wizerunkiem NMP, noszony na szyi na łańcuchu z figurek białych słoni, symbolu walczącego chrześcijaństwa. W roku 1508 książę Chrystian, późniejszy król Chrystian II, nadał spowiednikowi Braterstwa Walkendorffowi insygnium z figurą białego słonia z wieżyczką na grzbiecie. Naszyjnik w postaci słoni i ostróg znajduje się na figurze króla Jana II na jego sarkofagu z roku 1513 w katedrze w Odense. Po Reformacji Braterstwo NMP zostało rozwiązane, ale już w roku 1580 król Fryderyk II zaczął nadawać Order Słonia jako symbol zakonu rycerskiego. Już wówczas noszono jako insygnium figurę białego słonia z wieżyczką na grzbiecie zawieszoną na złotym łańcuchu. Za czasów króla Chrystiana IV w roku 1634 konfraternię Słonia połączono z braterstwem krótkotrwałego zakonu Uzbrojonego Ramienia i noszono insygnia obu orderów na podwójnym złotym łańcuchu. Za króla Fryderyka III wprowadzono używaną do dziś jasnoniebieską wstęgę i wprowadzono gwiazdę wówczas jeszcze haftowaną. Od tej pory zwano kawalerów Słonia "Błękitnymi Rycerzami", a kawalerów Dannebroga "Białymi Rycerzami", od koloru wstęgi orderowej.
Pierwsze statuty nadał orderowi król Chrystian V w dniu 1 grudnia 1693 (w tym dniu nowe statuty otrzymał także order Dannebroga). Ilość kawalerów ograniczono do 30, nie licząc króla i jego synów, order można było otrzymać dopiero po ukończeniu 30 lat (osoby krwi królewskiej: 20 lat), warunkiem otrzymania Słonia było uprzednie posiadanie Wielkiego Krzyża Dannebroga, co ma konsekwencje do dziś, gdyż przy nadaniu Słonia osobie, która nie posiada Dannebroga, dekoruje się ją Dannebrogiem tydzień przedtem, a w dniu nadania Słonia Dannebroga trzeba zwrócić, gdyż obok Słonia nie wolno nosić żadnych innych odznaczeń (wyjątek stanowi monarcha).
Statuty Chrystiana V utrzymały się aż do roku 1958, gdy do orderu dopuszczono także kobiety i postanowiono, że oprócz rodziny królewskiej i jej krewnych order będzie nadawany głównie zagranicznym głowom państwa. W przeciwieństwie do szwedzkiego Orderu Serafinów Orderu Słonia nie tracą duńscy książęta krwi przy utracie praw do tronu ze względu na małżeństwo zawarte bez zgody głowy rodu. Obecnie Order Słonia ma 69 kawalerów i dam, łącznie z duńską rodziną królewską i jej krewnymi (21 osób). Spośród niearystokratycznych obywateli duńskich posiada go tylko przedsiębiorca i filantrop Mærsk Mc-Kinney Møller (ur.1913, nadanie w roku 2000).
Świętem Orderu Słonia jest dzień 1 stycznia.
[edytuj] Insygnia
Insygnia jednoklasowego orderu to oznaka, noszona na łańcuchu (kollanie) lub na jasnoniebieskiej wstędze z lewego ramienia na prawy bok, kollana i gwiazda orderowa. Oznaką jest niesłychanie drogocenna, wysadzana kosztownymi kamieniami figurka słonia ze złota (125 g), pokryta białą emalią. Na grzbiecie słonia znajdują się kapa, wieżyczka i figurka Maura ze złotą dzidą. Na prawym boku słonia znajduje się wysadzany brylantami krzyż, na lewym monogram aktualnie panującego monarchy. Gwiazda orderowa jest srebrna, ośmiopromienna, nosi na sobie krzyż łaciński z pereł w czerwonym polu, otoczony srebrnym wieńcem laurowym. Order może być, na dowód szczególnej przychylności monarchy, nadany z brylantami, które umieszcza się na gwieździe.
Kollana orderu składa się z 40 członów na przemian białych słoni i wieżyczek. Na kapie słonia z kollany umieszczona jest litera "D" ("Dania").
Ze względu na swą rzadkość i drogocenność (insygnia podlegają po śmierci odznaczonego zwrotowi do kancelarii królewskiej) Order Słonia nigdy jeszcze nie pojawił się na rynku numizmatycznym, czasami dostać można tylko haftowane gwiazdy z XVIII wieku.
Spośród Polaków otrzymali order z racji pełnienia urzędu Prezydenta RP i przy okazji wizyt państwowych tylko Stanisław Wojciechowski (1923) i Lech Wałęsa (1993). Jedynym w historii przypadkiem odebrania orderu było anulowanie nadania z r. 1980 dla przywódcy Rumunii Nicolae Ceausescu w roku 1989.
[edytuj] Niektórzy znani kawalerowie (damy) Orderu Słonia (XX-XXI wiek)
- Carl Gustaf Mannerheim (1919)
- Miklós Horthy (1940)
- Bernard Montgomery (1945)
- Dwight D. Eisenhower (1945)
- Elżbieta II (1947)
- Filip (książę Edynburga) (1947)
- Niels Bohr (1947)
- Winston Churchill, (1950)
- Akihito (ob. cesarz Japonii, 1953)
- Harald V (ob. król Norwegii, 1958)
- Farah Pahlavi (b. cesarzowa Iranu, 1963)
- Karol Gustaw, kronprinc szwedzki (ob. król, 1965)
- Karol (książę Walii), (1974)
- Josip Broz Tito (1974)
- Valéry Giscard d'Estaing (1978)
- Jan Karol I Hiszpański (1980)
- Hosni Mubarak (1986)
- Richard von Weizsäcker (1989)
- Algirdas Brazauskas (1996)
- Nelson Mandela (1996)
- Henryk (wielki książę Luksemburga) (2003)
- Ion Iliescu (2004)
- Naruhito, nast.tronu Japonii (2004)
- (Lista z wiki en.)
[edytuj] Bibliografia
- Gustav Adolph Ackermann, Ordensbuch sämmtlicher in Europa blühender und erloschener Orden und Ehrenzeichen, Annaberg 1855
- Paul Hieronymussem, Orders, Medals and Decorations of Britain and Europe in Colour, London 1978
