Order św. Andrzeja Powołańca

Z Wikipedii

Order Świętego Andrzeja Pierwszego Powołańca (Opдeнъ cв. Aндpeя Пepвoэвaннoгo) – do roku 1917 najwyższe odznaczenie Rosji, obecnie Order Domowy byłej dynastii panującej Romanowów. 27 grudnia 1988 roku Święty Synod Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej ustanowił ponownie order św. Andrzeja na pamiątkę tysiąclecia chrztu Rusi, z tym samym mianem, lecz innymi insygniami.Jednocześnie jest od roku 1998 także najwyższym odznaczeniem Federacji Rosyjskiej.

Spis treści

1 Historia
2 Insygnia (Imperium Rosyjskie i Federacja)
3 Insygnia (Order kościelny)
4 Niektórzy kawalerowie orderu
5 Bibliografia
6 Linki zewnętrzne

[edytuj] Historia

Order ustanowiony został 10 grudnia 1698 przez cara Piotra Wielkiego jako order rycerski dla uczestników wojen tureckich. Pierwszym kawalerem był Fiodor Gołowin.

Kaplica orderu św. Andrzeja na Kremlu (akwarela Uchtomskiego, 1849)

Carski order św. Andrzeja miał tylko jedną klasę i nadawany był po r. 1831 osobom w randze co najmniej generała lejtnanta (mn. w. generał broni), które już posiadały Order Orła Białego lub Aleksandra Newskiego. Do upadku caratu order nadano około 1000 osobom. Rosyjscy książęta krwi ("wielcy książęta") uzyskiwali go poprzez narodziny.

Dekretem z dnia 1 lipca 1998 prezydent Federacji Rosyjskiej Borys Jelcyn restytuował order pod nazwą Order św. Apostoła Andrzeja Pierwszego Powołańca jako najwyższe odznaczenie państwowe. W ten sposób istnieją obecnie trzy ordery św. Andrzeja - prywatny order Romanowów, rosyjski państwowy i nadawany przez Cerkiew Prawosławną w Rosji order o tej samej nazwie.

[edytuj] Insygnia (Imperium Rosyjskie i Federacja)

Order św. Andrzeja jest bez wątpienia jednym z najpiękniejszych orderów świata. Odznaka orderu (awers), noszona na jasnobłękitnej szarfie z prawego ramienia na lewy bok lub na łańcuchu (kollanie) to wykonany ze złota dwugłowy orzeł rosyjski (bizantyjski) pokryty czarną emalią, który nosi na sobie niebieski krzyż św. Andrzeja (X) z postacią ukrzyżowanego apostoła utrzymaną w naturalnych kolorach, ze złotą opaską na biodrach. Na ramionach krzyża znajdowały się (łacińskie) litery S.A.R.P. (Sanctus Andreas Russiae Patronus). Rewers pokazuje tylko orła carskiego. Odznaka orderu była zawieszona na złotej koronie carskiej. Gwiazda orderu jest srebrna i ośmiopromienna i posiada w swym środkowym medalionie orła rosyjskiego , noszącego na piersi niebieski krzyż X,otoczonego napisem ЗA BEPУ И BEPНOCТЬ (za wiarę i wierność).

Kollana czasów carskich składała się z trzech rodzajów ogniw: okrągłego medalionu z niebieskim krzyżem X noszącym inicjały SARP otoczone czerwonozłotą aureolą, z niebieskiego medalionu noszącego inicjały P I (Petrus Primus) otoczone chorągwiami, oraz z medalionu z orłem carskim z tarczą św. Jerzego na piersi.

Łańcuch i gwiazda orderu św. Andrzeja (czasy carskie)

Przy nadawaniu orderu za zasługi wojenne umieszczano dwa skrzyżowane złote miecze pod koroną zawieszenia. Jako wyjątkowe wyróżnienie św. Andrzej był nadawany z brylantami na odznace i gwieździe.

Insygnia obecnego orderu Federacji Rosyjskiej wydają się prawie niczym nie różnić od carskich (używa się prawdopodobnie nadal sztanc znanej firmy petersburskiej Keibel, które się zachowały po 1917 roku), zawieszeniem odznaki orderu jest nadal korona carska (co jest heraldycznie niewłaściwe) - ale rosyjski orzeł odznaki jest w obecnej wersji nieemaliowany.

[edytuj] Insygnia (Order kościelny)

Także order Cerkwi Prawosławnej jest jednoklasowy i posiada jako insygnia odznakę i gwiazdę. Odznaka to czteropromienna złota gwiazda z niebieskim krzyżem X, na którym jest położony otoczony brylantowym wieńcem owalny medalion z podobizną świętego. Zawieszką odznaki jest korona patriarchalna. Order noszony jest na niebieskiej (?) wstędze z lewego ramienia na prawy bok. Gwiazda orderu, bogato ozdobiona brylantami, jest ośmiopromienna z czterema srebrnymi i czterema czerwonymi promieniami i zawiera w środku medalion z monogramem świętego, otoczony niebieską opaską z trudną do odczytania dewizą (w języku staro -cerkiewno-słowiańskim) i wieńcem dębowym. Nadawany być może tylko przez Patriarchę Moskwy i Wszechrosji lub Święty Synod.