Marchew zwyczajna
Z Wikipedii
Marchew zwyczajna | |
Systematyka wg Reveala | |
Domena | jądrowce |
Królestwo | rośliny |
Podkrólestwo | naczyniowe |
Nadgromada | nasienne |
Gromada | okrytonasienne |
Klasa | Rosopsida |
Rząd | araliowce |
Rodzina | selerowate |
Rodzaj | marchew |
Gatunek | marchew zwyczajna |
Nazwa systematyczna | |
Daucus carota L. | |
Synonimy | |
Daucus carota subsp. sativus (Hoffm.) Schübl. et Mart. | |
Galeria zdjęć i grafik |
Marchew zwyczajna Daucus carota L. - gatunek rośliny dwuletniej z rodziny selerowatych. Występuje w stanie dzikim pospolicie na terenach Europy, Azji i północnej Afryki. Jest również rośliną uprawną. W Polsce w stanie dzikim jest rośliną bardzo pospolitą.
Spis treści |
[edytuj] Morfologia
- Pokrój
- Roślina dwuletnia, tworząca w klimacie umiarkowanym w pierwszym roku wegetacji różyczkę liści oraz gruby korzeń. W drugim roku z korzenia wybija łodyga z kwiatostanem, roślina wytwarza nasiona zużywając zawarte w korzeniu substancje zapasowe i obumiera.
- Liście
- Liście 2 lub 3-krotnie pierzastosieczne, równowąskie.
- Łodyga
- Wzniesiona, rozgałęziona, pusta wewnątrz. Jest bruzdowana i szorstko owłosiona.
- Kwiaty
- Małe, białe, zebrane u szczytu rośliny w baldach złożony z pierzastymi pod baldachem i trójwrębnymi pod baldaszkami pokrywami. Znajdujące się na jego obrzeżu baldaszki mają dłuższe szypułki, wskutek czego powierzchnia baldachu jest wklęsła. Środkowy kwiat w baldaszku jest ciemnopurpurowy. Drobne kwiaty są w większości promieniste, jedynie kwiaty brzeżne są niesymetryczne - mają 2 płatki mniejsze, a 3 większe. Wewnątrz pojedynczego kwiatu jeden słupek z dwoma szyjkami i dolną zalążnią oraz 5 pręcików. Roślina miododajna, nektar znajduje się na dnie kwiatowym. Kwiaty są przedprątne, możliwe jest tylko zapylenie krzyżowe. Niektóre baldaszki w środku kwiatostanu zawierają wyłącznie kwiaty męskie. Kwitnie od czerwca do jesieni, jest owadopylna.
- Owoc
- Rozłupnia, rozpadająca się na niełupki. Nasiona rozsiewane są przez zwierzęta (epizoochoria)[1].
- Korzeń
- Spichrzowy - ma rozbudowany miękisz spichrzowy, służący do magazynowania substancji pokarmowych. W zależności od odmiany - od białawego poprzez żółtawy do pomarańczowoczerwonego (najbogatszego w karoten) i purpurowego. Jadalny. U roślin dziko rosnących biały do kremowego.
[edytuj] Ekologia
Występowanie: Dziko rosnąca forma typowa rośnie na ugorach, łąkach, miedzach i przydrożach. Hemikryptofit. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla O. Arrhenatheretalia[2]
[edytuj] Zastosowanie
Wyhodowane z typowego dzikiego gatunku liczne odmiany podgatunku Daucus carota subsp. sativus (Hoffm.) Schübl. et Mart.są uprawiane jako warzywo lub roślina pastewna. Znajduje się w rejestrze roślin rolniczych Unii Europejskiej. Jadalny korzeń ma wiele zastosowań w kuchni. Można jadać marchew na surowo, jako surówkę, gotowaną w sałatkach i zupach lub z wody, smażoną, duszoną. Z marchwi robi się soki i przeciery, a także przetwory.
Jednym z narodowych produktów kulinarnych Portugalii jest dżem marchewkowy.
[edytuj] Wartość odżywcza
- Korzeń marchwi zawiera odżywcze cukry-węglowodany (4-10%, m.in. sacharozę i glukozę), białko, liczne karoteny (8-22 mg, prowitamina A α- i β-karoten), olejek lotny, witaminy B1 i B2 (0,06 mg), B6, C (6-10 mg), E, H, K, PP (0,05 mg) oraz wapń, żelazo, miedź i fosfor, a także pektyny.
- Wartość energetyczna 100 g marchwi wynosi ok. 33-35 kcal.
[edytuj] Uprawa
- Znaczenie
- 15% ogólnej masy upraw
- 12% powierzchni upraw
- 800 tys. ton - roczny zbiór na 30 tys. ha
- spożycie 21 kg/osobę/rok (2,5 kg - w skali światowej)
- sucha masa do 12%
- Wymagania
- cieplne - nieduże, optymalna temperatura 15-20°C; przy temperaturze poniżej 10°C zachodzi jaryzacja.
- wodne - umiarkowane.
- glebowe - niewielkie; gleby piaszczysto-gliniaste; odczyn lekko kwaśny; pH 6-6,5; Wrażliwa na gleby świeże, wapniowane!
- Zmianowanie
- w drugim roku po oborniku
- zalecane przedplony odchwaszczające, takie jak: kapusta, rośliny cebulowe, ziemniaki
- złe przedplony to: rośliny korzeniowe
- niezalecane jest sadzenie 3-4 lata po sobie, ze względu na występowanie szkodnika - połyśnica marchwinaka (Psylla rosae)
- Uprawa gleby
Uprawa gleby według zaleceń tradycyjnych: orka przedzimowa (pogłębiona) -> włókowanie(na wiosnę) -> kultywatorowanie -> bronowanie -> wał gładki + bronowanie broną lekką(stosuje się czasem, aby umożliwić precyzyjny wysiew nasion)
- Metody uprawy
- uprawa na płasko
- uprawa na redlinach
- 2-8 kg; na odmiany wczesne 150 szt/m²
- siew rzędowy 30-45 cm
- siew pasowy 4x30 cm
- siew wstęgowy - redlice szerokości 10 cm (parowy)
[edytuj] Ciekawostki
- Na noc baldachy marchwi zginają się w dół, co zabezpiecza je przed zamoknięciem
- W czasie dojrzewania nasion brzeżne baldaszki zaginają się do środka, nadając baldachowi kształt ptasiego gniazda. Po dojrzeniu nasion wyprostowują się.
- W klasyfikacji urzędowej Unii Europejskiej marchew uznawana jest za warzywo[3]. Ponieważ jednak w Portugalii marchew używana jest do wyrobu dżemów, w rozumieniu dyrektywy ustalającej parametry ich produkcji, marchew uznana została za owoc[4].
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Bibliografia
- Jakub Mowszowicz: Flora jesienna. Przewodnik do oznaczania dziko rosnących jesiennych pospolitych roślin zielnych. Warszawa: WSiP, 1986. ISBN 83-02-00607-6.
- Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
Przypisy
- ↑ Jakub Mowszowicz: Flora jesienna. Przewodnik do oznaczania dziko rosnących jesiennych pospolitych roślin zielnych. Warszawa: WSiP, 1986. ISBN 83-02-00607-6.
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ Nomenklatura Scalona (CN) stanowiąca obowiązującą urzędowo klasyfikację towarów w Unii Europejskiej
- ↑ http://www.fsai.ie/legislation/food/eu_docs/food_products/FruitJam_Jelly_Marmalade_ChestnutPuree/Dir%202001.113%20EC.pdf 'Council Directive 2001/113/EC of 20 December 2001']