Litr
Z Wikipedii
Litr (skrót l) – pozaukładowa jednostka objętości. W przeliczeniu na jednostki SI 1l = 1/1000 m3 = 1 dm3. W USA, Kanadzie, Australii do oznaczania tej jednostki stosuje się oficjalnie wielką literę "L", w pozostałych krajach świata, w tym w Polsce, normą jest stosowanie małej litery "l".
Spis treści |
[edytuj] Stosowane przedrostki i ich powiązanie z układem SI
Tradycyjnie (zwłaszcza w zastosowaniach chemicznych i medycznych) z jednostką tą są stosowane przedrostki wielokrotności, których skróty nie są we wszystkich przypadkach zgodne z przedrostkami SI (?):
| Wielokrotność | Nazwa | Symbole | Podwielokrotność | Nazwa | Symbole | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 100 | litr | l | L | |||||
| 101 | dekalitr | dal | daL | 10–1 | decylitr | dl | dL | |
| 102 | hektolitr | hl | hL | 10–2 | centylitr | cl | cL | |
| 103 | kilolitr | kl | kL | 10–3 | mililitr | ml | mL | |
| 106 | megalitr | Ml | ML | 10–6 | mikrolitr | µl | µL | |
| 109 | gigalitr | Gl | GL | 10–9 | nanolitr | nl | nL | |
| 1012 | teralitr | Tl | TL | 10–12 | pikolitr | pl | pL | |
| 1015 | petalitr | Pl | PL | 10–15 | femtolitr | fl | fL | |
| 1018 | eksalitr | El | EL | 10–18 | attolitr | al | aL | |
[edytuj] Historia
Nazwa jednostki pochodzi od starofrancuskiej miary objętości o nazwie litron, która w Polsce została zaadaptowana pod nazwą kwarty.
W 1793 r. litr został zdefiniowany we Francji jako 1 decymetr sześcienny, w ramach tworzenia nowego "Republikańskiego Układu Miar", po zwycięstwie Wielkiej Rewolucji Francuskiej.
W 1879 r., Międzynarodowy Komitet Miar (Comité International des Poids et Mesures, CIPM) włączył tę jednostkę do swojego układu miar i oznaczył ją symbolem "l" (mała litera l).
W 1901 r. 3. Generalna Konferencja Miar (Conférence Générale des Poids et Mesures, CGPM) zmieniła definicję litra na:
- Jest to objętość jaką zajmuje 1 kg wody destylowanej w temperaturze 3,98°C przy ciśnieniu 1 atm = 760 mm Hg (1013,25 hPa)
W 1964 r., na 12. Konferencji ponownie przywrócono definicję litra jako 1 dm³, po to aby uzgodnić tę jednostkę z układem SI. Okazało się bowiem, że ze ścisłej definicji metra w układzie SI i dokładnych pomiarów gęstości wody, wynika że 1 kg tej cieczy zajmuje w 3,98°C 1,000028 dm³, a nie 1 dm³.
[edytuj] Uwagi praktyczne
Litr jest najpowszechniej stosowaną jednostką na świecie przy podawaniu objętości naczyń i kubatury budynków i pojazdów. Metr sześcienny (i jednostki pochodne) jest natomiast częściej stosowany przy podawaniu objętości substancji. Ze względu na wzajemną łatwą przeliczalność obie jednostki można z powodzeniem stosować zamiennie. W codziennym użyciu litr jest jednak bardziej intuicyjną jednostką od m3, dzięki temu iż łatwo jest zapamiętać, że 1 litr wody ma masę niemal (choć nie dokładnie) równą 1 kg. Ponadto m3 jest w codziennym użyciu jednostką zbyt wielką. Np. 1 m3 to 1000 typowych, jednolitrowych butelek wody mineralnej.
Wbrew rozpowszechnionym opiniom 1l wody kranowej "w warunkach domowych" (czyli w temperaturze ok. 20 °C) nie ma nigdy masy 1 kg. Woda kranowa, zawierająca pewne, zmienne ilości jonów nieorganicznych oraz inne śladowe zanieczyszczenia, ma nieco mniejszą gęstość od wody destylowanej. Różnice w gęstości między wodą destylowaną i kranową mogą dochodzić do ok 2%. Ponadto gęstość wody destylowanej zmienia się z temperaturą w granicach 10%. Np: woda destylowana w temperaturze 4°C ma gęstość 0,999719 kg/l, zaś w temperaturze 40°C już tylko 0,9922175 kg/l. Sumując oba efekty, 1 l wody kranowej w temperaturze pokojowej może mieć masę w zakresie od ok. 0,989 do ok. 0,993 kg.
