Liter
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Een liter is een inhoudsmaat die in het dagelijks verkeer veelvuldig wordt gebruikt om het volume van een vloeistof of een gas aan te geven. Hoewel het geen SI-eenheid is, wordt het gebruik ervan expliciet gedoogd door het Bureau International des Poids et Mesures (BIPM). Het door de BIPM aanbevolen alternatief is om volumina uit te drukken in dm3 of m3.
In Nederland wordt voor een liter het symbool l gebruikt. Elders kan men ook het symbool L tegenkomen; zie deze uitleg.
Een liter is gelijk aan:
- 1000 kubieke centimeter (1000 cc)
- 1 kubieke decimeter (1 dm3)
- 0,001 kubieke meter (1/1000 m3)
Een kilogram zuiver water bij een temperatuur van 4° Celsius en standaard atmosferische druk heeft een volume van 1,000028 liter. Dit bijna ronde getal is geen toeval: in 1901 was de liter gedefinieerd als de inhoud van een kilogram water bij de temperatuur waarbij water zijn grootste dichtheid heeft, ca. 3,984° Celsius. Later bleek dit 1,000028 dm3 te zijn. In 1964 is de liter gedefinieerd als 1 dm3.
De maat liter dateert van 1793, toen hij in Frankrijk tijdens de Franse Revolutie werd ingevoerd. De naam liter (litre in het Frans) is een afgeleide van een oudere Franse maat, de litron. De naam Litron is oorspronkelijk Grieks en kwam via het Latijn in het Frans terecht.
Inhoud |
[bewerk] Afgeleide eenheden
| Liter | Deciliter | Centiliter | Milliliter | Microliter | Nanoliter | Picoliter |
|---|---|---|---|---|---|---|
| l | dl | cl | ml | μl | nl | p |
| L | dL | cL | mL | μL | nL | pL |
[bewerk] Deciliter
Een deciliter (afgekort dl) is een volume-eenheid die gedefinieerd is als één tiende van een liter. Volgens het Nederlandse Warenwetbesluit Etikettering van Levensmiddelen is het gebruik ervan op etiketten van vloeibare levensmiddelen niet toegestaan. In plaats daarvan wordt de liter, centiliter of milliliter dwingend voorgeschreven.
1 dl = 0,1 l, ofwel 1 l = 10 dl 100 ml = 1dl
[bewerk] Centiliter
Een centiliter (afgekort cl) is een volume-eenheid die gedefinieerd is als één honderdste van één liter.
1 cl = 0,01 l, ofwel 1 l = 100 cl
[bewerk] Milliliter
Een milliliter (afgekort ml) is een volume-eenheid die gedefinieerd is als één duizendste van een liter. Dit volume is één centimeter bij één centimeter bij één centimeter, oftewel een kubieke centimeter (cc). (let op: verwar niet de cl en cc, ze verschillen dus een factor 10!)
1 ml = 0,001 l, ofwel 1 l = 1 000 ml 100 ml = 1 dl
[bewerk] Microliter
Een microliter (afgekort μl) is een volume-eenheid die gedefinieerd is als één miljoenste deel van een liter, een volume van één millimeter bij één millimeter bij één millimeter. Een normale druppel water is ca. 50 microliter groot.
1 μl = 0,000 001 l, ofwel 1 l = 1 000 000 μl
[bewerk] Nanoliter
Een nanoliter (afgekort nl) is een volume-eenheid die gedefinieerd is als één miljardste deel van een liter. Dit is een volume van een tiende millimeter bij een tiende millimeter bij een tiende millimeter; zo ongeveer het kleinste volume dat met het blote oog nog zichtbaar is. Druppeltjes van deze grootte worden gebruikt door inkjetprinters, hoewel er ook inkjetprinters zijn die picoliter-volumes gebruiken.
1 nl = 0,000 000 001 l, ofwel 1 l = 1 000 000 000 nl
[bewerk] Picoliter
Een picoliter (afgekort pl) is een volume-eenheid die gedefinieerd is als één biljoenste deel van een liter, ofwel één miljoenste deel van een microliter. Dit is een volume van tien micron (micrometer) bij tien micron bij tien micron. Een picoliter is ongeveer het volume van verschillende (menselijke) celtypen.
1 pl = 0,000 000 000 001 l, ofwel 1 l = 1 000 000 000 000 pl
[bewerk] Kleinere volumina
Incidenteel komt men nog de uitdrukkingen femtoliter, attoliter, zeptoliter en yoctoliter tegen.
- Femtoliter (fl): één duizendste van een picoliter. Een kubieke micrometer heeft een volume van 1 fl.
- Attoliter (al): één duizendste van een femtoliter.
- Zeptoliter (zl): één duizendste van attoliter.
- Yoctoliter (yl): één duizendste van een zeptoliter. Een kubieke nanometer heeft een volume van 1 yl.
De uitdrukkingen femtoliter en attoliter komen regelmatig voor in wetenschappelijke literatuur, bijvoorbeeld in relatie tot nanotechnologie. De uitdrukkingen zeptoliter en yoctoliter worden nauwelijks gebruikt. In een yoctoliter passen slechts enkele tientallen atomen. Het rekenen met nog kleinere volume-eenheden heeft daarom geen zin.
[bewerk] Symbool
Als symbool wordt internationaal zowel de L (hoofdletter) als de l (kleine letter) gebruikt. De kleine letter l is in 1879 door het BIMP (Bureau Internationale des Poids et Mesures, internationale bureau voor gewichten en maten) voorgesteld als het officiële symbool voor de eenheid liter [1]. In de 6e resolutie van het 16e CGPM (Conference Générale des Poids et Mesures) in 1979 wordt door ditzelfde BIMP gesteld dat de hoofdletter L ook toegestaan is, dit om verwarring met het cijfer 1 te voorkomen.
In een aantal landen (met name Verenigde Staten, Canada en Australië, maar ook Frankrijk) wordt L vaker toegepast dan l, vooral bij gebruik van prefixen als ml, µl. In Groot-Brittannië en Ierland wordt altijd de kleine letter l gebruikt, maar wordt het woord litre helemaal uitgeschreven als er geen prefix wordt gebruikt. In de Nederlandse taal wordt door de taalunie de l officieel voorgeschreven. [2][3] Desondanks wordt sinds enkele jaren op middelbare scholen in Nederland de hoofdletter L gebruikt bij de vakken scheikunde en biologie. Ook het Centraal Examen maakt gebruik van de L in de vraagstukken.
In 1979 werd ook het teken ℓ (script small l, U+2113) gebruikt om liter mee aan te duiden. Sommige Engelstalige landen, zoals Zuid-Afrika moedigden het gebruik van dit teken aan. Later is dit teken in onbruik geraakt.
