Web Analytics

See also ebooksgratis.com: no banners, no cookies, totally FREE.

CLASSICISTRANIERI HOME PAGE - YOUTUBE CHANNEL
Privacy Policy Cookie Policy Terms and Conditions
Inuktitut - Wikipedia, wolna encyklopedia

Inuktitut

Z Wikipedii

ᐃᓄᒃᑎᑐᑦ
Inuktitut
Obszar Kanada
Liczba mówiących około 30 000 tysięcy[1]
Ranking  ??? (poza pierwszą 100.)
Klasyfikacja genetyczna języki eskimo-aleuckie
języki eskimoskie
•• języki inuickie
••• inuktitut
Pismo łaciński, inuicki(patrz niżej) (odmiana sylabariusza kanadyjskiego)
Status oficjalny
Język urzędowy Nunavut, Nunavik, Terytoria Północno-Zachodnie, Nunatsiavut (Kanada)
Regulowany przez Inuit Tapiirit Kanatami
Kody języka
ISO 639-1 iu
ISO 639-2 iku
SIL IKU
Występowanie
Zasięg różnych dialektów inuktitut

Zasięg różnych dialektów inuktitut

W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata


W Wikisłowniku: Słownik języka inuktitut
Do tej strony wymagana jest inuicka czcionka. Jeśli takiej nie posiadasz, możesz ją pobrać stąd.

Inuktitut (ᐃᓄᒃᑎᑐᑦ inuktitut znaczy dosłownie język ludzi albo nasz język) to język aglutynacyjny należący do rodziny języków eskimo-aleuckich, używany głównie w Kanadzie.

Jako język urzędowy jest używany w Nunavut i Terytoriach Północno-Zachodnich, a także częściowo w Quebecu oraz Nowej Fundlandii i Labradorze. Na Grenlandii językiem urzędowym jest kalaallisut, który jest czasem uważany za jeden z dialektów inuktitut.

Spis treści

[edytuj] Fonetyka inuktikut

[edytuj] Samogłoski

Inuktitut posiada trzy samogłoski (a, i oraz u). Dzielą się one na długie i krótkie, tj. samogłoska może być pojedyncza, krótka /a/ lub podwojona, długa /aː/. W alfabecie łacińskim długie samogłoski są zapisywane podwójnie (aa, ii, uu). Istnieje jeszcze jedna dwugłoska, ai, która jest liczona jako jedna litera.

W języku inuktikut zróżnicowana jest wymowa samogłosek. Np. na Grenlandii literę i czyta się /i/, lecz w północnej Kanadzie jest już ona wymawiana /ə/, a na Alasce, gdzie są tylko dwie samogłoski, i jest wymawiane /a/.

[edytuj] Spółgłoski

W języku inuktitut występuje piętnaście spółgłosek (p, t, k, q, s, v, l, j, g, c, m, n oraz ng /ŋ/). W niektórych dialektach występują jeszcze dwie: /ɬ/, zapisywane jako ł (lub, w razie braku odpowiednich czcionek, co Polaków nie dotyczy, znakiem &), oraz wydłużone ng /ŋː/, zapisywane jako nng.

Pierwsze cztery spółgłoski: p, t, k oraz q są bezdźwięczne i oznaczają tylko dłuższe lub krótsze przerwy; można je porównać do naszej kropki, przecinka i średnika. S wymawia się /sl/. Spółgłoski: m, n oraz ng zaliczają się do spółgłosek nosowych.

[edytuj] Akcent i intonacja

W języku inuktitut bardzo ważna jest intonacja i akcent, bowiem postawienie akcentu w złym miejscu może zmienić znaczenie wypowiadanego zdania. Odpowiednia intonacja jest bardzo ważna przy zadawaniu pytań. Przedłużona głoska na końcu zdania powoduje przekształcenie go w zdanie pytające, działa tak jak polskie czy na jego początku. Przykład:

Inuktitut uqaqtuq. (ᐃᓄᒃᑎᑐᑦ ᐅᖃᖅᑐᖅ) Ona umie mówić w inuktitut.
Inuktituk uqatuuq? (ᐃᓄᒃᑎᑐᑦ ᐅᖃᖅᑑᖅ) Czy ona umie mówić w inuktitut?

[edytuj] Gramatyka

Jest to język typu SOV, tj. zdanie ma konstrukcję podmiot+dopełnienie+orzeczenie. Zdanie Ja oglądałem ten film brzmiałoby Ja ten film oglądałem. Podobną konstrukcję mają min. języki chińskie czy łacina. Inuktitut jest językiem polisyntetycznym - tworzenie zdania polega na dodawaniu do słowa - czasownika lub rzeczownika - specjalnych sufiksów albo prefiksów, które określają osobę, czas itp. Przykładowo w inuktitut nie ma słowa ja. Aby określić, że daną czynność wykonuje pierwsza osoba liczby pojedynczej, dodaje się końcówkę -nga, -ngai lub inną. Można tym sposobem tworzyć bardzo długie, praktycznie niekończące się słowa, np.:

Quviasuktunga tamaaniinnama (ᖁᕕᐊᓱᒃᑐᖓ ᑕᒫᓃᓐᓇᒪ) Jestem szczęśliwy że jestem tutaj.
Pariliarumaniralauqsimanngittunga (ᐸᕆᓕᐊᕈᒪᓂᕋᓚᐅᖅᓯᒪᙱᑦᑐᖓ) Nigdy nie powiedziałem, że chcę jechać do Paryża.

W języku inuktitut nie ma żadnych "wyjątków", i każde słowo tworzy się według ustalonych zasad, dlatego kiedy zna się owe zasady, gramatyka jest bardzo łatwa. Przykład odmiany czasownika:

Malik ᒪᓕᒃ gonić
Maliktunga ᒪᓕᒃᑐᖓ (ja) gonię
Malikkassik ᒪᓕᒃᑲᓯᒃ ty też gonisz
Malikkit! ᒪᓕᒃᑭᑦ gońcie ich!
Malikkuttikkuk ᒪᓕᒃᑯᑦᑎᑦᑯᑦ jeżeli my gonimy ich dwoje
Malingmangaakku? ᒪᓕᖕᒪᖓᐊᒃᑯ czy (ja) ją gonię?

Co ciekawe, w inuktitut - podobnie jak w języku francuskim lub języku islandzkim, występuje tak zwany puryzm językowy; to znaczy, że nie zapożycza się wyrazów z innych języków. Jeśli do użytku wchodzi jakaś nowa rzecz, która nie posiada nazwy w inuktitut, jest ona nazywana zrozumiale dla Inuitów, np. komputer w inuktitut to qarasaujaq. Oznacza to dosłownie coś, co pracuje jak mózg, zaś helikopter to qulimiguulik - dosłownie coś, co samo przemierza przestrzeń, itp.

[edytuj] Alfabet inuktitut

Inuktikut może być zapisywany zarówno łacińskim, jak i alfabetem inuktikut, będącym odmianą sylabariusza kanadyjskiego. Dzisiaj alfabetem inuktitut posługują się Inuici z północnej Kanady. Alfabet ten jest pismem sylabicznym, w którym jeden znak oznacza jedną sylabę. Poniżej znajduje się transliteracja alfabetu inuktitut na alfabet łaciński.

p t k g m n s l j v r q ng nng ł
ai pai tai kai gai mai nai sai lai jai vai rai qai ngai ᖖᒉ nngai1 łai
i pi ti ki gi mi ni si li ji vi ri qi ngi nngi łi
ii pii tii kii gii mii nii sii lii jii vii rii qii ngii nngii łii
u pu tu ku gu mu nu su lu ju vu ru qu ngu nngu łu
uu puu tuu kuu guu muu nuu suu luu juu vuu ruu quu nguu nnguu łuu
a pa ta ka ga ma na sa la ja va ra qa nga nnga ła
aa paa taa kaa gaa maa naa saa laa jaa vaa raa qaa ngaa nngaa łaa

1Dwa znaki ᖖᒉ są tu traktowane jak jedna litera.

[edytuj] Różne zwroty w inuktitut

RÓŻNE ZWROTY W INUKTITUT
Zwrot Zapis w alfabecie inuktitut Zapis w alfabecie łacińskim Wymowa
Cześć. ᐊᐃ Ai. Słuchaj
Wejdź! ᐃᓯᖅᑯᑦ Isiqqut! Słuchaj
Jak się czujesz? ᖃᓄᐃᑉᐱᑦ Qanuippit? Słuchaj
Jak się nazywasz? ᑭᓇᐅᕕᑦ Kinauvit? Słuchaj
Nazywam się ... ... ᐅᕙᖓ ... uvanga Słuchaj
Skąd jesteś? ᓇᓂᓄᐃᑕᐅᕕᑦ Nani nuitauvit? Słuchaj
Jestem z ... ... ᓄᓇᒐ ... nunaga Słuchaj
Jestem Eskimosem ᐃᓅᔪᖓ Inuujunga Słuchaj
Jestem dumny, że jestem Eskimosem. ᐃᓅᔪᖓᐱᕈᕙᓯᔭᓵ Inuujunga piruvasijasaa Słuchaj
Szanuję starszych ludzi. ᐃᓄᒃᑐᑦᙰ ᑕᑭᐃᓐᓇᖃ Inuktutngai takinnaqa Słuchaj

[edytuj] Przypisy

  1. Według różnych źródeł liczba mówiących w inuktitut sięga od 30 000 do około 90 000. Dokładna ich liczba jest nieznana.

[edytuj] Linki zewnętrzne

Static Wikipedia (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu -

Static Wikipedia 2007 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu -

Static Wikipedia 2006 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu

Static Wikipedia February 2008 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu