Gongan

Z Wikipedii

Zasugerowano, aby ten artykuł (lub sekcję) zintegrować z artykułem koan. (dyskusja)

Gongan ( ) (kor. kungan ( ) | jap. kōan ( ) | wiet. công an) - dosłownie publiczny przypadek. Jedna z metod praktyki chan.

Spis treści 1 Definicja i uwagi wstępne 2 Gongan w działaniu 2.1 Rola mistrza 3 Konstrukcja gonganu 4 Historia gonganów 4.1 Korea 4.2 Japonia 5 Przykłady gonganów 6 Bibliografia

[edytuj] Definicja i uwagi wstępne

Gongan to szczególne ćwiczenie dla umysłu, poza myśleniem, które zalecane jest uczniowi przez mistrza chan. Specyficzna konstrukcja gonganu gwałci logiczne założenia, a tym samym uderza w przywiązania i przyzwyczajenia człowieka. Pierwotnie zwrot ten odnosił się do dokumentu z oficjalną transakcją lub do przypadku, który ustalił precedens prawny.

Zwyczajne ludzkie rozumowanie polega na budowaniu jednej rzeczy na szczycie innej, czyli jest dodawaniem czegoś do już istniejącej i umysłowo postrzeganej wiedzy. A więc jest również cofaniem się do przeszłości. Ma to swoje zalety ale i wady. Między innymi to stałe stopniowanie powoduje, że umysł porusza się w sferze pojęć i wyobrażeń, traktując je jako konkretne zjawiska. Tak naprawdę porozumiewamy się z innymi słowami, określającymi pewne pojęcia, których właściwie nie rozumiemy. Nie są to nasze słowa, nasze nazwy, nasze pojęcia i zjawiska. Równocześnie umysł zmuszony do ciągłych rozróżniań: złe-dobre, brzydkie-piękne, moje-twoje - wpada w schematy i coraz bardziej się ogranicza. Każda informacja przechodzi przez raster przyzwyczajeń, przywiązań, chęci i niechęci, i zostaje przekłamana; większości informacji nie zauważa nawet nasza świadomość, mimo tego, że zostały postrzeżone.

Mistrzowie chan po to pracowali przez kilkaset lat na gonganami i techniką ich użycia, aby wyzwolić człowieka ze schematów, w które wpadł jego umysł oraz z nieprzetworzonych i nieprzyswojonych przez niego pojęć i abstrakcji.

[edytuj] Gongan w działaniu

Gongan zbija umysł z kolein, w które sam wszedł. Specyficzna, paradoksalna i nielogiczna postać gonganu powoduje, że nie może on być rozwiązany przez umysł znajdujący się w koleinie, umysł skrępowany i schematyczny. Dlatego mówi się w zenie jeśli myślisz, nie potrafisz odpowiedzieć na gongan.

[edytuj] Rola mistrza

Trzeba jasno zobaczyć, dlaczego tak ważny jest mistrz, który daje uczniowi ten nierozwiązywalny problem. Gongan wywodzi się z głębi umysłu mistrza, który z punktu widzenia ucznia jest nadumysłem, ale z punktu widzenia zen - jest nieumysłem. Mistrz niczego nie przygotowuje, nie wymyśla i nie planuje; cała sytuacja wyrażenia gonganu jest całkowicie spontaniczna, gdyż tak właśnie działa czysty umysł. Z drugiej strony - odpowiedź udzielana przez ucznia musi być także całkowicie spontaniczna, bez myślenia czy wahania. Jednak odpowiedzi ucznia wychodzą z jego podświadomości, a gongan mistrza - z jego nad- czy nieumysłu. Odpowiedzi informują mistrza na jakim etapie praktyki, czy na jakim poziomie, znajduje się uczeń. Czy potrafi być tu i teraz na 100%, czy myślenie dalej przesłania mu właściwe rozwiązanie (które każdy ma już w sobie), czy przyswoił (przetrawił) świat, w którym żyje itd.

[edytuj] Konstrukcja gonganu

Gongan, to jest całe zadanie, które mistrz daje uczniowi. Tak więc z reguły najdłuższą i wstępną częścią jest anegdotka, jakieś wydarzenie - w większości wypadków związane z historycznymi postaciami chanu. Końcową częścią historyjki jest z reguły pytanie mistrza lub odpowiedź mistrza. I to jest najważniejsza część gonganu. W języku chińskim ta część nazywana jest huatou czyli dosłownie szczyt słowa. Oto krótki gongan

Mnich zapytał mistrza chan Zhaozhou Czy pies ma naturę Buddy?

Wu (nie) - odpowiedział mistrz.

Cała ta anegdota, to gongan, natomiast odpowiedź mistrza to huatou.

[edytuj] Historia gonganów

Historia gonganów jest długa. Uważa się, że sięga mistrza chan Mazu Daoyi (709-788), który jako pierwszy zaczął zadawać uczniom pytania, na które nie było odpowiedzi, aby w chwili, gdy umysł ucznia znalazł się w pułapce, przed czarną ścianą, krzyknąć mu do ucha lub użyć innej wstrząsowej metody. Tak więc praktyka gonganowa (chociaż nieużywano jeszcze tego terminu), zaczęła się rozwijać w szkole hongzhou, ale pracowały nad nią wszystkie szkoły chan. Tradycje hongzhou przejęła szkoła linji, z którą automatycznie łączą się pojęcia praktyki gonganowej.

Kolejnym wielkim mistrzem, który w wielkim stopniu przyczynił się do rozwoju tej praktyki był Fenyang Shanzhao (947-1024). Jego dziełem jest zbiór 100 gonganów (podzielony na trzy części), do których dodał on swoje własne wiersze streszczające każdy gongan poetyckim językiem. Fenyang wude chanshi yu-lu wpłynęło w znacznym stopniu na późniejszą innowację w studiach gonganowych, tzw. zhuyu, co rozwinął później w Japonii mistrz zen Hakuin.

Jednak praktyka gonganowa jako metoda została stworzona przez mistrza chan Huanglonga Huinana (1002-1069). Dla lepszego sprawdzania swoich uczniów stworzył pierwszy test gonganowy, zwany trzema barierami Huanglonga.

Mniej więcej w tym samym czasie zaczęły powstawać zbiory historyjek o mistrzach, które potem były wykorzystywane jako gongany.

• Biyan-lu (Zapiski Błękitnej Skały) - ta pierwsza antologia gonganów jest dziełem mistrza chan Xuedou Chongxiana (1183-1260).
• Congrong lu (Zapiski Wielkiego Spokoju) - skompletował ją i skomentował gongany mistrz chan Hongzhi Zhengjue (1091-1157).
• Wumenguan (Bezbramna brama) - zestawił, skomentował prozą i wierszami mistrz chan Wumen Huigai (1183-1260).

Te trzy książeczki odegrały w późniejszej historii chanu olbrzymią rolę.

Użycie z kolei historyjek w roli gonganu zawdzięczamy mistrzowi chan Yuanwu Keqinowi (1063-1153). Wtedy pojawia się pojęcie gonganu.

Wraz z użyciem gonganów w praktyce chan powstał tzw. kanhua-chan, czyli chan introspekcji gonganu.

Praktyka gonganowa dała chanowi nową, skuteczną metodę nauczania, która przez około 500 lat czyniła pracę mistrza z uczniem niezwykle efektywną. Z drugiej jednak strony gongan stał się już w 14 w. li tylko intelektualną grą, co był jedną z przyczyn powolnego schyłku chan.

[edytuj] Korea

W Korei, gdzie praktyka kunganowa (chin. gongan) była podstawową praktyką sǒn (chin. chan) nigdy do takiego zintelektualizowania nie doszło. Z dziewięciu górskich szkół sǒn aż osiem pochodziło z linii przekazu Dharmy linji-zong (szkoły linji). Mistrz sǒn Chinul (1158-1210) wprowadził do Korei praktykę huatou (kor. hwadu) i poświęcił wiele miejsca w swoich dziełach praktyce kunganowej. Jego uczeń Hyesim Chingak (1178-1234) skompletował w 1226 r. pierwszy w Korei zbiór 1472 kunganów Sǒnmun yǒmsog chip. Gdy w 1356 r. wszystkie szkoły sǒn połączyły się na skutek prześladowań w jedną nazwaną Chogye chong w dalszym ciągu praca z kunganami była główną praktyką. Nawet wtedy, gdy w 1424 r. zmuszono szkołę Chogye do połączenia się z doktrynalnymi szkołami buddyzmu koreańskiego praktyka kunganowa pozostała wiodącą techniką nauczania.

Ponieważ buddyzm był w Korei tępiony od końca 14 wieku do 1910 r. przez konfucjańską dynastię Yi, wielu mistrzów sǒn ukrywało się na odludziu, w odległych górach. Było to jedną z przyczyn, że buddyzm koreański zachował ten intuicyjny, ludyczny i bardziej daoistyczny charakter; dotyczy to także praktyki kunganowej. Walki Dharmy koreańskich mistrzów sǒn są dzięki temu niezwykle ostre i bezkompromisowe.

Współczesny wybitny mistrz sǒn Sŭngsan stworzył i obdarzył komentarzami zbiór 235 kunganów Zen. Perfect companion (1992).

Oficjalnych gonganów jest ok. 1700. Wszystkie są używane jedynie w koreańskim sǒnie.

[edytuj] Japonia

W Japonii praktykę koanową (chin. gongan) odnowił mistrz zen Hakuin (1686-1769), klasyfikując różne rodzaje odpowiedzi tradycyjnie związane z grupami wzorcowych kōanów. Takie próby klasyfikacji podejmowano wcześniej, np. podział kōanów na trzy grupy:

• grupa pradżni - intuicyjna
• grupa akcji - działająca
• grupa ostateczna

Hakuin podzielił kōany (i odpowiedzi na nie) na pięć grup:

• Hōsshin (Dharmakaja): odpowiedź jest powtórzeniem słów mistrza, jego gestów, działań a nawet ciszy w sposób, który wykazuje, że uczeń posiadł już zrozumienie. Ta grupa pozwala na wejście do granicznej bramy zen.
• Kikan (Złączenie różnic): odpowiedź przez działanie lub użycie jakiegoś przedmiotu. Zwana także sprytną barierą. Jest to czynne wyrażenie stanu urzeczywistnionego w grupie pierwszej.
• Gonsen (Dociekanie słów): odpowiedź przez krótką wypowiedź związaną z czymś konkretnym lecz wolną od myślenia i abstrakcji.
• Nantō (Trudne do przejścia): odpowiedź przez trudne do uchwycenia wyrażenie zrozumienia; profanowi może się wydawać bez związku.
• 5.Go-i (Pięć stopni): odpowiedź przez odwołanie się do systemu pięciu stopni Dongshana Liangjie (807-869).

[edytuj] Przykłady gonganów

• Krótki dialog pomiędzy mistrzem i uczniem

Uczeń Czym jest Budda?

Mistrz Trzy funty lnu.

• Pytanie mistrza - jest to także przykład huatou, które stały się całym gonganem

Jaki jest dźwięk klaśnięcia jedną ręką?

Jaki jest dźwięk fletu bez otworów?

Kto to jest, kto wywołuje imię Buddy?

Jaka jest twoja pierwotna twarz?

• Historyjka z życia mistrza

Pewnego razu Deshan wszedł do sali Dharmy niosąc swoje miski. Xuefeng (gospodarz) powiedział Czcigodny mistrzu, w dzwon jeszcze nie zadzwoniono i w bęben jeszcze nie uderzono. Dokąd idziesz niosąc swe miski? Deshan powrócił do pokoju mistrza. Xuefeng opowiedział to Yantou (głównemu mnichowi). Yantou powiedział Wielki mistrz Deshan nie rozumie ostatniego słowa. Deshan usłyszał o tym i wezwał Yantou. Czy mi nie wierzysz? - zapytał. Wówczas Yantou szepnął coś mistrzowi do ucha. Deshanowi zrobiło się lżej na sercu. Następnego dnia, gdy wygłaszał mowę, Deshan był naprawdę inny niż zwykle. Yantou wyszedł przed salę Dharmy, zaśmiał się głośno, klasnął w dłonie i powiedział Cóż za radość! Wielki mistrz zrozumiał ostatnie słowo! Odtąd nikt nie będzie w stanie go skrytykować.

• Do tego gonganu mogą być postawione następujące pytania: Co to było za ostatnie słowo? Co Yantou szepnął mistrzowi na ucho? Czym różniła się mowa mistrza od poprzednich? Gdybyś ty był mistrzem, to co byś zrobił (na zwróconą sobie uwagę?)

[edytuj] Bibliografia

• Isshū Miura, Fuller Sasaki. The Zen Koan'.
• The Encyclopedia of Eastern Philosophy and Religion.
• Heinrich Dumoulin. Zen Buddhism: A History. Vol. 1 & Vol. 2.
• The Blue Cliff Record. Tłum. Thomas Cleary & J.C. Cleary.
• Book of Serenity. Tłum. Thomas Cleary.
• John C.H. Wu The Golden Age of Zen.

Zobacz też:

• Chan
• Zen