Getto będzińskie
Z Wikipedii
Getto będzińskie - zorganizowane w Będzinie (w czasie okupacji miasto nosiło nazwę Bendsburg) przez niemieckich nazistów w maju 1942 r., getto żydowskie, do którego przymusowo przesiedlano ludność pochodzenia żydowskiego, głównie z pobliskich terenów na obszarze ostoberchlessien (Wschodni Górny Śląsk) – administracyjnie podlegało prowincji Gau (Śląsk). Nadzór nad gettem pełnił przewodniczący Centrali Żydowskich Rad Starszych na Wschodnim Górnym Śląsku, Mojżesz Merin.
Tak zwane ”Duże Getto” mieściło się w dzielnicy Warpie, naziści umieścili w nim zagłębiowskich Żydów, a także Żydów z Bohumina, Kielc, Oświęcimia oraz Czechosłowacji. Małe Getto znajdowało się na Kamionce. Mieszkańcy getta zmuszani byli do pracy fizycznej na rzecz okupanta w fabrykach i warsztatach rzemieślniczych w tym między innymi w szopie Brauna w Dąbrowowie Górniczej (dowożeni byli pod eskortą) który zatrudniał ok. 200-250 osób, szopie Rosnera gdzie pracowało ok. 8000 osób, Galanterie und Landerwahrenwarkstatte E. Nawrata zatrudniającej ok. 650 osób oraz fabryce wyrobów ortopedycznych i fabryce walizek Frochzweiga. Getto nie było otoczone murem, gdzie niegdzie znajdowały się zasieki i tabliczki ostrzegawcze o zakazie opuszczania getta oraz wstępu dla aryjczyków. Punkty kontrolny znajdował się na ul. Marktstrasse 88. Na terenie getta od 15 czerwca 1942 r., działał szpital, którego dyrektorem był dr Salomon Weinzieher. Szpital początkowo znajdował się przy ul. Podzamcze 41 ( w czasie okupacji ulica nosiła nazwę - Burgstrasse), w kwietniu 1943 r., został przeniesiony na ul. Krakowską (w czasie okupacji ulica nosiła nazwę - Robert Koch Strasse).
Na terenie getta działał lokalny odział Żydowskiej Organizacji Bojowej (w skład jego kierownictwa wchodził między innymi Cwi Brandes). Do połowy sierpnia 1942 r., deportowano z miasta do obozów zagłady jedynie ok. 2400 mieszkańców. 12 sierpnia 1942 r., pod pozorem stemplowania dokumentów dokonano zbiórki Żydów na terenie boiska klubu sportowego Hakoachu, gdzie następnie przeprowadzono selekcję na osoby wysyłane do obozów pracy oraz te wysyłane do obozów zagłady. Selekcję przeprowadzili Hans Dreier i Fridrich Kuczyński. Do 1943 r., na terenie Będzina mieszkało jeszcze ok. 18 tys. Żydów. 1 sierpnia rozpoczęła się ostateczna akcja likwidacyjna gett w Będzinie i Sosnowcu czego wynikiem była samoobrona ludności znana jako powstanie w getcie będzińsko-sosnowieckim (organizatorami powstania byli: Józef i Bolesław Kożuchowie, Cwi Brandes i Frumka Płotnicka). Żydów z getta deportowano do obozu zagłady Auschwitz-Birkenau. Ostatnia grupa Żydów z getta będzińskiego została deportowana do Auschwitz w lutym 1944 r., były to osoby zajmujące się uprzątaniem opuszczonej dzielnicy żydowskiej oraz wykopywaniem ciał pomordowanych, które również przewieziono do obozu w celu kremacji.
[edytuj] Znane osoby więzione w getcie będzińskim
- Baruch Gaftek – jeden z powstańców getta będzińskiego, bronił się w bunkrze przy ul. Podsiadły
- Rutka Laskier – autorka pamiętnika
- Menahem Lior – członek ruchu oporu w getcie, któremu udało się przeżyć wojnę
[edytuj] Źródła
- Rozdział dodatkowy ”Będzińskie Getto – Wyspa śmierci” Adama Szydłowskiego (na postawie ”Żydzi z Będzina” A. Rohnen) w ”Pamiętniku Rutki Laskier” (Dziennik Zachodni, Katowice, 2006 r., ISBN 83-89956-37-3)
- Artykuł Macieja i Ewy Szaniawskich pt. ” Zagłada Żydów w Będzinie w świetle relacji”
