Dubinki

Z Wikipedii

Współrzędne: 55°03'40" N 25°27'00" E55.0611111 25.45 (Dubinki)

Dubinki
Kościół parafialny w Dubinkach
Państwo	Litwa
Okręg	uciański
Położenie	55° 03' 40 '' N 25° 27' 00 '' E
Ludność (2001) • liczba ludności	239
Kod pocztowy	LT-33022
Położenie na mapie Dubinki
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Dubinki (lit. Dubingiai) - miasteczko na Litwie w gminie rejonowej Malaty, na Pojezierzu Malackim, nad Jeziorem Dubińskim (lit. Asveja), siedziba dyrekcji Asvejos regioninis parkas, 50 km od Wilna. W XVI i XVII wieku jedna z głównych posiadłości linii kalwińskiej rodu Radziwiłłów. Prawdopodobne miejsce urodzenia Barbary Radziwiłłówny.

Spis treści 1 Historia 2 Zabytki 3 Źródła 4 Przypisy 5 Linki zewnętrzne

[edytuj] Historia

Pierwsze historyczne wzmianki o miejscowości pochodzą z XIV wieku. W 1334, 1373 i 1375 roku była niszczona przez najazdy krzyżackie. Od XV gród w Dubinkach był ważnym ośrodkiem administracyjnym Wielkiego Księstwa Litewskiego położonym na szlaku handlowym do Inflant. W 1415 roku wielki książę Witold nakazał wznieść zamek, w 1430 roku ufundował kościół parafialny.

Do początku XVI wieku Dubinki razem z Mejszagołą były pod zarządem królewskich namiestników, później stały się własnością Radziwiłłów, a Jerzy Radziwiłł rozpoczął budowę murowanego zamku. Po śmierci hetmana w 1541 roku miasteczko odziedziczył jego syn Mikołaj Radziwiłł Rudy, który w 1564 roku został protestantem i przyjął wyznanie kalwińskie. Od tego czasu Dubinki były jednym z ważniejszych ośrodków reformacji na Litwie. Siostra Mikołaja Barbara Radziwiłłówna (znana z romansu z królem Zygmuntem II Augustem) mieszkała w Dubinkach pod czujną opieką brata przez kilka miesięcy (zimą 1547-1548). W czasie Potopu jako własność Bogusława Radziwiłła zostały splądrowane przez wojska lojalne królowi polskiemu, a następnie mu odebrane jako banicie. Powróciły w ręce Radziwiłłów w drugiej poł. XVII wieku. Jeszcze w 1642 roku katolicy rozpoczęli proces sądowy przeciwko dubińskim kalwinom o zabór ziemi i ruchomego majatku byłej parafii katolickiej w dubinkach. Katolicy proces wygrali. W 1672 roku kosztem Ludwiki Karoliny Radziwiłłówny na wzgórzu koło miasteczka wzniesiono nowy drewniany kościoł katolicki (taki był wyrok sądu - Grzechy przodków mają naprawić ich potomkowie). Dubinki nie odzyskały już jednak dawnej świetności. Przez cały wiek XVIII dobrami dubińskimi formalnie należącymi do Radziwiłłów władali dzierżawcy lub kredytorzy Radziwiłłów (M. Tyzenhauz, K. Puzyna, J. Białłozor i inni).

W 1808 roku dubiński majątek został kupiony od Radziwiłłów przez Michała Tyszkiewicza. Za jego czasów wzniesiono wiele nowych budynków gospodarczych oraz pałacyk Tyszkiewiczów. Po 1918 roku Dubinki znalazły się w granicach Republiki Litewskiej i były letnią rezydencją prezydenta Antanasa Smetony. Po II wojnie światowej w Litewskiej SRR, po 1991 roku znów w granicach Republiki Litwy. Obecnie są ośrodkiem krajoznawczo-wypoczynkowym.

Od XIX wieku Dubinki były miejscem ożywionego ruchu społecznego mającego na celu przywrócenie świadomości narodowej Litwinom, od 1918 roku terenem lituanizacji i kolonizacji litewskiej. Dochodziło do wielokrotnych sporów z mieszkającymi w miasteczku Polakami. Konflikty te ciągnęły się aż do czasów II wojny światowej, a ich kulminacją były wydarzenia z czerwca 1944 roku, kiedy porachunki między litewską policją i oddziałami Armii Krajowej z 5 Wileńskiej Brygady Zygmunta Szendzielarza "Łupaszki" doprowadziły do śmierci kilkudziesięciu cywilów po stronie litewskiej i polskiej w Dubinkach i Glinciszkach.

20 czerwca 1944 roku litewski oddział pomocniczy policji niemieckiej zastrzelił w Glinciszkach 38 Polaków, także kobiety i dzieci. Był to odwet za śmierć czterech litewskich policjantów w starciu z 5 Wileńską Brygadą AK. W odwecie oddziały polskie zabiły 21 czerwca 27 mieszkańców Dubinek, w których mieszkały rodziny niektórych policjantów. Wśród ofiar, których część także stanowiły kobiety i dzieci, była też Polka, Anna Górska, z czteroletnim synkiem.

Istnieją dwie różniące się wersje, które oddziały dokonały mordu w Dubinkach. Według pierwszej^[1] dowódca 5 Brygady Zygmunt Szendzielarz po otrzymaniu meldunku o masakrze w Glinciszkach samowolnie nakazał swoim żołnierzom dokonanie odwetu w Dubinkach, łamiąc tym samym rozkaz komendanta Okręgu Aleksandra Krzyżanowskiego "Wilka" z 12 kwietnia, zakazującego represji na ludności cywilnej. Jednocześnie "Wilk" nakazał mjr. Mieczysławowi Potockiemu "Węgielnemu" dokonanie bezkrwawego rajdu na teren Litwy Kowieńskiej, mającego być demonstracją siły polskich oddziałów. Według drugiej^[2] zabójstwa w Dubinkach były częścią tego rajdu, a wzięły w nim udział, prócz 5 Wileńskiej Brygady AK, także brygady "Narocz" i "Brasławska".^[3]

Znalezione tu szczątki Radziwiłłów po zbadaniu DNA przez polskich i litewskich specjalistów zostały zidentyfikowane jako szczątki Mikołaja Radziwiłła Czarnego i Mikołaja Radziwiłła Rudego - braci Barbary Radziwiłłówny oraz ich bliskich. Przechowywane na uniwersytecie wileńskim pozostałości powrócą do Dubinek w 2009 roku po remoncie kościoła i odbędzie się ponowny pogrzeb^[4].

[edytuj] Zabytki

• Góra Zamkowa - dawne średniowieczne grodzisko na wyspie, ruiny zamku Radziwiłłów z XVI wieku i kościoła kalwińskiego z XVII wieku, miejsce pochówku przedstawicieli rodu Radziwiłłów m.in. Mikołaja Radziwiłła Rudego i Janusza Radziwiłła
• cmentarz parafialny - zachowane ogrodzenie, drewniana dzwonnica i ruiny kościoła katolickiego z 1672 roku fundacji Ludwiki Karoliny Radziwiłłówny.
• drewniana karczma z 1842 wieku
• drewniany most

[edytuj] Źródła

• Longin Tomaszewski, Kronika wileńska 1941-1945, Oficyna Wydawnicza Pomost, Warszawa, ISBN 83-85521-09-7^[5]
• Mirosław Gajewski: Dubinki: w krainie niebieskich jezior w: Magazyn Wiileński nr 2 (2003r.) (pl). [dostęp 21.06.2008].

Przypisy

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Dubinki: w krainie niebieskich jezior
• Stanowisko archeologiczne w Dubinkach (lt)